Προτεσταντισμός-Καλβινισμός
1. Ο Προτεσταντισμός ήταν αρχικά αντίδραση του μοναχού Martin Luther ((γλωσσομαθής : Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά, Εβραϊκά) στη διαφθορά, ασωτία, αυταρχία, υποκρισία, ψευτιά και πορνεία της τότε Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Βαθμιαία έχει βγάλει το συμπέρασμα, ότι ο Πάπας στη Ρώμη ήταν ο Αντίχριστος, δηλαδή ο Διάβολος ! Με σκοπό να διαδώσει το σωστό Χριστιανισμό μετέφρασε την Αγία γραφή στα Γερμανικά, για να την καταλαβαίνουν οι πιστοί καλύτερα.
Οι οπαδοί του πέταξαν από τους ναούς τα εικονοστάσια, τα λιβανιστήρια, τα κεριά, τα “ιερά οστέα” αγίων και ότι άλλο ήταν κατά τη γνώμη τους ειδωλολατρικό. Διέλυσαν τα μοναστήρια, έστειλαν μοναχούς και καλογριές στα σπίτια τους, τους προέτρεψαν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένειες και ο ίδιος παντρεύτηκε μίαν ωραία γυναίκα πρώην καλογριά, η οποία ίδρυσε μίαν εμπορική επιχείρηση και είχε μεγάλες οικονομικές επιτυχίες.
2. Μερικοί ηγεμόνες τον υποστήριξαν, κατόπιν έγινε ο τρομερός και καταστροφικός “Τριακονταετής Θρησκευτικός Πόλεμος” (“Dreißigjähriger Religionskrieg”) ο οποίος κατέστρεψε τόσο την Κεντρική Ευρώπη, που τελικά αποφάσισαν οι ηγέτες και των δύο θρησκευτικών παρατάξεων να συνάψουν το 1648 τη Συνθήκη Ειρήνης της Βεστφάλης (Westfälischer Frieden ).
Ο Προτεσταντισμός σώθηκε πρωτίστως από τους τότε στρατιωτικά ισχυρότατους Σουηδούς. Η Συνθήκη διεκήρυξε μεταξύ άλλων δύο Αρχές καθοριστικής σημασίας όχι μόνο για τη Γερμανία αλλά και για την Ευρώπη, εν μέρει και για όλον τον κόσμο:
(α) ” Ejus Regio cujus Religio” (” Όποιου η Xώρα, αυτουνού (και) η Πίστη”, δηλαδή η θρησκεία των υπηκόων ήταν εξαρτημένη από τη θρησκεία του εκάστοτε ηγεμόνα.
(β) Συμφώνησαν επί τη βάσει μίας πρότασης των Προτεσταντών στην εισαγωγή, τη διατύπωση και την πιστή εφαρμογή της νέας Αρχής ” Pacta sunt servanda” (“Συμφωνίες δέον να τηρούνται “). Αν όχι, τότε θα υπάρχουν σοβαρές συνέπειες. Απέδωσαν στην Αρχή αυτή το επίθετο “καθαγιασμένη”. Όποιος δεν τη σέβεται, είναι ανήθικος, απολίτιστος, αξιοπεριφρόνητος, τιμωρητέος και εκτός τούτου αμαρτωλός. Εως τη Συνθήκη της Βεστφάλης ήταν γνωστή μόνον η γενική Αρχή ” bona fides” (“Καλή πίστη”, “Αξιοπιστία” του Ρωμαϊκού Δικαίου
3. Ηθικές Αρχές του Προτεσταντισμού
(1) Η ΗΘΙΚΗ ΑΡΧΗ της εργασίας με λίαν ενδιαφέρουσες πτυχές : Ο καλός Χριστιανός έχει το ΙΕΡΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ να είναι εργατικός. Για αυτόν η εργασία αποτελεί μία ιδιαίτερη μορφή της “Αυτοπραγμάτωσης” (“Selbstverwirklichung”) του ανθρώπου. Περί αυτού υπάρχουν ως βάση φιλοσοφικές απόψεις. Στην προτεσταντική λογοτεχνία η εργασία θεωρείται ως “Αυτοσυνάντηση” ( “Sebstbegegnung” ) του ανθρώπου.
Αυτό σημαίνει ότι η εργατικότητα είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ταυτότητας. Μέσω της εργασίας του ο Προτεστάντης τιμά το Θεό, ο οποίος έτσι τον αγαπά και τον ευλογεί. Μέσω της εργατικότητάς του ο Προτεστάντης δημιουργεί τις απαραίτητες προüποθέσεις για να εισέλθει κάποτε κατ ευθείαν στον Παράδεισο. Να δημιουργεί ” “hic et nunc” (“εδώ και σήμερα”) και να μή ασχολείται τόσο με τη “Δευτέρα Παρουσία”, δηλαδή με την “Αιωνιότητα”. Ο τεμπέλης θα πάει αναμφιβόλως και αιωνίως στην Κόλαση.
(2) Η καλβινιστική ΗΘΙΚΗ ΑΡΧΗ της Επίτευξης (Αποτελεσματικότητας): Ο καλός Χριστιανός είναι όχι μόνον εργατικός, αλλά έχει το ΙΕΡΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ να είναι επιτυχής και να κάνει κέρδος. Αυτό είναι. Πρωτίστως έτσι γεννήθηκε ο Εμπορικός Καπιταλισμός στην Ολλανδία και κατόπιν ο Βιομηχανικός Καπιταλισμός στην Αγγλία. Αυτό είναι χωρίς υπερβολή συναρπαστικό. Πρωτίστως από το κράμα των παραγωγικών δυνάμεων με τον Προτεσταντισμό απέρρευσε το καπιταλιστικό σύστημα (Max Weber, Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus , Η προτεσταντική Ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού).
(3) Ο Προτεστάντης είναι άτομο, κατέχει ατομικότητα, αλλά αποκρούει τον ατομικισμό και τον εγωϊσμό (οι ορθόδοξων κληρικοί και θεολόγοι συγχύζουν σκοπίμως αυτές αυτές τις έννοιες ! ). Αναγνωρίζει, ότι μεταξύ των ιδιωτικών και των κοινωνικών συμφερόντων υφίσταται μία διαλεκτική αλληλεξάρτηση. Σε αμφιλεγόμενες περιπτώσεις όμως πρυτανεύει το συμφέρον του συνόλου. Αυτό σημαίνει, ότι η κοινωνική συνείδησή του είναι υπεραναπτυγμένη.
(4) Ως συνειδητός πολίτης κατέχει και κρατική συνείδηση αναγνωρίζοντας και εδώ τη διαλεκτική αλληλουχία μεταξύ δικαιωμάτων και καθηκόντων έναντι του κράτους του.
(5) Είναι πέραν τούτου αυτονοήτως νομοταγής έως νομολάγνος, δηλαδή κατέχει επίσης μίαν υπεραναπτυγμενη νομική συνείδηση ( όχι απλώς την ανέξοδη γενικολογία του όρου “αίσθημα δικαίου”).
(6) Ο Προτεστάντης είναι πολύ οικονομικός, αποφεύγει τα χρέη και για αυτόν είναι αδιανόητο και ακατανόητο να ξοδεύει περισσότερα από ό,τι κερδίζει. Περιφρονεί τους άσωτους. Είναι αυτοί και οκνηροί, τότε τους απεχθάνεται από τα κατάβαθα της ψυχής του.
(7) Είναι πολύ σεμνός σε όλα τα επίπεδα της ζωής π.χ. κατοικία, αυτοκίνητο, ρουχισμός, αποδοχές για μέλη της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου (πολύ χαμηλές), ολιγομελείς κυβερνήσεις, μικρά Κοινοβούλια (π.χ. το ολλανδικό κοινοβούλιο έχει μόνο 100 βουλευτές σε μία χώρα με 18 εκατομύρια κατοίκους), λίγους δημοσίους υπαλλήλους (Ολλανδία μόνον 265 χιλ.) .
(8) Ο Προτεστάντης δε δείχνει πλούτο, γιατί είναι κάτι τετοιο σύμφωνα με την προτεσταντική του παράδοση και κοσμοαντίληψη αμάρτημα και απολίτιστο. Δεν είναι τυχαίο, που οι σκανδιναβικές χώρες έχουν, όπως κάθε χρόνο διαπιστώνεται από ειδικούς διεθνείς οργανισμούς, ελάχιστη διαφθορά. Υφίσταται γενικά αξιοκρατία. Στις άλλες ευρωπαϊκές προτεσταντικές χώρες διαπιστώνεται επίσης λίγη διαφθορά.
4. Στη Γερμανία έγινε ένα ιδιαίτερο κράμα μεταξύ του προτεσταντικού και του πρωσικού πνεύματος με ιδιαίτερα αποτελέσματα.
Προτεσταντικοπρωσικό κράμα, χαρακτηριστικά
α) Τάξη και αξιοπιστία σε ατομικό, κοινωνικό και κρατικό επίπεδο. Π.χ. “να είσαι ακριβής στην ώρα σου”, να τηρείς τις υποσχέσεις σου σύμφωνα με το ρητό “Ein Mann , ein Wort” ” Ένας άνδρας, μία λέξη, δηλαδή ένας άνδρας τηρεί τις υποσχέσεις του που σημαίνει, ότι η τιμή ενός ανδρός είναι στενά συνδεδεμένη με την αξιοπιστία του !
β) Να δημιουργείς προüποθέσεις για την πραγματοποίηση των σκοπών σου. “Προτού πετάξεις, μάθε πρώτα να περπατάς”. “Πρώτα η δουλειά και ύστερα το γλέντι”. Μίλα λίγο και κάνε πολλά.
γ) Να έχεις υπομονή και αντοχή. Να προσέχεις το χαρακτήρα της διαδικασίας. Αυτό σημαίνει συστηματικότητα, μεθοδικότητα, οργανοτικότητα, αποτελεσματικότητα.
5. Ιδιαιτερότητες των οικογενειών των προτεσταντών ιερέων: Στα παρελθόντα περίπου 400 έτη προήλθαν 45 τοις εκατό της γερμανικής ελίτ από τέτοιες οικογένειες. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα: μεγάλες ανθρώπινες και κοινωνικές αξίες, υψηλή ουμανιστική και εγκυκλοπαιδική μόρφωση, διαπαιδαγώγηση στο πνεύμα των καθηκόντων απέναντι στην κοινωνία και στο κράτος και στο πνεύμα της δικαιοσύνης.
Προσθήκες
α ) Οι προαναφερθείσες Αρχές του Προτεσταντισμού είχαν επικρατήσει βαθμιαία ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας (Deutsches Reich) το 1871 σε όλη τη Γερμανία, δηλαδή τις αναγνώρισαν και οι Καθολικοί (π.χ. οι Βαυαροί ) και τον 20ο αι. ακόμη και οι αθεϊστές Γερμανοί.
Με αυτό τον τρόπο αυτές οι Αρχές έχουν από πολλού ανεξαρτητοποιηθεί από την προτεσταντική πίστη και ανήκουν στην παράδοση καθώς και στην καθημερινότητα των Γερμανών. Υπογραμμίζω εκ νέου ιδιαιτέρως, ότι δεν είναι αναγκαίο να έχει κανείς την προτεσταντική πίστη, αν είναι διατεθειμένος να ενστερνισθεί αυτές τις Αρχές.
Διαπιστώνω σχεδόν κάθε ημέρα, ότι η μεγάλη πλειοψηφία των νέων Γερμανών ιδιαιτέρως των σπουδαστών έχει τέτοιες ικανότητες. Υπάρχουν όμως και ενδείξεις του χαλαρώματος των αρχών υπό την επίδραση του ευρωπαϊκού Νότου.
β) Είναι πασιφανές και πασίγνωστο, ότι οι χώρες με προτεσταντικές Αρχές (Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Αυστραλία) έχουν στην οικονομία, στις υψηλές τεχνολογίες (σχεδόν όλες οι μεγάλες εφευρέσεις), στις επιστήμες κτλ. τα πρωτεία.
γ) Είναι δυνατόν να διαπιστωθεί τελείως αντικειμενικά, ότι οι χώρες με παράδοση της Ορθοδοξίας είναι σε απίστευτο βαθμό καθυστερημένες. Οπως φαίνεται, ακόμη δεν έχουν απογαλακτωθεί επαρκώς από το Μεσαίωνα. Η εικόνα της του ανθρώπου ουδόλως ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της παγκοσμιοποιημένης ανθρωπότητας. Έχει αποδειχθεί, ότι ο ορθόδοξος μυστικισμός εμποδίζει την απελευθέρωση των πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου. Ο κοινός νους και η λογική απαιτούν να βγάλει η Ορθοδοξία κάποτε τον δικό της Λούθηρο.
Δημοσιευθέν συχνά στον κεντρικό ηλεκτρονικό τύπο, μεταξύ άλλων ά στο Βήμα, 21.7.14.και την Καθημερινή (29.2.20)