“Βαρβαρικός Μεσαίωνας” ( Χ. Γιανναράς ), Μοναστήρια και Πανεπιστήμια

Ο γνωστός αρθρογράφος καθηγητής της Φιλοσοφίας και της Θεολογίας κ. Χρήστος Γιανναράς έχει έως τα μέσα του 2013 επιτεθεί επανειλλημμένα την Δύση, έως ότου αναγκάσθηκα να κάνω νηφάλια αντιπαράθεση. Παρακάτω ένα από τα κείμενά μου, φυσικά ως περίληψη.

Γίνεται λόγος για τον “ατομοκεντρισμό της μεσαιωνικής βαρβαρικής θρησκοληψίας”. Εδώ εγείρονται μερικά ερωτήματα.
α ) Έως τον κορυφαίο Φιλόσοφο και Θεολόγο της Δύσης  Thomas de Aquin ( Ακινάτης,13ος αι.) επικρατούσε στην καθολική Ευρώπη ο θεοκεντρισμός ως κάτι το τελείως αυτονόητο. Η άποψη του Thomas de Αquin άρχισε βαθμιαία να αναγνωρίζεται μεν, αλλά δεν ήταν ακόμη σε θέση να ανταγωνίζεται το θεοκεντρικό σύστημα ( γενικά Ιδέ : Aaron J. Gurjewitsch, Das individuum im europäischen Mittelalter (Το άτομο στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα ), μετάφραση από τα Ρωσικά, München, 1994 και Jaques Le Goff (Edit.), L Uomo Mediavale, Roma 1987 ).

β ) Δεν έχουμε ουδεμία κατανόηση για την χρησιμοποίηση του επιθέτου «βαρβαρική», κάτι που είναι σύνηθες στην Ελλάδα. Και δη ιδιαιτέρως σε εκπροσώπους της Ορθοδοξίας. Δηλαδή πολλοί ισχυρίζονται , ότι στην καθολική Ευρώπη επικρατούσε σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μεγάλη βαρβαρότητα. Αυτό είναι μία εσφαλμένη αντίληψη. Οι ειδικοί ιστορικοί για τον Μεσαίωνα έχουν πειστικά αποδείξει , ότι υπήρχε κουλτούρα και εκτός αυτής και Φιλοσοφία.

Αναφέρουμε μόνον τους πιo γνωστούς φιλόσοφους, όπως π.χ. τον Φιλόσοφο και Θελόγο Augustinus, τον Boethius, τον Anselm de Canterbury, τον Petrus Abaelard, τον Roger Bacon, τον Albert Magnus (“Doctor universalis” ), πρωτίστως τον Thomas de Aquin, τον J. Duns Scotus και τον John Wyclif ( Ιδέ λεπτομερειακά : Geschichte der mittelalterlichen Philosophie, Berlin , 1989 ).

Ας αναφέρουμε και την αγγλική Magna Charta Libertatum (Μεγάλη Χάρτα των Ελευθεριών) από το 1215, η οποία θεωρείται ως αφετηρία των ανθρωπίνων ελευθεριών.

Γενικά πρεσβεύεται η άποψη, ότι στα σπλάχνα του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα έχουν βαθμιαία προετοιμασθεί οι αργότερες κοσμοϊστορικές εξελίξεις στην Ευρώπη.

γ ) Η αλήθεια είναι ιστορικά συγκεκριμένη, που σημαίνει, ότι δεν είναι σωστό να κρίνουμε φαινόμενα του παρελθόντος με σημερινά κριτήρια. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε , γιατί υπήρχε τότε μεγάλη θρησκοληψία. Σήμερα σημειώνονται θρησκοληψία και φανατισμός πρωτίστως στους κόλπους του Ισλάμ. Καθημερινή ( 29. 4. 2013 , 9.7.17).

———————————————————————————-

Μοναστήρια και πανεπιστήμια στην Ευρώπη του Μεσαίωνα

Κέντρα της γνώσης ήταν τα μοναστήρια και οι θεολογικές σχολές, οι οποίες προοριζόνταν και για άλλους ενδιαφέροντες. Υπήρχαν ήδη τον 8ο και τον 9ο αι. στις πόλεις Tours, St. Gallen, Fulda, Lüttich, Paris , γνωστές ως scholae publicae. Hδη τον 11ο και τον 12ο αι. άρχισαν να εμφανίζονται δάσκαλοι (Magister), και ο Αυτοκράτωρ έδει δώσει επίσημη άδεια (authentica habita) για την εμπέδωση οργανωμένων σχολίων δημοσίου χαρακτήρα , αλλά πάντα υπό την εποπτεία της εκκλησίας.
Τον 11ο αι. έχουν ιδρυθεί μεν τα πρώτα πανεπιστήμια, αυτά είχαν όμως μόνον λίγες σχολές.
Πρωτίστως παιδιά των ευγενών είχαν την δυνατότητα να σπουδάσουν εκκλησιαστικό δίκαιο, κοσμικό δίκαιο και ιατρική.

Τα πρώτα πανεπιστήμια έχουν ιδρυθεί στην Bologna (1088) , η ιατρική σχολή στο Salerno, στο Παρίσι (1150) , στην Οξφόρδη (1167), στο Cambridge (1209), στην Salamanca (1218) και στο Montpellier (1220). Γενικά ήταν η Θεολογία και το Δίκαιο τα πιο σημαντικά μαθήματα. Αργότερα έχει προστεθεί και η Φιλοσοφία, η οποία έπαυσε πλέον να είναι η υπηρέτρια της Θεολογίας. Και όμως έως τον 15ο αι. (Αναγέννηση) είχε η εκκλησία το δικαίωμα να ελέγχει τα πανεπιστήμια.

Βαθμιαία έχουν μέσω της εμπέδωσης και άλλων σχολών (π.χ. Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία κτλ.) εξελιχθεί τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια σε Universitas Litterarum (όλες οι επιστήμες) και έχουν συμβάλλει στην πολύπλευρη πρόοδο της Ευρώπης, ενώ τα Βαλκάνια έχουν αποκοπεί από αυτές τις ραγδαίες εξελίξεις.

Καθημερινή (25.6.17, 9.7.17)

————————————————————————-

Βάρβαρος , Ορος

Εως τώρα έχουμε ασχοληθεί με τη λέξη βάρβαρος στηριζόμενοι σε μίαν αποκλειστικά ελληνοκεντρική προσέγγιση στο θέμα ( Βάρβαρος : μη ελληνικά ομιλών, δηλαδή όχι με την τωρινή σημασία ).
Αλλά σημειώνεται διεθνώς στην παγκοσμιοποιημένη κοινότητα επίσης μία διεθνής θεώρηση.

α) Οι Κινέζοι θεωρούσαν πολύ υποτιμητικά και περιφρονητικά τους άλλους λαούς δυτικά καιβόρεια των συνόρων της τεράστιας αυτοκρατορίας τους (σημ ερινή Κεντρική και Βόρεια Ασία καθώς και όλους τους Ευρωπαίους) ως βαρβάρους. Ακόμη και
στα τέλη υου 18ου αι. ονόμαζαν τους Αγγλους και τους Αμερικανούς  βαρβάρους.

β) ΟΙ Ινδοί ονόμαζαν όλους τους λαούς πέραν των βορείων και των ανατολικών συνόρων “αγρίους” , για τους οποίους δεν ίσχυαν οι πρώτοι στην ιστορία της ανθρωπότητας ανθρωπιστικοί κανώνες πολέμου του Βιβλίου Μανού ( βλέπε Mahabharata και ιδιαιτέρως Bhagavadgita).
Αυτοί οι κανώνες απαγόρευαν μεταξύ άλλων την χρησιμοποίηση δηλητηριασμένων
βελών, την θανάτωση των αιχμαλώτων καθώς και την θανάτωση γέρων , γυναικών και παδιών.

γ) Οι Ισπανοί Conquistadores θεωρούσαν επίσηςς τους Indios ( Indigenas : Ιθαγενείς) στην Κεντρική και Νότια Αμερική ως “αγρίους”, τους οποίους μπορούσαν κατά το δοκούν να σφάζουν. Καθημερινή  (4.9.16)