Το Κουρδικό Πρόβλημα ( Τουρκία, Ιράκ, Ιράν, Συρία )
Εισαγωγή
Στα πλαίσια των πανεπιστημιακών μου διαλέξεων καθώς και σε διατριβές ( διπλωματικές και διδακτορικές ) ήταν αυτό το πολυετές και πολύπλοκο θέμα αντικείμενο. Είχα την ευκαιρία να λαμβάνω από πρώτο χέρι συγκεκριμένες και πολύτιμες πληροφορίες περί των Κούρδων και των πολλών προβλημάτων τους.
Ηδη στο Γυμνάσιο διαβάσαμε στην “Ανάβασιν” του Ξενοφώντος
πολλά περί των Καρδούχων, όπως τους ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες. Εάν ο Ξενοφών δεν τους είχε περιγράψει τόσο εκτενώς, δεν θα ξέραμε, ούτε οι σημερινοί Κούρδοι δεν θα ήξεραν τόσο πολλά περί αυτού του ορεινού και σκληροτράχηλου λαού. Έχω διαπιστώσει, ότι μορφωμένοι Κούρδοι διακατέχονται από συναισθήματα ευγνωμοσύνης και σχεδόν αιωνίας φιλίας έναντι του Ξενοφώντος και γενικά των Ελλήνων, των αρχαίων καθώς και των σημερινών. Ο Κούρδος είναι γενικά έναντι των Ελλήνων αυτόματα φίλος.
Φυσικά δεν είναι δυνατόν στα πλαίσια μίας μικρής μελέτης στο Μπλογγ να συντελεσθεί μία εκτενής και εμπεριστατωμένη έρευνα περί των Κούρδων.
Γι αυτό εστιάζονται στο επίκεντρο της θέασης μόνο μερικές σημαντικές
πτυχές του πολυσύνθετου ζητηματος.
1. Εθνολογική και γλωσσολογική πτυχή
Οι Κούρδοι ανήκουν από ιστορική και εθνολογική άποψη στους Σάτεμ-,
στους ανατολικούς Ινδοευρωπαίους . Σάτεμ σημαίνει στα αρχαία Ιρανικά και στην Σανσκριτική εκατόν, ενώ οι ευρωπαϊκοί οι δυτικοί Ινδοευρωπαίοι
ονομάζονται Χάτεμ από τον αριθμό εκατόν στα αρχαία ελληνικά. Οι
Κούρδοι ανήκουν στους περίπου επτά ιρανικούς λαούς, από τους οποίους οι Πέρσες είναι από κάθε άποψη οι πιό σημαντικοί. Επίσης η γλώσσα τους είναι στενά συγγενής με τις άλλες ιρανικές γλώσσες και ιδιαιτέρως με τα Περσικά.
Ενώ οι γειτονικοί λαοί ( Σουμέριοι, Ακκάδες,
Βαβυλώνιοι, Χεττίτες, Πέρσες , Σύροι ) έχουν αναπτύξει εδώ και τρεις έως
πέντε χιλιάδες έτη σημαντικούς πολιτισμούς, καθυστέρησαν οι ορεινοί
Κούρδοι πολιτιστικά πολύ. Αυτό ισχύει ακόμη και στο παρόν. Οι Κούρδοι
ανήκουν π.χ. στην Τουρκία στις πιό καθυστερημένες πληθυσμιακές ομάδες.
Γενικά οι Κούρδοι αισθάνονται ως Ινδοευρωπαίοι και συγγενείς των Περσών και έτσι έχουν την πεποίθηση, ότι είναι ανώτεροι από τους Άραβες ειδικά του Ιράκ , τους οποίους εν μέρει περιφρονούν ! Εύκολα βλέπει κανείς, ότι οι Κούρδοι έχουν όντως ωραιότερη φυσιογνωμία.
2. Κουρδικοί πληθυσμοί στην Δυτική Ασία
Η Σύμφωνία της Λωζάνης ( 1923 ) αναφέρει τέσσερα κράτη, στα οποία
κατοικούν Κούρδοι και δη το Ιράν, το Ιράκ, την Τουρκία και την Συρία.
α) Σην Τουρκία αποτελούν οι Κούρδοι 18-20 τοις 100 του συνολικού
πληθυσμού. Το 1923 δεν τους έχει αναγνωρίσει η Τουρκία ως εθνική
μειονότητα. Οι Κούρδοι είχαν λόγο να κάνουν από το 1920 έως το 1938 έξι εξεγέρσεις, τις οποίες έχει καταπνίξει ο τουρκικός στρατός στο αίμα .
Έως προ μερικών ετών ήταν η κουρδική γλώσσα απαγορευμένη. Επίσημα τους ονόμαζε το τουρκικό κράτος “Ορεινούς Τούρκους” και όχι Κούρδους ! Το 1984 άρχισε ο η εξέγερση των Κούρδων. Στα εδάφη τους ίσχυε το καθεστώς του εκτάκτου νόμου. Η εξέγερση τελείωσε ανεπίσημα το 1999 με την σύλληψη του αρχηγού του κόμματος ΠΚΚ και γενικά του κουρδικού κινήματος Οτσαλάν και επίσημα στις 21.03.2013 με δήλωσή του να “παύσουν τα όπλα και να μιλήσουν οι ιδέες”. Κατά την διάρκεια του αγώνα έχουν σκοτωθεί 35-40 χιλιάδες άτομα.
Στα πλαίσια των προσπαθειών της Τουρκίας να γίνει
μέλος της ΕΕ, αναγκάσθηκε η Τουρκία υπό την πίεση της ΕΕ να βελτιώσει την κατάσταση των Κούρδων σαν εθνική μειονότητα μέσω της παροχής μερικών μειονοτικών δικαιωμάτων. Και όμως η ΕΕ αξιολογεί την ΠΚΚ ακόμη ως μία τρομοκρατική οργάνωση.
β ) Στο Ιράκ αποτελούν οι Κούρδοι
16- 20 τοις 100 του συνολικού πληθυσμού. Ανταποκρίνεται στην ιστορική
αλήθεια, ότι το καθεστώς του περιβόητου δικτάτορα Σαντάμ Ηουσσείν έχει διαπράξει κατά του κουρδικού πληθυσμού πολλά και απαίσια εγκλήματα, ακόμη και σε επίπεδο γενοκτονίας, κάτι που οι Κούρδοι δεν θα ξεχάσουν ποτέ. Μόνον σε μιά μικρή περίοδο (1970-1972 ) έχει παρωχηθεί στους Κούρδους μία περιορισμένη αυτοδιαθεση και συμμετοχή στην κυβέρνηση της Βαγδάτης ( περσική λέξη : Δώρον Θεού).
Το 1991 έχει δημιουργηθεί με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών μία Ζώνη προστασίας των Κούρδων και το 2003 έχουν οι Κούρδοι συμμετάσχει στον πόλεμο κατά του καθεστώτος του δικτάτορα. Προς το παρόν κατέχουν οι Κούρδοι μία μεγάλη τοπική αυτονομία. κάτι που μερικοί ονομάζουν και de facto κράτος, αλλά αυτό
δεν είναι σωστό. Ο κουρδικός πληθυσμός ζει από πολιτική και
πολιτισμική άποψη εν μέρει σχεδόν κάτω από μεσαιωνικές συνθήκες ζωής και καθοδηγείται παραδοσιακά από τις δύο αντιμαχόμενες δυναστείες των Μπαρζάνι και των Ταλαμπάνι.
γ ) Το ποσοστό των Κούρδων της Συρίας
είναι πάνω από 10 τοις 100 του συνολικού πληθυσμού. Έως το 1971 έχουν καταπιέσει οι Σύροι τους Κούρδους, όμως σε όλην την εποχή του ηγέτη της Συρίας Χαφίζ Ασσάντ ( 35 έτη ) δεν σημειώνεται καταπίεση, αλλά και ούτε παροχή δικαιωμάτων σαν εθνική μειονότητα. Υπό τον Μπασσάρ Ασσάντ έγιναν
οι Κούρδοι πάλι αντικείμενο καταπίεσης. Στα πλαίσια της εξέγερσης
ιδιαιτέρως της μεγάλης πλειοψηφίας των σουννιτών κατά του καθεστώτος
του Ασσάντ έχουν οι Κούρδοι στην Βορειοανατολική Συρία μίαν de facto
αυτονομία. Από τους Κούρδους της Συρίας κατάγεται ο πείφημος Σαλαντίν ( Σαλάχ Αντίν ), ο οποίος υπό την ιδιότητα του αρχηγού των αραβικών και κουρδικών στρατευμάτων έχει κατροπώσει και εκδιώξει τον 12ο αι. τους Ευρωπαίους Σταυροφόρους από τη Μέση Ανατολή.
δ ) Στο Ιράν ( “Χώρα
των Αρίων”, Arya σημαίνει ο ευγενής ) ανέρχεται το ποσοστό των
Κούρδων σε 15-20 τοις 100 του ιρανικού πληθυσμού, ο οποίος είναι
πολυεθνικός ( Πέρσες, Άραβες, Αζερμπαϊτσάνοι κλπ.) . Το θεοκρατικό
καθεστώς του Χομέϊνι δεν ήταν διατεθειμένο να τους παραχωρήσει
δικαιώματα σαν εθνική μειονότητα πρωτίστως με την δικαιολογία, ότι στο
Ιραν ζουν μωαμεθανοί, μεταξύ των οποίων δεν γίνονται διαφοροποιήσεις ! Το 2005 έγινε η τελεταία έξέγερση των Κούρδων του Ιράν.
3. Λύση του κουρδικού προβλήματος
Η ιδανική λύση θα ήταν αναμφιβόλως η δημιουργία ενός ενιαίου κουρδικού κράτους, αλλά δεν διαπιστώνουμε ως απαραίτητη βάση μίαν επίσης ενιαία εθνική κουρδική συνείδηση. Εκτός τούτου είναι όπως στο παρελθόν όλες οι χώρες με κουρδικό πληθυσμό κατά την ίδρυση ενός ενιαίου, ομογενούς και μεγάλου κουρδικού κράτους, το οποίο θα μπορούσε κάλλιστα να ανατρέψει την ισορροπία σε αυτήν την άκρως νευραλγική περιοχή.
Επομένως θα υπάρχουν μόνον ρεαλιστικές επί μέρους λύσεις του ζητήματατος μέσω μίας εκτενούς τοπικής αυτονομίας ,η οποία προϋποθέτει την αναγνώριση των Κούρδων από την εκάστοτε χώρα σαν εθνική μειονότητα. Όμως στην περίπτωση του Ιράκ ουσιαστικά δεν πρόκειται για εθνική μειονότητα, αλλά για μίαν από τις τρεις μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες ( Σιίτες, Σουννίτες, Κούρδοι ) του κράτους Ιρακ.
Αυτή η ιδιαίτερη θέση των
ιρακινών Κούρδων ανησυχεί αυτονοήτως πολύ την Τουρκία. Και όμως
απoκλείεται να αναγνωρίσουν οι Τούρκοι τους Κούρδους ως ισότιμο λαό.
Πάντως η Τουρκία δεν θα επιτρέψει στους Κούρδους να
αποσχισθούν δια παντός και να ιδρύσουν ένα ανεξάρτητο κράτος. Κάτι
τέτοιο ίσως να είναι φυσικά κάτω από μίαν λίαν ευνοϊκή συγκυρία για
τους Κούρδους το πρώτο σημαντικό βήμα για την δημιουργία του ενιαίου κουρδικού κράτους.
Οι Κούρδοι της Συρίας καθώς και οι Κούρδοι του Ιράν θα προσπαθήσουν να αναγνωρισθούν σαν εθνική μειονότητα και θα απαιτήσουν εκτενή αυτονομία.
Δημοσιευθέν συχνά στον κεντρικό ηλεκτρνικο τύπο, την τελευταία φορά στην Καθημερινή (13.10.15).