Οι πολυποίκιλοι εχθροί του Πολιτισμού της Δύσης

Το 1942 σε διεθνή διάσκεψη έχουν
διατυπωθεί τα εξής συμπεράσματα : Ο Προτεσταντισμός, ο Διαφωτισμός, η
βιομηχανία, η άνοδος του καπιταλισμού και η φιλελεύθερη οικονομία τον 19οαι.
είναι η ρίζα όλων των καταταστροφών. Η ανθρώπινη κοινωνία έχει
μεταβληθεί σε μηχανή χωρίς ανθρώπινη ψυχή. Η δύση είναι κρύα, ορθολογιστκή και γενικά ένας «Μηχανικιστικός Πολιτισμός».

“Επιχειρήματα»των εχθρών της Δύσης : Οι διανοητές της Δύσης είναι ανόητοι και πνευματικά καθυστερημένοι, όμως κατέχουν ευφυία στις φυσικές επιστήμες. Αλλά το «πνεύμα» είναι χωρίς ψυχή, έτσι αυτοί είναι όντα όπως οι μηχανές.Το πνεύμα της Δύσης μπορεί να κάνει μεγάλες
τεχνολογικές εφευρέσεις, αλλά του λείπει η πνευματικότητα (Spirituality) και δεν έχει κατανόηση για τα πάθη του ανθρώπου.

Ρίζa αυτoύ του λανθασμένου σκεπτικού είναι ο νεοπλατωνικός Πλωτίνος : «Σκέψη της ψυχής» (πίστη, ότι υπάρχει ο θεός) που
είναι ανώτερη από την «σκέψη του μυαλού « (απαραίτητη η απόδειξη για την ύπαρξη του θεού).

Ολοι οι εχθροί της Δύσης και πρωτίστως οι Ρώσοι διανοητές και θεολόγοι ισχυρίζονται το ίδιο , αλλά πάνε πιο πέρα : Ο δυτικός τρόπος σκέψης είναι υποανάπτυκτος,γιατί στηρίζεται αποκλειστικά στον ορθολογισμό ως ένα εργαλείο και έτσι δεν μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να βρει τον «σωστό» δρόμο. Σε σύγκριση με την Δύση βασίζεται ο
ρωσικός πολιτισμός στην “ρωσική ψυχή” ως μία μυθική και μυστικιστική
οντότητα που αποτελεί δήθεν κάτι το ιδιαίτερο. Εδώ πρόκειται για μάλλον
μυστικιστικές, ολίγον τι και ρατσιστικές επιθέσεις κατά του ευρωπαϊκού ορθολογισμού. Παρόμοια «επιχειρήματα» παραθέτουν και εθνικιστές στην
Κίνα, στην Ιαπωνία, στις Ινδίες και στις ισλαμικές χώρες. Σε ό,τι αφορά την
εθνική “ιδιαιτερότητα”είναι η Ελληναράδες παγκόσμιοι πρωταθλητές.

Η αντιπαράθεση με τον τότε δυτικό (γαλλικό) πολιτισμό στην Ευρώπη έχει συντελεσθεί ήδη τον 18ο και τον 19ου αι. στην πολιτισμικά και πολιτικά καθυστερημένη Πρωσία, η οποία θεωρούσε την Γαλλία ως ενσάρκωση της Δύσης και ταυτόχονα ως κάτι το ισχυρό και αξιοπρόσεκτο μεν,αλλά και πολύ επικίνδυνο.

Ο μεγάλος ρωσοβρεταννός πολιτικός Φιλόσοφος του παρελθόντος αιώνα Isaiah Berlin έχει αξιολογήσει την τοποθέτηση των Πρώσων στον γαλλικό πολιτισμό ως εξής : Υστερα από τη νίκη του του Ναπολέοντα κατά των γερμανικών κρατών έχουν αντιληφθεί οι ηττημένοι,
ότι η Γαλλία είναι στην Ευρώπη η καθοριστική πολιτική, πολιτισμική και
στρατιωτική δύναμη. Οι παραδοσιακοί, θρήσκοι και οικονομικά καθυστερημένοι
Γερμανοί θεωρούσαν τους Γάλλους ως υπερόπτες , αλλά δεν ήταν διατεθημένοι να αναγνωρίσουν και επίσημα την όντως μειονεκτική θέση τους. Ως ισοφάρισμα έναντι της «πενιχρής» και «άκαρδης ευρυμάθειας» των Γάλλων έχουν επισημάνει εντόνως την δήθεν βαθιά εσωτερική πνευματική ζωή , την δήθεν ποιητικότητα της εθνικής ψυχής καθώς και την απλότητα και το ευγενικό του χαρακτήρα των Γερμανών.

Σε τέτοιες περιπτώσεις οι κατώτεροι κάνουν ομφαλοσκόπηση και διαπιστώνουν φαντασιακά πλεονεκτήματα όπως τον «εσωτερικό πνευματικό βίο», την καθαρή και απλή εσωτερικότητα και τονίζουν ,ότι δεν τους ενδιαφέρει ούτε η ευμάθεια ούτε η επιστήμη.

Στην ευρωπαϊκή ιστορία είναι γνωστό, ότι οι γερμανικές αντιλήψεις περί του πολιτισμού έχουν επηρεάσει και άλλους λαούς, όπως π.χ. τους Ρώσους, τους Ιάπωνες, τους Ελληνες και λίγο αργότερα και τους Αραβες.

Αυτές οι απόψεις ήταν στενότατα συνδεδεμένες με τον γερμανικό ρωμαντισμό, ο οποίος αποτελούσε ένα τμήμα του αντι-Διαφωτισμού.

Ενώ ο Διαφωτισμός ηταν βαθιά πεπεισμένος, ότι η ανθρωπότητα προοδεύει προς μία ευτυχή και ορθολογιστική ζωή, ασχολούνταν οι φιλόσοφοι του ρωμαντισμού με θρησκευτικά θέματα, όπως με την αθωότητα, την ηθική κατάπτωση και την σωτηρία.
Αλλά η σωτηριολογία εκφράζει γενικά τον πόθο για ενότητα και αρμονία κάτι που σημαίνει, ότι ο ρομαντικός άνθρωπος διακατέχεται από ισχυρά νοσταλγικά
συναισθήματα.

Μία από τις γνωστότερες ρομαντικές απόψεις έγκειται στο ό,τι ο υπερβολικός ορθολογισμός αποτελεί την κυρία αιτία για την ολική κατάπτωση της ανθρωπότητας.
Ιδιαιτέρως στην Ρωσία θεωρείτο η ορθολογιστική εξυπνότητα ως μία δυτική
αρρώστεια και δη ως εξυπνότητα χωρίς σοφία, ενώ οι ρώσοι έχουν υπογραμμίσει εντονότατα την ηθική αναγκαιότητα όπως αυτή σημειώνεται στα γνωστά μυθιστορήματα του Ντοστογιεφσκι («Ένα πρόσωπο μπορεί να είναι σοφό αλλά για να ενεργήσει σοφά, μόνο η εξυπνότητα δεν φτάνει», «Ο,τι το αληθινό είναι δικό μας, είναι για την Ευρώπη ξένο» ). Η καθοριστική σκέψη του Ντοστογιέφσκι είναι, ότι τα ανθρώπινα προβλήματα δεν λύνονται μέσω της νοημοσύνης, γι αυτό πρέπει ο άνθρωπος να αναζητεί την σωτηρία στην πίστη. Κατά την γνώμη του είμαστε σε θέση να εκλαμβάνουμε το τραγικό νόημα της ζωής όχι μέσω της νοημοσύνης αλλά μέσω της »σοφίας της καρδιάς». Οποιος έχει πολύ εμπιστοσύνη στη νοημοσύνη , χάνει την ικανότητα να βρει την σωτηρία.

Οταν το 1851 έγινε η πρώτη Διεθνής εκθεση της αγγλικής βιομηχανίας (έναρξη σε ένα Κρυσταλλένιο Παλάτι) έχει ο Ντοστογιέφσκι διαμαρτυρηθεί, τονίζοντας , ότι η Δύση ματαίως πιστεύει, ότι μπορεί να κλείσει την κοινωνία σε ένα τέτοιο παλάτι, γιατί αυτό αντιτίθεται στην ανθρώπινη φύση.
Κατά την γνώμη του είναι ο νηφάλιος ορθολογισμόςείναι ένας απάνθρωπος τεθλασμένος αντικατοπτρισμός της ανθρώπινης κοινωνίας.

Μία παρόμοια άποψη έχει πρεσβεύσει και ο άλλος γίγαντας της ρωσικής λογοτεχνίας ο Λέων Τολστόϊ, πρωτίστως επισημαίνοντας την “αγνότητα”, στην πραγματικότητα πολιτισμική καθυστέρηση, του ρωσικού λαού και την ικανότητά του να βρει την σωτηρία στην χριστιανική πίστη.
Στην εποχή του τσάρου Νικολάου Ι. έχουν λάβει έντονες διενέξεις μεταξύ των
«Δυτικών» και των «Σλαβόφιλων» χώραν, οι οποίοι κατηγορούσαν τους θαυμαστές του δυτικού τρόπου ζωής ως προδότες της «ρωσικής ψυχής», ώς θαυμαστές ενός μηχανιστικού δυτικού πολιτισμού και ως υπερόπτες. Τέτοιεςανοησίες διαβάζουμε εδώ και χρόνια σε μερικά σχόλια.

Από την πλειάδα των «Σλαβόφιλων» αναφέρω Πέτρο Κιρεγιέφσκι, ο οποίος στο έργο του « Περί της αναγκαιότητας και της δυνατότητας νέων αρχών στην Φιλοσοφία» έχει διατυπώσει την άποψη, ότι μεταξύ του πνεύμαστος
της Δύσης και του ρωσικού πνεύματος υφίσταται μεγάλη διαφορά : Το πνεύμα της Δύσης έχει σάπιες ρίζες, όπως τον Αριστοτέλη, τον ρασιοναλισμό του
Σχολαστικισμού, την ρωμαϊκή αντίληψη περί του απόλυτου δικαίου της ιδιοκτησίας, η οποία έχει οδηγήσει τελικά στον ατομικισμό. Μέσω του δυτικου πνεύματος δεν μπορεί ο άνθρωπος να εννοήσει τον κόσμο στην ολότητά του, ενώ το ρωσικό πνεύμα βασιζόμενο στην χριστιανική πίστη, δύναται να εκλάβει την ουσία των πραγμάτων στην ολότητά των.

Ο Ιβάν Κιρεγιέφσκι κατηγορεί την Δύση πρωτίστως λόγω του υπερβολικού ορθολογισμού. Συγκρίνει το ανθρώπινο πνεύμα με ένα πανεπιστήμιο με πολλές σχολές. Ο ορθολογισμός είναι σύμφωνα με την γνώμη
του μόνο μία σχολή, αλλά υπάρχουν και άλλες «σχολές» , όπως π.χ. το συναίσθημα, η ανάμνηση, η αντίληψη και η γλώσσα. Σε σύγκριση με το ρωσικό σκεπτικό διαθέτει η Δύση μόνο μία «σχολή», τον ορθολογισμό και επομένως είναι κατώτερη.

Ενας άλλος Ρώσος, ο Κωνσταντίν Λεόντγιεφ έχει στο βιβλίο του «Ρωσία και Ευρώπη» ήδη το δεύτερο ήμισυ του 19ου αι. εκφέρει την γνώμη, ότι η Δύση βρίσκεται λόγω της φιλελεύθερης ισότητας στο τελευταίο στάδιο της κατάπτωσής της , ενώ η Ρωσία ανθίζει μέσω της ζωντανότητάς
της και την ισχυρή βούληση του τσάρου. Εχει επισημάνει, ότι στο επίκεντρο των αντιπαραθέσεων μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας εστιάζεται ο χαρακτήρας που σημαίνει, ότι η Ρωσία θα είναι ο νικητής μέσω της ισχυρότερης βούλησης. Λίαν ενδιαφέρον είναι το συμπέρασμά του : Γι αυτό δεν είναι ανάγκη να υλοποιήσει η Ρωσία μεταρρυθμίσεις !

Γενικά έχει κάνει η «υπεροπτική» Δύση λόγω του ορθολογισμού της μία μεγάλη αμαρτία και Υβριν. Ο Δυτικισμός (εχθροί της Δύσης) των ανατολικών πολιτισμών εκφράζει οργή λόγω της επίδειξης ανωτερότητας και της
αλαζονικής συμπεριφοράς της Δύσης. Η εξάπλωση της επιστημονικής πίστης αποτελεί στον δυτικό πολιτισμό το μοναδικό δρόμο για την απόκτηση της γνώσης. Αυτό το επικίνδυνο φαινόμενο αξιολογείται από τους εκπροσώπους του Δυτικισμού ως ιμπεριαλισμός του πνεύμαστος, ο οποίος είναι χειρότερος από τον στρατιωτικό ιμπεριαλισμό.

Η πραγματιστική Κίνα δεν είχε τέτοια ιδεολογικά προβλήματα. Στις αρχές του 20ου αι. ήταν το μεγαλύτερο μέρος των διανοουμένων θαυμαστές του δυτικού ορθολογισμού, της δυτικής επιστήμης και της Δημοκρατίας, ενώ πολλοί λίγοι απέκρουσαν την Δύση μόνον μέσω ενός επιχειρήματος και δη του »κινεζικού πνεύματος”.

Επίσης και ο εθνικοσοσιαλισμός έχει καταπολεμήσει το φιλελεύθερο πνεύμα του δυτικού πολιτισμού και πρωτίστως την δημοκρατία, τον ατομοκεντρισμό, τις ατομικές ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον διαχωρισμό των εξουσιών και το κράτος του δικαίου, γιατί ο Führer παρίστανε τον Θεό.Η θέλησή του ήταν νόμος και δεν υπήρχαν τα άτομα , αλλά η αγέλη. Εν ολίγοις : Ο εθνικοσοσιαλισμός ήταν ΕΧΘΡΟΣ του διαφωτισμού.

Ο Δυτικισμός έχει εξαπολυθεί όχι μόνον εκ μέρους της «ρωσικής ψυχής», της «γερμανικής ράτσας», του ιαπωνικού κρατικού Σιντοϊσμού, αλλά και εκ μέρους του καθυστερημένου Ισλάμ , ο οποίος όμως έχει επηρεασθεί σημαντικά από συντηρητικές ευρωπαϊκές ιδέες και αντιλήψεις.

Ο ισλαμικός Δυτικισμός αξιολογεί τον δυτικό πολιτισμό ως «ειδωλολατρική βαρβαρότητα», γιατί λατρεύει το χρήμα και την απληστία. Επειδή όμως η ειδωλολατρεία θεωρείται ως μεγίστη αμαρτία (jahiliyya), πρέπει οι Μουσουλμάνοι να την καταπολεμήσουν με όλα τα μέσα και να την τιμωρήσουν. Ινσαλάχ !!! Από ιστορική άποψη προέρχεται μία τέτοια τοποθέτηση έναντι της ειδωλολατρείας γενικά από τον
Ιουδαϊσμό.

Ο θρησκευτικός Δυτικισμός του Ισλάμ, μερικών ινδουιστών και του ιαπωνικού Σιντοϊσμού προ του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου κατηγορεί την Δύση, ότι θεωρεί την Υλη ως Θεό και τον Υλισμό ως την θρησκεία της. Τοιουτοτρόπως αντιμετωπίζεται ο αγώνας μεταξύ των ειδωλολατρών προσκυνητών της ύλης και των αληθινών προσκυνητών του θεϊκού πνεύματος με μανιχαϊστικό τρόπο.

Ο Said Qutb, ηγετικό μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας υπερασπίσθηκε το1948 την «καθαρή» ισλαμική κοινωνία και απέρριψε τον δυτικό τρόπο ζωής ως «υλιστική ειδωλολατρεία». Κατά την γνώμη του η Δύση είναι ένας τεράστιος οίκος ανοχής, γεμάτος με κτηνώδη λαγνεία, απληστεία και εγωισμό. Στην Δύση έχει αναβιβασθεί η ανθρώπινη νοημοσύνη σε θεότητα, ο μουσουλμάνος εκφράζει την πεποίθηση, ότι όλα αυτά θα περατωθούν στο μέλλον, όταν θα κυριαρχήσει ο αληθινός θεός μέσω των νόμων του.

5. Συμπεράσματα

α).Ο Πολιτισμός της Δύσης δεν
είναι μονόπλευρα «μηχανιστικός» (ή «τεχνολογικός») , όπως ισχυρίζονται οι
πολυποίκιλοι εχθροί του, αλλά έχει πολλές εκφάνσεις και πολλούς πυλώνες :
ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ , Δημοκρατία /Παρλαμεντασριμός, Ατομο (Ατομοκεντρισμός), Πολίτης, βασικές ατομικές ελευθερίες, βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, διαχωρισμός των εξουσιών, κράτος του δικαίου, υψηλό βιοτικό επίπεδο, υπερεξελιγμένη παιδεία (σχολεία, πανεπιστήμια, κέντρα ερευνών ) δημιουργικότητα,υψηλές τεχνολογίες, επιστημονικές επιτεύξεις ανωτάτου επιπέδου, πλουσιότατη λογοτεχνία, καλές τέχνες, αρχιτεκτονική, απαράμιλλη μουσική κτλ.

β) Οι εχθροί του Πολιτισμού της Δύσης την αντιμάχονται με «επιχειρήματα» στην ουσία κοινά : μονόπλευρα ορθολογιστική, παραμελεί την πίστη και τον άνθρωπο,αθεϊστική, υλιστική, χρησιμοθηρική, κρύα, απάνθρωπη, ρίζα όλων των κακών, «μηχανιστική «-τεχνολογική», οι άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε μηχανές, οι επιστημονικές γνώσεις της Δύσης είναι κατώτερες από την «γνώση της καρδιάς», ειδωλολατρική, τιμωρητέα κτλ.

γ)Τα «επιχειρήματα» των εχθρών του Πολιτισμού της Δύσης είναι πρωτίστως θρησκευτικά, θεολογικά, υπερεθνικιστικά, εν μέρει ρατσιστικά και γενικά παραλογιστικά και εκφράζουν στο βάθος τους συμπλέγματα πολιτισμικής και επιστημονικής κατωτερότητας καθώς και πρωτόγονα αισθήματα φθόνου και φόβου.
δ) Ειδικά όλες οι απόψεις των Ρώσων αντιδυτικών σημειώνονται και στην Ελλάδα σε ορθόδοξους κληρικούς και θεολόγους καθώς και σε υπερεθνικιστές (Ελληναράδες).

Πηγές

-Fritz Stern, Kulturpessimismus als Gefahr, Eine Analyse nationaler
Ideologie in Deutschland, Bern et alt., 1963.
-Ahmed Rashid, Taliban, Afganistans Gotteskrieger und der Dschihad, München 2004, S. 350,353.
-Gordon A. Craig, Über die Deutschen, München 1982, S. 286.
-Isaiah Berlin , Das krumme Holz der Humanität, Kapitel der Ideengeschichte,
Frankfurt/M,, 1992, S. 306ff.
-Th. G. Masaryk, Zur russischen Geschichts- und Religionsphilosophie,
Soziologishe Skizzen, Jena 1913, Band 2, S. 812
-F. Dostojewski, Aufzeichnungen aus dem Kellerloch, Stuttgart, 1984, S. 52.
-D. Benjamin / S. Simon, The Age of Sacred Terror, New York, 2002, S. 1, 68,
207
-G. Kepel, Der Prophet und der Pharao, Das Beispiel Ägypten : Die
Entwicklung des muslimischen Extremismus, München /Zürich, 1995, S. 47
-Ian Buruma / Avishai Margalit, Okzidentalismus, Der Westen in den Augen seiner Feinde ( Orig. : Occidentalism. The West in the Eyes of ist Enemies, New York, 2004), München / Wien, 2005, S.20ff., 55 ff., 79 ff., 103 ff.