Μέθοδος, Μεθοδολογία, Υλιστές Φιλόσοφοι, Ιδεαλιστές Φιλόσοφοι , Ελληνες, Ινδοί, Κινέζοι
Γενική, βασική και συστηματική αντιπαράθεση με την μεθοδική και μεθοδολογκή προσέγγιση του κ. Χρήστου Γιανναρά (Χ.Γ.) σε επίκαιρα πολιτικά και κοινωνικά ζήματα
Προοίμιον
Ο Χ.Γ. ανήκει στους πολύ λίγους Ελληνες πανεπιστημιακούς και διανοητές, οι οποίοι ασχολούνται συστηματικά με τα επίκαιρα πολυποίκιλα ελληνικά προβλήματα, ενώ άλλοι πανεπιστημιακοί έχουν σχεδόν εξαφανισθεί από το δημοσιογραφικό σκηνικό. Η δραστήρια και πλούσια δημοσιογραφική εμπλοκή του Χ.Γ. αναβιβάζει κατά πολύ το επίπεδο του διαλόγου στην Καθημερινή καθώς και το μορφωτικό επίπεδο των αναγνωστών και των σχολιαστών των άρθρων του.
H σελίδα του έχει συγκεντρώσει aναμφιβόλως τους πιό μορφωμένους αναγνώστες και σχολιαστές σε σύγκριση με τις άλλες σελίδες σε όλες τις ελληνικές εημερίδες. Πέραν τούτου σημειώνονται και στοιχεία ενός ποιοτικά ανεβασμένου διαλόγου ίσως και ενός συμπόσιου. Εως τώρα δεν έχω διαπιστώσει κάτι το παρόμοιο ούτε στην Ελλάδα , ούτε σε άλλες χώρες. Εντυπωσιάζει πολύ το γεγονός, ότι δεν απορρίπτει κριτικές παρατηρήσεις , ακόμη ούτε και αήθεις λοιδωρίες ή και προσβολές εκ μέρους μερικών σχολιαστών. Κοντολογίς, τα λίαν ενδιαφέροντα άρθρα του υψηλής ποιότητας και γενικά ο ρόλος του ως συγγραφέα τον τιμούν. Ετσι μπορεί να χαρακτηρισθεί ο κοινωνικός του ρόλος ως σημαντικός και απολύτως απαραίτητος.
Αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι είμαστε πάντα σύμφωνοι με την μεθοδική και μεθοδολογική του προσέγγιση καθώς και με την γενική του άποψη περί πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τους επιστήμονες ευρωπαϊκών και αμερικανικών πανεπιστημίων μεταξύ των σχολιαστών, οι οποίοι ούτως ή άλλως διαθέτουν μίαν υπεραναπτυγμένη κριτική σκέψη, η οποία είναι στην Ελλάδα δυστυχώς όχι τόσο διαδεδομένη.
Η παρούσα αντιπαράθεση θα συντελεσθεί φυσικά λαμβάνοντας υπ όψη τους κανόνες της επιστημονικής δεοντολογίας, η οποία δεν είναι τόσο γνωστή στην Ελλάδα, όπου υπερτερούν ακόμη και σε πανεπιστημιακούς κύκλους ατάκες , μερικές φορές δυσφημήσεις και προσβολές. Εν ολίγοις, η αντιπαράθεση θα γίνει επί τη βάσει του σεβασμού της προσωπικότητας του Χ. Γ. που σημαίνει πολιτισμένα και επί της ουσίας των άρθρων του στην Καθημερινή.
Μεθοδικά
Κατ αρχάς θα εστιάσουμε στο επίκεντρο της θεώρησης το σοβαρό ζήτημα γενικά των κειμένων κάτι που στην Ελλάδα δεν παίζει, όπως φαίνεται ουδένα ρόλο, ενώ με αυτό το θέμα βρίσκεται στην Ευρώπη αντιμέτωπος κάθε σπουδαστής . Λόγω χώρου θα αναφερθούν μόνον τα κείμενα, τα οποία έχουν σχέση με τα άρθρα καθώς και με ιδιαίτερα σχόλια σε εφημερίδες. Σημιώνονται οι εξής κατηγορίες :
α) Σε σπάνιες περιπτώσεις επιστημονικό κείμενο με απολύτως νηφάλιο ύφος, που σημαίνει με ελάχιστα επίθετα , λογικά δομημένο και με παραπομπές.
β) Εκλαϊκευμένο επιστημονικό κείμενο γραμμένο μεν από επιστήμονα, αλλά με τέτοιο τρόπο που αυτό είναι κατανοητό και από μη επιστήμονες. Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι επιστήμονες δεν είναι σε θέση να συγγράψουν κείμενα αυτού του είδους. Συνήθως πρέπει να κάνουν μεθοδική ειδίκευση. Και σε τέτοια κείμενα πρυτανεύει η νηφαλιότητα, λείπουν τα πολλά επίθετα αλλά και οι παραπομπές.
γ) Το συνηθισμένο δημοσιογραφικό κείμενο στο οποίο υπερτερεί η νηφαλιότητα (Βόρεια Ευρώπη) ή το δημαγωγικό και λαϊκίστικο ύφος με σωρεία επιθέτων η και με λογοτεχνικές τάσεις (Νότια Ευρώπη). Στην πρώτη περίπτωση πραγματοποιείται μία ανάλυση του εκάστοτε θέματος. Στην δεύτερη περίπτωση γίνεται συνήθως μία εννοιολογική σύγχιση, γιατί την πραγματικότητα δεν λαμβάνει χώραν ουδεμία ανάλυση, αν και η γενική εντύπωση είναι, ότι ο δημοσιογράφος αναλύει το θέμα.
δ) Κάτι το ιδιαίτερο είναι ο πολιτικός λίβελος, μία μορφή της δημοσιογραφικής ατάκας. Σε αυτήν την περίπτωση ο ρόλος των ωραίων λέξεων, πρωτίστως των επιθέτων, του συναισθηματισμού και ολίγον τι του λαϊκισμού είναι καθοριστικός.Ταυτόχρονα υπάρχει η αυταπάτη, ότι πρόκειται για μίαν ανάλυση κάτι που είναι στις ελληνικές εφημερίδες ένα σπάνιο φαινόμενο. Η ποιότητα τέτοιων κειμένων εξαρτάται από τον γράφοντα, αν π.χ. αυτός είναι πανεπιστημιακός ή απλός δημοσιογράφος. Στην πρώτη περίπτωση είναι η ποιότητα των άρθρων σχετικά υψηλή. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα περισσότερα άρθρα του Χ.Γ., τα οποία δεν δύναται να συγγράψει σε τέτοια ποιότητα ουδείς Ελληνας δημοσιογράφος.
Σε ό,τι αφορά τους πανεπιστημιακούς, θα ήθελα να επισημάνω ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα, αν π.χ. αυτός είναι αποκλειστικά θεωρητικός ή είχε την δυνατότητα να αξιοποιήσει άμεσα ή έμμεσα μέσω επιστημονικών γνωματεύσεων την επιστήμη του στην πράξη. Μόνον οι θεωρητικές γνώσεις αποτελούν το πολύ 50% των επιστημονικών δυνατοτήτων. Υπάρχει όντως μία μεγάλη διαφορά μεταξύ θεωρητικών γνώσεων και της αξιοποίησής των στην πράξη. Σε τέτοια περίπτωση είναι απαραίτητη η ανταποκρινόμενη πείρα.
Οταν π.χ έπρεπε το 1975 να συγγράψω τις πρώτες εξειδικευμένες γνωματεύσεις για την πράξη ( κυβέρνηση, Ηνωμένα Εθνη), έχω διαπιστώσει ραγδαίως, ότι χωρίς την βοήθεια πεπειραμένων συνάδελφων στην αξιοποίηση επιστημονικών γνώσεων στην πράξη δεν θα κατόρθωνα να συγγράψω γνωματεύσεις της προκοπής.
Μάλλον κάτι το παρόμοιο θα είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα του Χ.Γ., ο οποίος ίσως δεν καταφέρνει να αξιοποιήσει τις θεολογικές και φιλοσοφικές του γνώσεις στην κοινωνική και πολιτική πράξη της Ελλάδος. Μάλλον αυτός θα είναι ο κύριος λόγος που ο Χ.Γ.επιλέγει την ατάκα, τον λίβελο και τον μυδραλιοβολισμό της πολιτικής ψευτοελίτ της Ελλάδας. Με λίγα λόγια, δεν είναι λόγω του αόριστου και λίαν θεωρητικού χαρακτήρα των επιστημονικών του κλάδων σε θέση να προτείνει πειστικές λύσεις των υπαρχόντων κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων της Ελλάδας.
Μεθοδολογικά
Ενώ η Μέθοδος είναι στην ουσία η προσέγγιση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, αποτελεί η Μεθοδολογία την επιστήμη, την διδασκαλία περί των μεθόδων. Μου είναι γνωστό ότι η γενική Μεθοδολογια των επιστημονικών ερευνών τυγχάνει στην Ελάδα όχι ευρείας εκτίμησης.
Σημειώνονται και παράξενα πράγματα στο να έχει π.χ. ο καθείς την δικιά του “μεθοδολογία” η οποία στηρίζεται στον υπερεξυπνακισμό, στον σουρεαλισμό και στον ανέξοδο συναισθηματισμό. Το διαπιστώνουμε αυτό και σε πολλά σχόλια στις ελληνικιές εφημερίδες, μερικές φορές σε σχόλια και στην παρούσα σελίδα.
Ειδικά οι συγκεκριμενοι κανόνες της γενικής μεθοδολογίας είναι σχεδόν τελείως άγνωστοι ή δεν εφαρμόζονται η σε σπάνιες περιπτώσεις αξιοποιούνται μεν, αλλά τελείως μονόπλευρα. Λόγω χώρου δεν είναι δυνατό να αναφερθούν λεπτομερειακά όλα τα είδη των μεθόδων ( διαλεκτική, αναλυτική, συνθετική, αξιωματική, ερμηνευτική, πραγματιστική κτλ.). Αλλά ανεξάρτητα από την συγκεκριμένη ονομασία τους βασίζονται στην ουσία όλοι στον υλισμό ή στον ιδεαλισμό.
Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι ο Χ. Γ. εφαρμόζει αποκλειστικά την ιδεαλιστική μέθοδο, δηλαδή ο τρόπος του σκέψης είναι μονόπλευρα ιδεαλιστικός και δη πλατωνικός. Εδώ θα εμβαθύνουμε, γιατί αξίζει τον κόπο να κάνουμε ιδιαίτερες πτυχές της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αντικείμενο της ενασχόλησης για να κατανοήσουμε καλύτερα τα γραφόμενα του Χ.Γ.
Ας υπενθυμίσουμε, ότι η φιλοσοφία είναι μία εφεύρεση των ΗΛΙΣΤΩΝ φιλόσοφων. Αυτό ισχύει για την Ελλάδα και ειδικά για την Ιωνία καθώς και για την Βόρεια Ινδία. Δεν σκοπεύω να επαναλάβω αυτά που σπούδασα στον κλάδο της φιλοσοφίας προ μισού αιώνα. Σχεδόν ταυτόχρονα έχουν διατυπώσει οι Ιωνες φιλόσοφοι Θαλής ο Μιλήσιος, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης καθώς και Ηράκλειτος υλιστικές και διαλεκτικές απόψεις σε συνδυασμό σχεδόν όπως και οι μεγάλοι Ινδοί υλιστές φιλόσοφοι Uddalaka, Lokayata, Carvaka και οι Jainas (Ιδέ E. Frauwallner, Geschichte der indischen Philosophie,2 Bände, Salzburg, 1953, 1956).
Ελληνες και Ινδοί φιλόσοφοι έχουν επισημάνει τον καθοριστικό ρόλο της αιώνιας και άφθαρτης ύλης (στοιχεία) και της κίνησης (αλλαγή, εξέλιξη) σε διαλεκτική αλληλουχία, αλλά μόνον οι Ελληνες και ιδιαιτέρως ο Αναξίμανδρος, ο Ηράκλειτος, αργότερα ο Επεδοκλής, έμμεσα και ο Δημόκριτος έχουν διατυπώσει την από επιστημονική άποψη κοσμοϊστορική αντίληψη, ότι η σύγκρουση των αντιθέσεων του υλικού κόσμου είναι ο κύριος μοχλός της εξέλιξης. Οι υλιστές Λεύκιππος, Δημόκριτος, Uddalaka και πιό εξελιγμένα από όλους τους υλιστές φιλόσοφους οι εκπρόσωποι της φιλοσοφικής σχολής των Jainas έχουν επεξεργασθεί συστηματικά την θεωρία του ατόμου( Ιδέ Veränderung und Entwicklung, Studien zur vormarxistischen Dialektik, edit.von Gottfried Stieler, Berlin 1974, S.15-29).
Αλλά αμέσως ύστερα από τους υλιστές φιλόσοφους εμφανίστηκαν οι ιδεαλιστές φιλόσοφοι πάλι ταυτόχρονα στην Ελλάδα οι Ελεάτες: Ξενοφάνης, Παρμενίδης, Ζήνων και Πυθαγόρας) και στην Ινδία πρωτίστως ο θεολόγος και φιλόσοφος Yajnavalkya, οι οποίοι έχουν πρεσβεύσει στην ουσία παρόμοιες απόψεις : Από τους δύο υπάρχοντες κόσμους των ιδεών και των φαινομένων ο αισθητός κόσμος είναι απατηλός, ενώ ο κόσμος του πνεύματος είναι αληθινός και πραγματικός (Ιδέ Θανάσης Μητσόπουλος, Ιστορία και ανθολογία της αρχαίας ελληνικής σκέψης, τόμος Β, Αθήνα, 1984, σ. 98-103). Ο Ινδός φιλόσοφος αναφέρει το brahman, atman ως «πνεύμα του κόσμου» και ως το μόνον πραγματικό. Ο Παρμενίδης επισημαίνει, ότι ο κόσμος των ιδεών είναι αιώνιος, τέλειος και άφθαρτος (Απόσπασμα 101). Ετσι θεωρείται διεθνώς αυτός ως εμπεδωτής του αντικειμενικού ιδεαλισμού.
Αλλά το crescendo του φιλοσοφικού ιδεαλισμού ήταν και παραμένει αιωνίως ο Πλάτων, εκπρόσωπος του δουλοκτητικού συστήματος, εχθρός της δημοκρατίας και της ελευθερίας («Στην Αθήνα η ελευθερία έφτασε σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και τα σκυλιά, τα άλογα και τα γαϊδούρια παραγεμισμένα με ελευθερία, αρνούνται να υπακούουν στον άνθρωπο»), εχθρός των υλιστών φιλόσοφων και μεγάλος αντίπαλος του Δημόκριτου (δεν τον έχει αναφέρει ούτε μια φορά στους περίφημους διαλόγους του (sic).
Το καθοριστικό στοιχείο της φιλοσοφικής σκέψης του είναι η αναζήτηση της τέλειας, εξιδανικευμένης και απόλυτης αλήθειας και δικαιοσύνης (δίκαιο είναι αυτό που γράφει ο νόμος, ακριβώς το ίδιο έχει διατυπώσει και ο Κονφούκιος !). Η οδυνηρή εμπειρία στην Σικελία ήταν ο κύριος λόγος που ο Πλάτων έχει στην Αθήνα εγκαταλείψει τον πραγματικό κόσμο και διέφυγε στον αστερισμό των αιωνίων ιδεών και της μεγάλης ουτοπίας. Δεν είναι τυχαίο, ότι ο μαθητής του Αριστοτέλης έχει εξελιχθεί σε κοινωνιολόγο φιλόσοφο, δηλαδή έκανε ακριβώς το αντίθετο.
Ο Πλάτων Εφθασε στο σημείο να βλέπει τον κόσμο ανάποδα λέγοντας ,ότι ο κόσμος των αισθητών πραγμάτων είναι μόνον η σκιά του κόσμου των ιδεών. Χρησιμοποίησε μία σε σύγκριση με τους υλιστές υποτυπώδη διαλεκτική μέθοδο (επιδέξιες ερωτήσεις και απαντήσεις) με σκοπό να εξεύρει το ανέκφραστο , αιώνιο, τέλειο, άφθαρτο και απόλυτο, δηλαδή στην ουσία το ανέφικτο.
Σύμφωνα με την γνώμη του η υψίστη γνώση είναι ανεπαρκής, ενώ η εκστατική θέα του απολύτου εκφρασμένη με τον λόγο δύναται να φέρει το « υπέρτατο ον» στη γή για να εγκαθιδρύσει σύμφωνα με το επουράνιο πρότυπο την ανθρώπινη πολιτεία, στην οποία θα υπάρχουν τρεις κατηγορίες :
α) Οι Φιλόσοφοι (άριστοι, «επαίοντες») είναι ως κάτοχοι της μεγάλης αρετής της σοφίας προορισμένοι να διοικούν την πολιτεία.
β) Οι Φρουροί (στρατιώτες) έχουν ως κάτοχοι της αρετής της ανδρείας τις προϋποθέσεις να προστατεύσουν την πολιτεία.
γ) Οι Δημιουργοί (χειροτέχνες και γεωργοί ) έχουν ως κάτοχοι των αρετών σωφροσύνη και υπακοή το καθήκον να υπακούουν στους φιλόσοφους κυβερνήτες.
Ηδη προ 34 ετών έχω αποδείξει, ότι ο Πλάτων μας έχει αντιγράψει ακριβώς το ινδουϊστικό σύστημα της κάστας : Brahmanas (Σοφοί) , Ksatryas (Πολεμιστές), Vaisyas (Χειροτέχνες και Εμποροι) και Sudras (Γεωργοί).
Θα ήταν επίσης λίαν ενδιαφέρον, να συγκρίνουμε τον ιδεαλιστή Πλάτων, ο οποίος δεν έχει ασκήσει ουδεμίαν επιρροή σε καμίαν εποχή επί της πολιτικής και κοινωνικής ζωής με τον πραγματιστή θεωρητικό της κοινωνίας και του κράτους και φιλόσοφο Κονφούκιο ( Kong Fuzi : Δάσκαλος Kong), στον οποίο στηρίζεται ένας τεράστιος Κύκλος Πολιτισμού, ο Κονφουκιανικός (Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα , Νοτιοανατολική Ασία) εδώ και 2.500 έτη χωρίς ουδεμία διακοπή.
Είναι στην παγκόσια ιστορία της φιλοσοφίας γνωστότατο, ότι οι υλιστές και διαλεκτικοί φιλόσοφοι ή προερχόταν από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα ή έχουν πρεσβεύσει γενικά δημοκρατικές αντιλήψεις (εξαίρεση: Ηράκλειτος),στην Ινδία έχουν καταπολεμηθεί λυσσωδώς από τους Brahmanas, τους θεολόγους και τους ιδεαλιστές φιλόσοφους.
Στην Ελλάδα τους έχει αποσιωπήσει η δουλοκτητική τάξη, και ο Πλάτων ως ύψιστος ιδεαλιστής τους απέρριψε και στα έργα του δεν τους αναφέρει ουδόλως. Το κακό έγκειται στο ότι η χριστιανική θεολογία ευθύς εξ αρχής τους απέρριψε ή τους αγνόησε. Επομένως δεν είναι τυχαίο που ο χριστιανισμός έχει συμφιλιωθεί με τον Πλάτωνα και οι θεολόγοι της καθώς και γενικά οι ιδεαλιστές φιλόσοφοι είναι θαυμαστές των ιδεών του Πλάτωνα, ενώ όπως φαίνεται, δεν τους ενδιαφέρει ουδόλως η υλιστική και διαλετική φιλοσοφία. Αυτή η ολέθρια βασική τοποθέτηση έχει οδηγήσει βαθμιαία στην διάρκεια δύο χιλιάδων ετών σε μίαν αφάνταστη φιλοσοφική αυτοπεριθωριοποίηση και σε μεθοδολογικό μονόδρομο στους θεολόγους και στους ιδεαλιστές φιλόσοφους.
Αριβώς αυτό διαπιστώνουμε και στα κατά τα άλλα ενδιαφέροντα άρθρα του Χ.Γ. Προσπαθεί να αξιολογήσει την Ελλάδα, τους Ελληνες , το οικονομικό , κοινωνικό και το πολιτικό σύστημα καθώς και την σημερινή πολυσύνθετη κρίση μέσω των ιδεαλιστικών και άκρως ουτοπικών πλατωνικώ κριτηρίων του απολύτου, τέλειου, άφθαρτου και αιώνιου. Εδώ πρόκειται για μίαν ελιτιστική ή αριστοκρατική ουτοπία.
Επίσης δεν λαμβάνει, ούτως ή άλλως δεν εφαρμόζει την διαλεκτική μέθοδο, η οποία σημαίνει, ότι και η εξεύρεση και η επίλυση των υπαρχόντων τεράστιων προβλημάτων αποτελούν μία χρονοβόρα δαδικασία, δηλαδή τα προβλήματα δεν επιλύοντα εν μία νυκτί ή εν ριπή οφθαλμού με ηρωϊκές πράξεις ή με ένα νέο ΕΑΜ ή μέσω ενός νέου Μεσσία, ο οποίος από τα μπαλκόνια θα εκφωνίσει αυτονοήτως με νεοελληνικό πάθος »Ελθέτω το χρήμα…». Επίσης δεν εφαρμόζεται η φιλοσοφική Θεωρία του συστήματος, σύμφωνα με την οποία μεταξύ όλων των πτυχών ή αιτιών της κρίσης υφίστανται αλληλοεπιδράσεις. Αυτός είναι ο λόγος που δεν σημειώνεται σύγκλιση των απόψεων περί των βασικών αιτιών της κρίσης.
Οι κομμουνιστές τονίζουν την οικονομική αιτία, οι αριστεροί, οι δεξιοί και ο Χ.Γ. την πολιτική, οι κληρικοί και οι θεολόγοι την ηθική, οι εθνολόγοι και οι πολυάριθμοι καλλιτέχνες την πολιτισμική αιτία κτλ. Ο καθείς είναι πεπεισμένος, ότι η δική του τοποθέτηση είναι η πιό σωστή. Ετσι έχει δημιουργηθεί το μεγάλο διανοητικό αδιέξοδο και η αέναη παραγωγή απαισιοδοξίας σχεδόν σε όλα τα άρθρα στις ελληνικές εφημερίδες και ιδιαιτέρως στα κείμενα του Χ.Γ.
Σε ό,τι αφορά την δική μου τοποθέτηση, ιδέ στο Μπλογκ μου την μελέτη »Εφαρμογή των κανόνων της Γενικής επιστημονικής Μεθοδολογίας επί της ελληνικής κρίσης».
Δημοσιευθέν στην Καθημερινή (ηλεκτρονική έκδοση), 15.12.2013, 2014.2017.
Πηγές
-Θ. Μητσόπουλος, Ιστορία και ανθολογία της αρχαίας ελληνικής σκέψης,Τόμος Β, Αθήνα, 1984.
-F. Jürs. Edit.,Geschichte des wissenschaftlichen Denkens im Altertum, Berlin, 1982.
-C. Andresen et alt., Edit., Lexikon der Alten Welt, 3 Bände, Düsseldorf, 20001.
-A. Pichot, Die Geburt der Wissenschaft ( Orig. La naissance de la science), Paris, 1991, Köln, 2000.
-F. Jürss et alt., Griechische Atomisten, Texte und Kommentare, Leipzig, 1977.
-M. Hackemann, Übers., Die Vorsokratiker, Köln, 2007.
-R. Müller, Sozialutopien der Antike, Leipzig, 1987.
-J.Irmscher/R.Johne, Edit., Lexikon der Alten Welt, Leipzig, 1987.
-J. Mehlig, Weisheit des alten Indien, Buddhistische und nicht Texte, 2 Bände, Leipzig/Weimar, 1987.
-E. Schwarz, Übers., So sprach der Weise, Chinesisches Gedankengut aus drei Jahrtausenden, Berlin, 1981.
-R. Freydank/T. Scheterlich, Der Alte Orient in Stichworten, Leipzig, 1978.