Monthly Archives: März 2014

 Ιστορία, Μύθoι, Επη, Πίστη, Μεταμορφώσεις

Posted on by
Reply

Ιστορία, Μύθoι, Επη, Πίστη, Μεταμορφώσεις

1.Τι σημαίνει  η έννοια  Ιστορία ;
Σύμφωνα με την αντίληψη περί την Ιστορία που έχει επικρατήσει ήδη τον 19ο αι. στην προηγμένη Ευρώπη, η Ιστορία είναι μία αναγνωρισμένη επιστήμη, με την οποία ασχολούνται ειδικοί επιστήμονες στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση καθώς και στην έρευνα.
Η Ιστορία ασχολείται με τη γένεση και εξέλιξη συγκεκριμένων πολυποίκιλων γεγονότων και φαινομένων. Το πρόβλημα έγκειται κυρίως στην ερμηνεία των γεγονότων, κάτι που εξαρτάται από τη μεθοδική και μεθοδολογική προσέγγιση και τοποθέτηση του εκάστοτε ειδικού, εάν π.χ. εφαρμόζεται η ιδεαλιστική ή η υλιστική ή κάποια άλλη μέθοδος.
Η πρώτη ασχολείται κυρίως με τα γεγονότα σε συνδυασμό με τις ιδέες, ενώ η δεύτερη έχει ως κύριο αντικείμενο πρωτίστως τους ταξικούς αγώνες και τις παραγωγικές δυνάμεις. Μάλλον ένας συνδυασμός και των δύο κυρίων μεθοδολογιών οδηγεί σε πιό σωστά αποτελέσματα.
Σημειώνεται ακόμη ένα πρόβλημα, εάν π.χ. ο ιστορικός είναι διατεθειμένος να αντικατοπτρίσει την αντικειμενική  πραγματικότητα ή να την παρερμηνεύσει έως και να  τη διαστρεβλώσει  για εθνικιστικούς λόγους. Κάτι τέτοιο συμβαίνει συνήθως στα σχολικά βιβλία μερικών χωρών, όπου στα πλαίσια της πατριωτική αγωγής εκουσίως η αλήθεια διαστρεβλώνεται ή αυτό συμβαίνει μέσω της   αποσιώπησης σημαντικών  γεγονότων.
Ανεξάρτητα από τον συγκεκριμένο σκοπό των ιστορικών βιβλίων, το ήθος του επιστήμονα απαιτεί  από έναν ιστορικό να δημοσιεύσει πάντα και παντού την αντικειμενική αλήθεια και όχι τη δική του υποκειμενική „αλήθεια“, η οποία είναι φυσικά μόνον μία υποκειμενική ερμηνεία η και παρερμηνεία. Σε περίπτωση που πρόκειται για ιδιαιτέρως σημαντικά διεθνή γεγονότα, εφαρμόζεται ο κανόνας της διασταύρωσης των γνωμών των ιστορικών και κατόπιν εφαρμόζεται η μεθοδική αρχή consensus generalis professorum et doctorum  (γενική ομοφωνία των καθηγητών και των δοκτόρων) που αντικατοπτρίζεται στα πανεπιστημιακά εγχειρίδια και λεξικά.  Κάθε επιστήμονας είναι πέραν τούτου επαγγελματικά υποχρεωμένος να αναφέρει στα βιβλία του και άλλες απόψεις περί ενός συγκεκριμένου γεγονότος και όχι μόνον τη δική του γνώμη. Η ιστορική επιστήμη στην πλειοψηφία της απορρίπτει εσφαλμένα το μύθο, γιατί δεν είναι διατεθειμένη να λάβει υπ όψη τον ιδιαίτερο ρόλο του υποσυνειδήτου του ανθρώπου.Το ίδιο ισχύει και για την ιδεολογική κριτική του μύθου που στηρίζεται αποκλειστικά στο Λόγο.
2. Μύθοι
Κατ αρχάς η έννοια Μύθος αφορούσε στην πολυθεϊστική αρχαιότητα ιστορίες περί των θεών καθώς και την παράδοση περί της ύπαρξης και της δράσης θεϊκών δυνάμεων (τοτεμισμός, μονοθεϊσμός)  Οι Μύθοι δεν έχουν ατομικό χαρακτήρα, αλλά σημειώνονται σε κοινωνίες, επάνω στις οποίες επιδρούν. Οι Μύθοι χρησιμοποιούνται για να δοθεί στην ανθρώπινη ζωή νόημα.
Ας υπενθυμίσουμε, ότι οι απαράμιλλοι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι ανήκουν μαζί με τη φιλοσοφία και γενικά με τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων στις κύριες βάσεις του Κύκλου πολιτισμού της Δύσης και ιδιαιτέρως της λογοτεχνίας και σχεδόν όλων των καλών τεχνών. Πέραν τούτου  ο ηθικοπλαστικός ρόλος αυτών των μύθων είναι ήδη από την αρχαιότητα έως σήμερα τεράστιος. Η Ιλιάς ήταν ήδη στην Αρχαία Ελλάδα η βάση της σωστής αγωγής των μαθητών. Στις Ινδίες  ακόμη και σήμερα η διαπαιδαγώγηση των παιδιών στα σχολεία στηρίζεται επάνω στα έπη Ramayana (στην ουσία ιδεολογικό εργαλείο για την εμπέδωση του απάνθρωπου  συστήματος των κοινωνικών καστών) και κυρίως Mahabharata (πολύ ουμανιστικός μύθος). Το ίδιο σημειώνεται και με το περσικό έπος Shahname και με το γεωργιανό έπος Ο Γίγας με τη δορά (τομάρι) του τίγρη“ από τον Shota Rustaveli.
Στην ιστορία της ανθρωπότητας οι μύθοι έχουν δυστυχώς από τις άρχουσες τάξεις μετατραπεί εν μέρει σε ιδεολογικό και πολιτικό εργαλείο με το σκοπό να νομιμοποιηθεί σε βάρος των λαϊκών μαζών η εξουσία π.χ. του Φαραώ ή του ανατολίτικου Δεσπότη.
Τα πιό σπουδαία είδη μύθων είναι τα εξής:
α) Μύθοι που ασχολούνται με τη δημιουργία του σύμπαντος (θεογονίες, κοσμογονίες, ανθρωπογονίες).
β) Μύθοι που έχουν ως αντικείμενο το τέλος του κόσμου (εσχατολογίες).
γ) Σωτηριολογίες (Μεσσιανισμοί).
γ) Μύθοι που ασχολούνται με την πορεία του κόσμου (περίοδοι, μεταμορφώσεις).
δ) Σημειώνονται πέραν τούτων και εθνικοί μύθοι,
οι οποίοι αφορούν τη γένεση ενός έθνους ή κάποια μεγάλα εθνικά κατορθώματα. Και όμως, οι μύθοι μπορούν να διαμορφώσουν σημαντικά θετικά ή και αρνητικά την εθνική ταυτότητα. Κάτωθι αναφέρονται μερκοί ιδιαίτεροι εθνικοί μύθοι:
(1) Ο μεγαλύτερος εθνικός ελληνικός μύθος έγκειται στην πεποίθηση, ότι όλοι οι Νεοέλληνες είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Στους νεοελληνικούς γενικούς μύθους ανήκουν περαν τούτου  η “μοναδικότητα” ή “ιδιαιτερότητα” των Ελλήνων καθώς και η μάλλον ρατσιστική άποψη περί της “ανωτερότητας” των Ελλήνων καθώς και το “ελληνικό δαιμόνιο”. Στην ουσία πρόκειται για εθνικό αυτοβαυκαλισμό, γιατί αυτοί οι μύθοι αντιτίθενται στην πραγματικότητα.Υπάρχει λόγος να αξιολογήσουμε γενικά τους Νεοέλληνες ως μυθοεθιστές.
(2) Οι Γάλλοι κάνουν κάτι το παρόμοιο θεωρώντας τον εαυτό τους αποκλειστικά ως καθαρούς απογόνους των αρχαίων Κελτών (Galli) παραγκωνίζοντας το σημαντικότατο αρχαίο γερμανικό φύλο των Φράγκων,  από το οποίο προέρχεται το εθνωνύμιο  France.
(3) Οι “τουρανικοί λαοί” (τουρκογενείς) ισχυρίζονται ότι κατάγονται από ένα “Γκρίζο λύκο”.
(4) Οι Ρουμάνοι ισχυρίζονται, ότι κατάγονται από τους Ρωμαίους, αλλά ξεχνούν του Δάκες (Θράκες). Στην πραγματικότητα η πλειονότητα των Δακών  έχει αναμειχθεί  με τη μειονότητα των Ρωμαίων, αλλά η γλώσσα είναι νεολατινική. Ετσι τα εθνονύμια Valahi  Moldavi έχουν μετατραπεί   σε Romani.(Ρωμαίοι).
(5) Οι Βούλγαροι επισημαίνουν εντόνως τη σλαβική καταγωγή, εν τω μεταξύ λίγο και τη θρακική, αλλά λησμονούν τους ασιατικούς Ούνους (Ασπαρούχ, Ισπαριχ).
(6) Οι Βόρειοι Μακεδόνες αποτελούν πρωτίστως ένα κράμα Ιλλυρίων, Θρακών, Σλάβων, Βουλγάρων του Μεσαίωνα και Αλβανών, αλλά  επειδή δεν έχουν σημαντική ιστορία, έχουν μεταλλάξει τον εαυτό τους σε απογόνους των αρχαίων Μακεδόνων.
ε) Οι πολιτικοί μύθοι
είναι μία ιδιαίτερη έκφανση των μύθων γενικά.Είναι πρωτίστως συνυφασμένοι με την δημοκρατία. Αφετηρία των πολιτικών μύθων κοσμοϊστορικής σημασίας είναι η τριάδα της  Αστικής Γαλλικής Επανάστασης του 1789 Liberte, Egalite, Fraternite (Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη). Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα έχουν παραλάβει το σχήμα των σημαντικών πολιτικών επιτεύξεων, όπως το αστικό κράτος, αλλά όχι την ουσία του, γιατί έλλειπαν τελείως οι ιστορικές, οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για την εμπέδωση ενός σύγχρονου δημοκρατικού κράτους. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα βαλκανικά καθώς και για τα λατινοαμερικανικά κράτη. Σε αυτά τα κράτη οι δημοκρατικοί θεσμοί  ακόμη υποανάπτυκτοι, ενώ παράλληλα έχει δημιουργηθεί ο μύθος για ένα προηγμένο δημοκρατικό σύστημα.
Ειδικά στην Ελλαδα σημειώνεται και ο αριστερός μύθos, ο οποίος έχει βαθιές ρίζες ήδη από τη δεκαετία του  30 του περασμένου αιώνα. Αναφέρουμε μόνο μερικούς  αριστερούς μύθους: (1) Οι αριστεροί ήταν και δήθεν είναι στην ηθική σε σύγκριση με τους δεξιούς ανώτεροι. (2) Οι αριστεροί κατέχουν μίαν ανώτερη μόρφωση, γιατί διαθέτουν γνώσεις περί του μαρξισμού – λενινισμού.(3)  Πρωτίστως οι αριστεροί αγωνίζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη.  (4) Μόνον οι αριστεροί είναι σε θέση να λύσουν όλα τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.
3. Επος
Από επιστημονική άποψη το Έπος  είναι ένα σχετικά μεγάλο ποίημα περί ηρώων. Πολλές φορές έχει ως αντικείμενο θέματα από τη μυθολογία και την αρχαιότατη ιστορία. Το Επος δε θεωρείται γενικά ως αξιόπιστη ιστορική πηγή. Στη  βιβλιοθήκη μου εστιάζονται πολλά Επη από διαφορετικές εποχές, πολιτισμούς και χώρες, μεταξύ αυτών το αρχαιότερο Επος της ανθρωπότητας το Gilgamesh (προ περίπου 4.500 ετών), φυσικά η Ιλιάς και η Οδύσσεια, η Aeneis (Vergilius), τα ινδικά Ε. Μahabbarata και Ramayana, το γερμανικό Nibelungen, το περσικό Schahname, το φινλανδικό Kalevala,το γεωργιανό Ο ήρωας με το δέρας τίγρη, το ιρλανδικό Η ληστεία των βοδιών και το ρωσικό Ρατζιβιλόφσκαγια Λετόπις (Το Χρονικό του Ρατσιβίλ).
Σε όλα τα Επη πρόκειται για ποιήματα (προϊόντα της ποιητικής φαντασίας) συνδεδεμένα με μία πρωτίστως παράξενη ερμηνεία γνωστών ιστορικών γεγονότων. Π. χ. η αιτία για τον Τρωϊκό πόλεμο ήταν συγκρουόμενα συμφέροντα των Αχαιών με την Τροία (Ιλιον, χιττίτικα Βιλούσα) και όχι η απαγωγή της ωραίας Ελένης. Η ανακάλυψη του Schliemann αφορούσε στην πραγματικότητα μίαν εποχή 1000 έτη προ του Τρωϊκού πολέμου κλπ. Και όμως, χωρίς τον Ομηρο ο Schliemann δε θα εύρισκε  ούτε την Τροία ούτε τις Μυκήνες. Έτσι έχει αποδειχθεί περίτρανα, ότι οι τότε αρχαιολόγοι δε διέθεταν δημιουργική φαντασία. Ο ιστορικός περιηγητής Παυσανίας (2ος μ.Χ., καμία σχέση με τον Σπαρτιάτη βασιλέα Παυσανία), καταγόμενος από τη Μικρά Ασία, στηρίζεται στην „Περιήγησή“ του σε αυτά που ο ίδιος διεπίστωσε (διαφορά με τον Ηρόδοτο ) αλλά και σε πολύ παλαιότερες πηγές. Το βιβλίο του είναι για την κατανόηση της αρχαίας ιστορίας του πολιτισμού σπουδαιότατο μεν, αλλά περιέχει και πολλά λάθη.
Κάτωθι αναφέρονται μερικά συγκεκριμένα μερικά παραδείγματα από την ελληνική μυθολογία:
α)Ιλιάς του Ομήρου, Ιστορία ή ποίημα; Διεθνώς υφίσταται γενική ομοφωνία μεταξύ των ειδικών αρχαιολόγων (consensus generalis  professorum  et doctorum), ότι η Ιλιάς και το ινδικό Mahabharata είναι επικά ποιήματα με κάποιον ιστορικό πυρήνα (κάποια γεγονότα στην Εποχή του Χαλκού).
Στη βασιλική βιβλιοθήκη στην πρωτεύουσα των Χιττιτών Hattusha (Αργυρούπολις) έχει βρεθεί σχεδόν όλο το κρατικό αρχείο σε σφηνοειδή γραφή. Σε ένα ντοκουμέντο αναφέρεται μία επιστολή του βασιλιά των Χιττιτών στον αρχηγό των Αχαγιάβα (Αχαιών) να εγκαταλείψουν αμέσως την πόλη Βιλούσα (στα χιτιτικά, Ιλιον στα ελληνικά, ειδάλλως θα τους τιμωρήσει αυστηρά. Τους αποκαλεί ληστές !Τα χιττίτικα θεωρούνται ως η πιό αρχαία ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Το δικό τους έπος είναι περίπου 600 έτη πιό αρχαίο από την Ιλιάδα και ονομάζεται Ullikummi.
Οι ιστορικοί πρεσβεύουν την άποψη, ότι οι Ελληνες εισήγαγαν σιτηρά από την Ουκρανία (“Μαύρη γή”: “Εύπορη γη”, αλλά αναγκαζόταν να πληρώνουν στην πόλη Ιλιον που φύλαγε τα στενά των Δαρδανελίων και έτσι απέκτησε μεγάλο  πλούτο. Οταν όμως το Ιλιον επανειλημμένως έχει αυξήσει τα διόδια,οι Αχαιοί  αποφάσισαν να επιφέρουν μία τελική πολεμική επίλυση του προβλήματος.
β) Η Οδύσσεια αναφέρει το πολυετές και περιπετειώδες ταξείδι του Οδυσσέα. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για πολυάριθμα ταξείδια και για ανάλογες περιπέτειες εκατοντάδων Ελλήνων στην εποχή του Χαλκού που έγιναν η βάση του λογοτεχνήματος του Επους.
γ) Η θεά της ομορφιάς και του πολέμου έφθασε ως Ishtar από τη Βαβυλωνία στη Φοινίκη ως Ashterut και κατόπιν  οι Φοίνικες τη μετέφεραν στην Κύπρο, όπου έχει μετονομασθεί σε Αφρο-δίτη ( η αναδυόμενη από τον αφρό). Ετσι βγαίνει νόημα από την ονομασία.
4. Πίστη, Μύθοι, Μεταμορφώσεις
α). Άλλο η πίστη και άλλο η γνώση. Η πίστη είναι έμφυτη σε κάθε ανθρώπινο όν, γιατί, όπως προ μερικών ετών έχει επιστημονικά αποδειχθεί από κορυφαίους νευροβιολόγους υφίσταται στο μυαλό του μεταξύ των 100 δισ. Νευρώνων μία ομάδα, η οποία είναι υπεύθυνη γενικά για τη πίστη χωρίς όμως θρησκευτική συγκεκριμενοποίηση. Ο άνθρωπος μπορεί να είναι παγανιστής. πολυθεϊστής (Ινδίες), πανθεϊστής, μονοθεϊστής κοκ. Η πίστη είναι δική του υπόθεση και ταυτόχρονα ανθρώπινο δικαίωμα. Με άλλα λόγια έχει αποδειχθεί, ότι η πίστη ανήκει στο DNA του ανθρώπου. Επομένως είναι αδύνατον να απαγορευθεί. Επίσης ενεργούν άδικα, απολίτιστα και αντιεπιστημονικά, όποιοι λοιδωρούν τους πιστούς.
β). Η πίστη έχει κατ αρχάς εκφρασθεί στα μύθη όλων των λαών, δηλαδή η θρησκεία πέρασε από τη μυθολογία. Έτσι  ο ουδέτερος και αντικειμενικός παρατηρητής μπορεί να εννοήσει τις τρείς μονοθεϊστικές θρησκείες  (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Μωαμεθανισμός) καλύτερα, εάν ασχοληθεί συστηματικά με την προϋπάρχουσα μυθολογία των λαών της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
γ). Οι άνθρωποι παρακολουθούσαν επί χιλιάδες ετών την αιώνια. Έβλεπαν τις μεταμορφώσεις της φύσης, ιδιαιτέρως των φυτών, των δένδρων, των φρούτων και των δημητριακών ύστερα από την εφεύρεση της γεωργίας. Παρακολουθούσαν επίσης και τη σελήνη και αργότερα τον ήλιο. Διαπίστωναν, ότι κάπου στο τέλος του Δεκεμβρίου ο ήλιος αλλάζει τη θέση του στον ουρανό.Στη μυθολογία πολλών λαών αυτό το φυσικό φαινόμενο έχει συνδεθεί με τη γέννηση κάποιων θεοτήτων (Οσίρης, Τουμουτς, Αδώνης κλπ.), οι οποίοι κατά τη διάρκεια του χειμώνα πέθαναν και την άνοιξη ξαναζωντάνευαν (Ανάσταση ).
δ). Οι «Μεταμορφώσεις” ήταν αδιάσπαστο κομμάτι όλων των παγανιστικών και πολυθεϊστικών θρησκειών και ειδικά των τοτεμιστικών μύθων και των ποιημάτων (π.χ. Οβίδιος, “Μεταμορφώσεις»). Οι πιό γνωστές είναι οι μεταμορφώσεις ανθρώπων σε ζώα, όπως π.χ. η μεταμόρφωση πειρατών σε νυχτερίδες, του Υακύνθου σε άνθος του ίδιου ονόματος, το ίδιο με τον Νάρκισσο, της Δάφνης σε δένδρο, της νύφης Σύρινξ σε φλογέρα κτλ.
Νέες θρησκείες αποδέχονταν λόγω σκοπιμότητας εν μέρει την παράδοση ειδωλολατρικών θρησκειών.Το ίδιο έκαναν και ο Χριστιανισμός, ο Μωαμεθανισμός και σε μεγάλη κλίμακα ο Ινδουϊσμός, για να γίνουν οι θρησκείες αποδεκτές από τον απλό λαό. Κανονικά π.χ. οι πολλές εικόνες στις ρωμαιοκαθολικές καθώς και στις ορθόδοξες εκκλησίες και όλη η λειτουργία  ουδεμία σχέση έχουν με τη χριστιανική πίστη και όμως είναι απαραίτητες.
ε)Τ ο ίδιο συμβαίνει και με τον αριθμό τρία (Αγία Τριάδα, τρείς ψαράδες είδαν τη Μεταμόρφωση). Ήδη στη Μεσολιθική Εποχή (8χιλ.-5.500 π.Χ.) η συμβολική σημασία του τρία ήταν  γνωστή: Σελήνη, Γη, Υπόκοσμος (Βασίλειο του θανάτου). Η σελήνη ήταν η υψίστη θεότητα, γιατί οι θηροκυνηγοί δρούσαν με τη βοήθεια του φεγγαρόφωτου.Μέσω της γεωργίας στην Ευρώπη στη Νεολιθική Εποχή η σελήνη είχε αντικατασταθεί με τον ήλιο, ο οποίος ξαφνικά είχε αναβιβασθεί σε ανώτατη θεότητα. Στη Μέση Ανατολή υπήρχαν συνήθως θεϊκές Τριάδες, όπως π.χ. στην Αίγυπτο η Ίσις, Ο Οσίρης και ο Χόρους, στη Μεσοποταμία το ίδιο (Πατήρ, Μήτηρ και Υιός). Από εκεί προέρχεται η χριστιανική Αγία Τριάδα, μόνο που η Μήτηρ είχε αντικατασταθεί με το Άγιον Πνεύμα. Η πατριαρχική κοσμοθεωρία είχε εκδιώξει τη Μητέρα από την Αγία Τριάδα.
Στη Φιλοσοφία η Τριάδα έχει συνεχισθεί  και δη από τον Αριστοτέλη (τρεις εξουσίες στην Πόλη, τρία στοιχεία του κράτους) και στη νεώτερη ιστορία της Ευρώπης τα τρία κοσμοϊστορικά συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789 (Liberte, Egalite, Fraternite (Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη).

Πηγές
-Bancroft,Α., Origins of the Sacred-The Way of the Sacred in Western Tradition, London, New 1987
-Botheroyd,S./P., Keltische Mythologie , Wien, 2004
-Eliade, Μ.,Histoire des croyances et idees religieuses, Paris, 1976 (Geschichte der religiösen Ideen, Freiburg i. B., 1978), πρόκειται για ένα τεράστιο Standard- έργο (4 τόμοι)
-Eliade,Μ., La naissance du monde, Paris, 1959
-Εnzyklopädie Philosophie und Wissenschaftstheorie,hrsg. von Jürgen Mittelstraß,Band 2, Stuttgart, 2004, S.952/953                                                                                                                                                                                                -Golowin,S. /M. Eliade/J. Campbell, Die grοßen Mythen der Menschheit, Erfstadt, 2007
-James,E. O.,  The Cult of the Mother Goddes, London, 1959
-Jordan,M., Myths of the World, London, 1996
-Knaurs Lexikon der Mythologie, München, 1999
-Larrington, C.(Edit.), The Feminist Companion to Mythology, Pandora Press, 1992
-Schmidtbauer, W., Mythos und Psychologie, München, 1999
-Steinwed,D./D. Först, Die Jenseitsmythen der Menschheit, Düsseldorf, 2005,
δημοσευθέν συχνά στα Ελληνικά σε Βήμα (22. 10. 2012),Καθημερινή (20.11.2014), iefimerida (12.11.2015, 10.10.2017)

Ελληνισμός Απόδημος, Πατριωτισμός Αποδήμων, Απόδημοι Επιστήμονες και Ελλάς

Posted on by
Reply

Ελληνισμός Απόδημος, Πατριωτισμός Αποδήμων, Απόδημοι Επιστήμονες και Ελλάς

Δεν επιδιώκω να κάνω μία συστηματική ανάλυση περί του αποδήμου Ελληνισμού, γιατί πρόκειται για ένα πολύπτυχο, πολυεπίπεδο, πολυσύνθετο και λίαν πολύπλοκο πρόβλημα. Θα προσπαθήσω μόνο να διατυπώσω την άποψή μου στηριζόμενος σε πανεπιστημιακές μου διαλέξεις, στις οποίες εστιαζόταν πτυχές του θέματος μεν, αλλά παρεμπιπτόντως καθώς και σε μία επιστημονική γνωμάτευσή μου.

Από αρχαιότατους χρόνους αποδημούσαν οι πρόγονοί μας λόγω οικονομικών ή πολιτικών προβλημάτων (π.χ. εμφύλιες συρράξεις). Εκτός από την περίπτωση της Σικελίας έχει διαδραματισθεί ο εποικισμός σε ξένες περιοχές ειρηνικά.

2. Οπου και να πήγαιναν οι Ελληνες έχουν διατηρήσει την ελληνική τους ταυτότητα. Πέραν τούτου έχουν παίξει τον ρόλο του φορέα του ελληνικού πολιτισμού και πνεύματος , π.χ. ιδιαιτέρως στην Μεγάλη Ελλάδα (Magna Graecia), στη Νότια Γαλλία (Gallia Graeca) και στα παράλια του Ευξείνου Πόντου.
Οι μακρινοί πρόγονοι των Ποντίων εποίκισαν αυτήν την περιοχή προερχόμενοι περίπου τον 7οαι. από την ιωνική Μίλητο, όπου έχουν φθάσει οι δικοί τους πρόγονοι προερχόμενοι τον 9οαι. πρωτίστως από την Πελοπόννησο.
Δηλαδή ο Ελληνισμός του Πόντου έχει διατηρήσει την ελληνική του ταυτότητα , αν λάβουμε υπ όψη και τις μετακινήσεις , περίπου τρείς χιλιάδες χρόνια ! (Ιδέ στο Μπλογκ τις μελέτες «Πόντιοι, Προέλευση, Ελληνικότητα, Φυσιογνωμία» και «Περί της Γενοκτονίας των Ποντίων»). Από αυτούς τους άκρως φιλομαθείς Πόντιους (Τραπεζούντιοι) κατάγομαι.
Το ό,τι μερικοί έχουν συγχωνευθεί με γηγενείς πληθυσμούς και εκτός τούτου άλλαξαν τα οικογενειακά ονόματα είναι αυτονόητο, όπως αυτονόητη είναι και η καταγωγή πάρα πολλών Νεοελλήνων με αλβανικά, βλάχικα, σλαβικά και φράγκικα ονόματα. Πιό σπουδαίο είναι όμως η εθνική συνείδηση και ο έμπρακτος πατριωτισμός και όχι η πατριδοκαπηλεία πατριωτών του γλυκού νερού.

Υστερα από την γενοκτονία κατά των Ποντίων έχει μεταναστεύσει ο δεκαεπτάχρονος αδελφός της γιαγιάς μου κατ ευθείαν από τον Πόντο στην Αμερική, όπου μετάλλαξε το δύσκολο οικογενειακό του όνομα από Δεληγιαννίδης σε Delean. Αν και δεν είδε από τότε τις τέσσερες αδελφές του, έστελνε έως τον θάνατό του κάθε μήνα 400 δολλάρια, όταν αυτά είχαν ακόμη αξία. Για εμάς ήταν αναμφισβήτητο, ότι είχε ελληνική συνείδηση.

3. Το 1958 έχω εγκαταλείψει την Ελλάδα λόγω οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων πηγαίνοντας στην Γερμανία με σκοπό να εργασθώ και οπωσδήποτε ταυτόχρονα να σπουδάσω, όπως ένας συγγενής και πρώην συμμαθητής μου και αυτός ένα φτωχόπαιδο και Πόντιος, ο οποίος αργότερα κατόρθωσε να γίνει στο Βερολίνο διευθύνων ιατρός με τρεις αρχίατρους .
Η ιστορική και η εθνική συνείδηση ήταν για μένα οι ισχυρότατες βάσεις για επιτυχέστατες σπουδές κτλ. Πάντως ήταν για μένα αυτονόητο και ιερό καθήκον να σπουδάσω με πρωτεία και αριστεία και να τιμήσω εμπράκτως το ελληνικό όνομα (Ιδέ στην Ιστοσελίδα μου το Βιογραφικό μου στα Ελληνικά). Στην προηγμένη Ευρώπη ανακαλύπτουν σχετικά γρήγορα και προωθούν τους κατάλληλους αλλοδαπούς σπουδαστές, αλλά απεχθάνονται τους οκνηρούς Ελληνες σπουδαστές, τους οποίους θεωρούν ούτως ή άλλως ανάξιους των αρχαίων ημών.

Είναι όλως αυτονόητο , ότι ο Ελληνας στο εξωτερικό όχι μόνον αγαπά τον ελληνικό πολιτισμό ( πρωτίστως ιστορία, λογοτεχνία, μυθολογία, μουσική ), αλλά ασχολείται και με τον πολιτισμό της χώρας, όπου ζει. Σε αυτόν τον πολτισμό ανήκουν τα ίδια συστατικά στοιχεία όπως στον πάτριο πολιτισμό καθώς και η κλασσική μουσική, η όπερα και το θέατρο.
Και όμως γνώρισα απόδημους Ελληνες, οι οποίοι αν και ζουν πάνω από 60 χρόνια σε εξελιγμένες ευρωπαϊκές χώρες , δεν έχουν ενδιαφερθεί ουδόλως για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό με την αιτιολόγηση, ότι ο (νεο)ελληνικός πολιτισμός είναι ο ανώτερος του κόσμου και επομένως δεν είναι ανάγκη να ασχολούνται με ξένους πολιτισμούς ! ( Ιδέ στο Μπλογκ μου την μικρή μελέτη « Γενική και εγκυκλοπαιδική μόρφωση, Παιδεία, Παγκοσμιοποίηση» ).

3. Ο απόδημος Ελληνισμός, αν δεν κάνω λάθος, έχει  σε πάνω από 40 χώρες ξεπεράσει ήδη ταπέντε εκατομμύρια και σήμερα λόγω της κρίσης εγκαταλείπουν δεκάδες χιλιάδες απόφοιτοι πανεπιστημίου την Ελλάδα. Θα κάνουν και αυτοί την δικιά τους εμπειρία. Θα ήταν καλό να ξέρουν , ότι στο εξωτερικό δεν εκπροσωπούν μόνο την οικογένεια και την Πατρίδα τους , αλλά και τον  ελληνικό πολιτισμό, ιδαιτέρως τον αρχαίο. Αν δεν το εννοήσουν αυτό, θα αποτύχουν και κατόπιν θα βρίζουν τις χώρες όπου ζουν.

Επειδή οι περισσότεροι έρχονται στην Γερμανία, θα ήταν αναγκαίο να ασχοληθούν με την ιστορία, την λογοτεχνία, τη νοοτροπία, την μουσική και γενικά με τον γερμανικό πολιτισμό. Η νοοτροπία των Ελλήνων και των Γερμανών είναι αντικείμενο συστηματικών μελετών εδώ και μισόν αιώνα (Ιδέ στο Μπλογκ μου τις μελέτες και τα άρθρα « Ελληνες και Γερμανοί, Εθνολογική Σύγκριση», «Deutsche und Griechen, Mentalität, Eine Komparative Studie“, « Γερμανοί, Νοοτροπία», «Προτεσταντισμός, Γερμανοί, Πρώσσοι», «Βαυαρία, Βαυαροί, Εθνογένεση, Νοοτροπία»).

Πολλά προβλήματα μπορούν να εξαλειφθούν, εάν κατορθώσουν οι νέοι από την Ελλάδα να αποδεχθούν μερικά πλεονεκτήματα πρωτίστως των Γερμανών όπως την αυτοπειθαρχία, την συστηματικότητα, την οργανοτικότητα και την μεθοδικότητα.

Καθημερινή ( 23.3.14, 13.8.17 )

———————————————

Πολιτισμικά Γκέτο

Από την προσωπική μου εμπειρία, έχω δεί πως λειτουργούν τέτοια γκέτο, π.χ. στην Αγγλία. Οι συμμετέχοντας σε αυτά συνήθως αισθάνονται συμπλέγματα μειονεξίας έναντι της χώρας που φιλοξενούνται και ως ψυχολογική υπεραναπλήρωση συνεχώς συγκρίνουν και κατακρίνουν τη χώρα στην οποία ζούν και πάντοτε βρίσκουν τη δική τους χώρα ανώτερη σε όλα. Σχεδόν πάντα ταυτίζονται με τους εγχώριους ”αντισυστημικούς” (π.χ. loony left) και ούτως αποκτούν μια εντελώς παραμορφωμένη εικόνα της χώρας όπου ζούν.

Αυτό εξηγεί γιατί ο Βαρουφάκης δεν αντιλαμβάνεται την ευρωπαική νοοτροπία παρότι έχει ζήσει πολλά χρόνια έξω. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ένα άλλο σημαντικότατο εμπόδιο στην κατανόηση του άλλου είναι ο ναρκισσισμός του, ο άνθρωπος δεν βλέπει κανέναν άλλο πέρα από τον εαυτό του. Καθημερινή (14.7.15)

Πατριωτισμός, Απόδημος Ελληνισμός

Ανταποκρίνεται στην αλήθεια, ότι μακριά από την Πατρίδα του την σκέπτεται κανείς πιό έντονα από το αν ζεί σε αυτήν.
Υφίστανται πολλοί λόγοι για αυτό το μάλλον συναισθηματικό φαινόμενο, το οποίο έχει σε αυτήν την περίπτωση να κάνει με την εθνική συνείδηση. Μόνον όταν αυτή είναι κανονικά αναπτυγμένη , αισθάνεται κανείς στο εξωτερικό την αναγκαιότητα να ασχοληθεί εντατικά με τα πάτρια.

Ένας άλλος λόγος είναι, αν κάποιoς έχει στο εξωτερικό επαγγελματικές επιτυχίες και αναπροσαρμόζεται στο νέο εθνικοκοινωνικό περιβάλλον. Σε μία τέτοια περίπτωση έχει αυτός δύο Πατρίδες. Κατόπιν εξαρτάται απο την ισχύ της εθνικής συνείδησης, αν οι δύο Πατρίδες είναι ισότιμες ή όχι.
Ποιά Πατρίδα προέχει, είναι κάτι που εξαρτάται από το αν κάποιος τελείωσε το Γυμνάσιο και το Λύκειο, όπου διδάχθηκε αρκετά περί του πολιτισμού των Αρχαίων Ελλήνων.Ακριβώς αυτό μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο.

Κανένας ξένος μορφωμένος δεν θα ήταν σε θέση να καταλάβει, πώς θα απέρριπτε ένας Ελληνας την χώρα του και ίσως και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Είναι πράγματι μεγάλο δώρο της τύχης, να κατάγεται κανείς που ζεί στο εξωτερικό από την Ελλάδα.

Ταυτόχρονα όμως απορρέουν από μιά τέτοια καταγωγή τεράστιες υποχρεώσεις, γιατί έχουμε το ιερόν καθήκον να ανήκουμε όπου και αν ζούμε, ότι και να κάνουμε, ιδιαίτερα , ότι και να σπουδάζουμε, στούς πιό επιτυχείς. Αυτό όχι μόνον το περιμένουν , αλλά και το απαιτούν από μας οι άλλοι λαοί !

Αλλοίμονο π.χ. στον Έλληνα σπουδαστή στο εξωτερικό που είναι ίσως οκνηρός . Αν τυχόν είναι ο καθηγητής του γνώστης και θαυμαστής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού θα τον θεωρήσει ανάξιο και σχεδόν προδότη των ένδοξων προγόνων και αμέσως θα δείξει την περιφρόνησή του.

Η συνειδητοποίηση της Ελληνικότητας μπορεί να παίζει τον ρόλο αστείρευτης πηγής για εργατικότητα, έμπνευση και αριστεία στις σπουδές καθώς και για επιτυχίες στην επιστημονική σταδιοδρομία στο εξωτερικό.

Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για πολλούς Έλληνες πανεπιστημιακούς, που τιμούν την Πατρίδα τους επί τη βάσει ΑΤΣΑΛΕΝΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ, ΣΙΔΕΡΕΝΙΑΣ ΑΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ, ΓΡΑΝΙΤΕΝΙΑΣ ΑΝΤΟΧΗΣ και ΠΑΡΑΦΟΡΗΣ ΑΓΑΠΗΣ στην ΕΡΓΑΣΙΑ  (η στην ΣΟΦΙΑ-ΕΠΙΣΤΗΜΗ) στο εξωτερικό εμπράκτως και γνησίως και όχι με ανέξοδο ψευτοπατριωτικό βερμπαλισμό, με  γελοίο πάθος και με «παλμό στην φωνή» η με αριστεροστρεφείς υπερεξυπνάδες.

Για τους ενδιαφερόμενους και λάτρεις της εργασίας ιδέ στο Μπλογκ μου πολλά άρθρα και μελέτες περί παρομοίων θεμάτων.

Δημοσιεύθηκε συχνά στις σπουδαιότερες ελληνικές εφημερίδες ( ηλεκτρονική έκδοση ), τελευταία Καθημερινή (19.12.14, 13.8.17).

———————————————–

Τι μπορούν να κάνουν οι απόδημοι για την Ελλάδα !

Ερωτήματα

1. Ποιες είναι οι κύριες αιτίες για τον ξεπεσμό της Ελλάδας σχεδόν σε ένα failed state 2. Ποιός φταίει για την πολυσύνθετη κρίση ; 3. Τί εννοούμε συγκεκριμένα με την έκφραση “από το εξωτερικό” ή  με τον Απόδημο Ελληνισμό; 4. Εάν σκεφτόμαστε τον Απόδημο Ελληνισμό, ποιοί θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην πραγματοποίηση της “Αναγέννησης” ; Οι πολιτικοί ανά τον κόσμο ή οι επιχειρηματίες ή οι επιστήμονες ( οι εκπρόσωποι ποιών επιστημών ;)

5. Πώς θα συμπράξουν οι Ελληνες του εξωτερικού ; ως πολιτικοί, ως μέλη κυβέρνησης, ως σύμβουλοι ή ως  πανεπιστημιακοί ;
6. Ποια ηλικία θα ήταν κατάλληλη ;

Κανονικά θα μπορούσε να συγγράψει κανείς ολόκληρη διδακτορική διατριβή η ένα μεγάλο δοκίμιο επί του θέματος.
Θα κάνουμε μια προσπάθεια να απαντήσουμε στα τεθέντα ερωτήματα αυτονοήτως στα πλαίσια ενός σχολίου σε εφημερίδα.

1. Η κρίση της Ελλάδας αναδεικνύει διαφορετικές διαστάσεις (οικονομική, πολιτική, ιδεολογική, εθνοψυχολογική, αξιακή (νοοτροπία) και ιστοριοπαραδοσιακή.

Δηλαδή πρόκειται για ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, το οποίο στην ουσία αποτελεί ένα σύστημα, στο οποίο τα αναφερθέντα στοιχεία είναι μέσω αλληλουχιών , αλληλοεπιδράσεων και αλληλοεξαρτήσεων μεταξύ τους στενά συνδεδεμένα.
Ακριβώς αυτό κάνει την κρίση δυσεπίλυτη , εν τω μεταξύ και επικίνδυνη.

Αλλά κάθε φαινόμενο εμπεριέχει έναν πυρήνα ( punctum quaestionis). Στην περίπτωσή μας αποτελούν η Κοσμοαντίληψη και η Εικόνα του Ανθρώπου της Ορθοδοξίας τον καθ ευτού πυρήνα της κρίσης και γενικά εδώ και διακόσια έτη των διαχρονικών εθνικών παθογενειών. Και τα δύο προέρχονται από τη ορθοδοξοβυζαντινή, δηλαδή από την ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ παράδοση και είναι τελείως παρωχημένα.

Αν και έχουν παρέλθει δύο αιώνες από την εμπέδωση του νεοελληνικού κράτους, παραμένει η Ελλάδα μία ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ή πιο σωστά, μία ΒΑΛΚΑΝΟΑΝΑΤΟΛΙΤΙΚΗ χώρα. Αυτό σημαίνει, ότι η σημερινή Ελλάδα δεν ανήκει ακόμη στην Ευρώπη του ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ, τον οποίο αντιμετωπίζουν ο ορθόδοξος κλήρος και οι θεολόγοι του με θανάσιμο μίσος.

Το ίδιο συμβαίνει και στην πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά και τεχνολογικά καθυστερημένη ορθόδοξη Ρωσία καθώς και στις άλλες χώρες με ορθόδοξη παράδοση.

2. Για την κρίση ύστερα από την απομάκρυνση της στρατιωτικής χούντας από την την εξουσία είναι υπαίτιοι πρωτίστως το ΠΑΣΟΚ λόγω της ολέθριας οικονομικής πολιτικής των υπέρογκων δανείων για μικροπολιτικούς σκοπούς και ιδιαιτέρως ο Ανδρέας Παπανδρέου και η Νέα Δημοκρατία ύστερα από την “ΠΑΣΟΚοποίηση” και ιδιαιτέρως ο Κώστας Καραμανλής που συνέχισε την πολιτική της επίπλαστης ευημερίας επί τη βάσει αστρονομικών δανείων.

3. Με την έκφραση “από το εξωτερικό” θα ήταν προτιμότερο να εννοούμε τον απόδημο Ελληνισμό σε συνδυασμό με την Ευρωπαϊκή Ενωση, εν μέρει και τις ΗΠΑ.
Και στο παρελθόν έπαιξε ένας παρόμοιος συνδυασμός καθοριστικό ρόλο ( Φιλική Εταιρεία και Ρωσία, Ναυμαχία του Ναυαρίνου και απελευθερωτικός αγώνας γενικά, Μεγάλες Δυνάμεις και Καποδίστριας, τον οποίο οι  ημιβάρβαροι των Βαλκανίων έχουν δολοφονήσει.
Σε μιαν άλλη περίπτωση έχουν οι τότε Ελληναράδες εκδιώξει τον Οθωνα και τους Βαυαρούς, οι οποίοι έχουν μεταξύ άλλων εμπεδώσει τις κρατικές δομές της Ελλάδας.

4. Πρωτεύοντα ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν επιτυχείς επιχειρηματίες με πολιτική εμπειρία ή πολιτικοί πρώην επιχειρηματίες που είναι οικονομικά ανεξάρτητοι.
Κατόπιν έπονται διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί, οι οποίοι διαθέτουν εμπειρία ως ειδικοί σύμβουλοι η ως ανώτεροι συνεργάτες κυβερνήσεων ή διεθνών οργανισμών.
Κατάλληλοι είναι πρωτίστως οι εκπρόσωποι των οικονομικών εν μέρει και των σύγχρονων πολιτικών επιστημών και οι ειδικοί γύρω από την διοίκηση.

5. Η conditio sine qua non είναι η μη εμπλοκή σε κομματικά ζητήματα που στην ελληνική παράδοση σημαίνουν πρωτίστως διαμάχες, συγκρουσιασμούς, ραδιουργίες και πολιτικά μίση.
Θα ήταν σε θέση να προσφέρουν υπό την ιδιότητα του ειδικού συμβούλου, μέσω γνωματεύσεων, ως μέλη κυβέρνησης, ως πρωθυπουργοί , στην ανωτάτη παιδεία, στην τοπική διοίκηση κτλ.

6. Οι ήδη συνταξιούχοι θα ήταν κατάλληλοι ως ειδικοί σύμβουλοι και ως πραγματογνώμονες. Αμφιβάλλουμε, εάν αυτοί θα ήταν διατεθειμένοι να αναλάβουν καθήκοντα σε καίρειες θέσεις.

7. Η βοήθεια από το “εξωτερικό” είναι εφικτή μόνον , εάν οι Ελλαδικοί από το ένα μέρος θέλουν πράγματι να βοηθηθούν ( δέον να υπερβούν τον περιβόητο υπερεξυπνακισμό) και ο Απόδημος Ελληνισμός από το άλλο μέρος είναι διατεθειμένος να παράσχει βοήθεια.

Το τελευταίο δεν είναι και τόσο αυτονόητο. Ζούμε σε αξιοκρατικά συστήματα (αγάπη στην εργασία, κανώνας της επίτευξης κλπ. ως ύψιστες αξίες), ενώ στην Ελλάδα επικρατούν η ευνοιοκρατία, η φαυλοκρατία και η διαφθορά σε όλους τους τομείς της ζωής.
Μία επιστροφή θα σήμαινε για μας κατ αρχάς ένα ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ σόκ.

- Προσθήκη : Γενικά θα λάβει χώραν η “Αναγέννηση” όταν ωριμάσουν οι εσωτερικές συνθήκες στην Ελλάδα (εξευρωπαϊσμός, εκσυγχρονισμός, εξορθολογισμός, ), και όταν διατηρηθεί στον Απόδημο Ελληνισμό η ελληνική εθνική συνείδηση. Καθημερινή (18.9.16 , 13.8.17)

———————————————–

Ελληνες επιστήμονες στο Εξωτερικό

Κάποιος ψευτουπερπατριώτης βρίζει τους Ελληνες που επιθυμούν να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Αυτό είναι το ακρον άωτον του βαλκανοανατολίτικου επαρχιωτισμού και της νεοελληνικής ομφαλοσκόπησης σε συνδυασμό με αισθήματα βαλκανοβάχικου φθόνου, κακίας και συμπλεγμάτων κατωτερότητας.

Ενας ανεψιός μου, φωτοχόπαιδο από την Σκύδρα έφυγε ύστερα από την επιτυχέστατη περάτωση των σπουδών του στη Θεσσαλονίκη , πήρε υποτροφίες(3) από αγγλικό πανεπιστήμιο και κατόπιν ύστερα από διεθνή διαγωνισμό υποτροφιάρα μονομιάς για τέσσερα έτη από το Stanford Unιversity, ένα από τα τρία πρώτα πανεπιστήμια-ελίτ των ΗΠΑ , διέπρεψε και εργάζεται εκεί εδω και 16 έτη ως πανεπιστημιακός-ερευνητής.

Ενας άλλος νέος από την Λάρισα έφυγε ύστερα από την περάτωση των σπουδών του στην Αθήνα στην Αμερική Harvard -Universtity) για να κάνει το Master και κατόπιν πήρε απο την Γερμανία υποτροφία για διδακτορικό. Εργάζεται ύστερα από διεθνή διαγωνισμό εν τω μεταξύ ως ομότιμος καθηγητής σε ένα γερμανικό πανεπιστήμιο.

Περίπου την ίδια σταδιοδρομία έκανα και εγώ, ένα πρώην φτωχότατο αγροτόπαιδο.

Ο τέταρτος αδελφός μου πηγε ύστερα από τις επιτυχέστατες σπουδές του στην Αθήνα με ιδιαίτερη υποτροφία στην Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές.
Εν τω μεταξύ έχει ανακηρυχθεί σε επίτιμο διδάκτορα της Θετρολογίας από ένα πανεπιστήμιο του Πεκίνου (εν τω μεταξύ και από το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου και από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας).

Εμείς που διαπρέψαμε στο εξωτερικό τιμούμε μέσω των επιτεύξεών μας με έργα,όχι με γελοίες και ανέξοδες ψευτοπατριωτικές κορώνες το ελληνικό όνομα ανά τον κόσμο. Φύγαμε και κυριολεκτικά σωθήκαμε σε ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΕΣ κοινωνίες. iefimerida (16.12.15)

Βυζάντιο μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης , Ελλάς-Κληρονόμος του Βυζαντινού Πολιτισμού

Posted on by
1

Βυζάντιο μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης , Ελλάς-Κληρονόμος του Βυζαντινού Πολιτισμού

Το Βυζάντιο μεταξύ του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και της ευρωπαϊκής Αναγέννησης

( Η παρούσα μελέτη είναι ένα συμβολικό αφιέρωμα στο μεγαλύτερο Πόντιο σοφό ( καρδινάλιος Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και τιτουλάριος Λατίνος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Φιλόσοφος, Θεολόγος, Λόγιος, Ανθρωπιστής ),  τον έξοχο ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΙΟ Βασίλειο Βησσαρίονα
Ως  Τραπεζούντιος το θεωρώ αυτό ηθική υποχρέωση και μεγάλη τιμ ή)

Σκελετός

1.Ορολογία, 2.Συστατικά στοιχεία του Imperium Romanum, 3. Πολιτισμός του Βυζαντίου, 4.Πατριάρχης Φώτιος και Μιχαήλ Ψελλός, 5.Κριτικό πνεύμα, Αμφισβήτηση, 6.Επιτεύξεις της Θεολογίας, 7. Επιστήμη και παιδεία, 8.Αρχαία ελληνική κληρονομιά, 9. Προβλήματα, Ελλειψη δημιουργικότητας, 10.Το Βυζάντιο ως πολιτισμικός κληρονόμος του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, 11.Το Βυζάντιο ως μεσολαβητής μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης.

1.Ορολογία

Η επίσημη ονομασία της αυτοκρατορίας ήταν Imperium Romanum ( Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ) μεν , αλλά ύστερα από τον 7οαι. έχει εμπεδωθεί η ονομασία Αυτοκρατορία των Ρωμαίων που έμεινε έως το 1453. Η επίσημη αυτοκρατορική γλώσσα ήταν η Λατινική, αλλά μεταξύ του 6ου και του 7ου αι. έχει αντικατασταθεί από την Ελληνική, την οποία χρησιμοποιούσαν ούτως ή άλλως οι μορφωμένοι σε όλην την αυτοκρατορία και εκτός τούτου έχει επικρατήσει ο αναμφιβόλως ανώτερος ελληνικός πολιτισμός, ενώ στην Δύση κατόρθωσε η λατινική γλώσσα να παραγκωνίσει τις πολυάριθμες γλώσσες των κατακτημένων λαών.

Δηλαδή στην Ανατολή βρήκαν οι Ρωμαίοι κατακτητές στην κυριολεξία τον δάσκαλό τους. Ο μεγάλος πολιτικός και ρήτορας Cicero σαν να το προείδε αυτό διαπιστώνοντας ( τσιτάτο από μνήμη : Νικήσαμε στρατιωτικά την Graecia, αλλά αυτή μας νίκησε πολιτιστικά !) .

Η άρχουσα τάξη αποτελείτο κατ αρχάς από Ρωμαίους με λατινικά ονόματα με την συνηθισμένη κατάληξη –us, η οποία έχει αντικατασταθεί με την ελληνική κατάληξη –ος (π.χ. μετάλλαξη του Constantius η Constantinus σε Κωνσταντίνος που σημαίνει απλώς Ευστάθιος, Iustinianus σε Ιουστινιανός, Paulus σε Παύλο που σημαίνει μικρός κτλ.). Επομένως ο αυτοκράτωρ και δήθεν «άγιος» Constantinus ήταν γνήσιος Romanus (Ρωμαίος) και όχι Ελληνας. Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία έχει εισαχθεί τον 19ο αι. από Ευρωπαίους ιστορικούς, αλλά ήδη τον 16ο αι. έχουν οι Ευρωπαίοι Ουμανιστές ( φιλόλογοι των Ελληνικών και των Λατινικών )) χρησιμοποιήσει την έννοια Βυζάντιο.

2. Συστατικά στοιχεία του Imperium Romanum

Τα ακόλουθα συστατικά στοιχεία του Imperium Romanum (Orientalis: Ανατολικό: ) τo έκαναν να διαφέρει ριζικά από τo Imperium Romanum ( Occidentalis: Δυτικό ) :
αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ελληνιστικός (διάδοχοι και επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ) πολιτισμός, ρωμαϊκό δίκαιο, μερικές επιτεύξεις ανατολικών πολιτισμών, ιδιαιτέρως του περσικού πολιτισμού (μεταξύ άλλων ενδυματολογικοί νεωτερισμοί : φουστάνια για όλους π.χ. και για τους επισκόπους κτλ. που είναι αιωνίως της μόδας ).

Κάτω από την μεγάλη επίδραση του Χριστιανισμού ως καλά οργανωμένης αυτοκρατορικής θρησκείας έχει συντελεσθεί από τα αναφερθέντα στοιχεία ένα ενδιαφέρον κράμα, το οποίο έθεσε τις βάσεις για την αυτοκρατορία με διάρκεια 1000 ετών ! Αυτό καθ ευτού αποτελεί μία τεράστια ιστορική επίτευξη.

Στον πολιτιστικό τομέα έχει ενδυναμωθεί βαθμιαία και συστηματικά η ελληνική επιρροή, ενώ παράλληλα άρχισε να επικρατεί η χριστιανική Θρησκεία. Ταυτόχρονα έχει εξελιχθεί το Βυζάντιο στο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πεδίο σε ένα νέο οικονομικοκοινωνικό σύστημα, το οποίο έχει απομακρυνθεί κατά πολύ από το αρχικό Imperium Romanum, από το οποίο έχουν απομείνει μόνον ονόματα και μερικές παραδόσεις στον στρατό, στην διοίκηση και φυσικά όλο το δίκαιο.

3. Πολιτισμός του Βυζαντίου

Το υπεραναπτυγμένο οικονομικό και δημοσιονομικό σύστημα, η πρυτανεύουσα θέση στο διεθνές εμπόριο, το υπερεξελιγμένο νομικό σύστημα, η από κάθε άποψη ανώτερη τέχνη πολέμου, οι τέλεια καταρτισμένοι αυτοκρατορικοί υπάλληλοι, η εκλεπτυσμένη κουλτούρα του και η παγκοσμίως ανώτερη κοινωνική πρόνοια έχουν προσδώσει στο Βυζάντιο μίαν διεθνώς υπέρτερη θέση. Στην πραγματικότητα ήταν το Βυζάντιο στρατιωτικά, στον πολιτισμό, στην επιστήμη και στην διπλωματία μία υπερδύναμη.

Ο πολιτισμός του Βυζαντίου έφτασε σε τέτοιο επίπεδο εκλαμπρότητας, που οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί το θαύμαζαν και το έβλεπαν σαν το « Versailles του Μεσαίωνα». Ακριβώς αυτήν την εκλαμπρότητα έχει επισημάνει ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Friedrich Schiller εννοώντας τους σταυροφόρους (τσιτάτο από μνήμη ): Ο καταπιεσμένος δυτικός βάρβαρος ήταν έκθαμβος από την εκλαμπρότητα και τον πολιτισμό της Ανατολής. Ιδιαιτέρως στην εποχή μεταξύ του 850 και 1000 έχει εκλάμψει το Βυζάντιο στον ισλαμικό, σλαβικό και δυτικό κόσμο τόσο ισχυρά, ώστε οι άλλοι λαοί και οι άλλες αυτοκρατορίες θαύμαζαν και μιμούνταν τον πολιτισμό του, χωρίς όμως να φθάσουν το πρότυπο.

Εν τούτοις δε διαπιστώνουμε μία πάντα επιτυχή συνέχεια στην πολιτιστική ιστορία του Βυζαντίου. Οι περισσότεροι ειδικοί ιστορικοί συγκρίνουν την εποχή μεταξύ του 650 και του 8ουαι., γνωστή ως εποχή των «σκοτεινών αιώνων»  (5ος έως 6ος αι.) με τον χιλιετή Μεσαίωνα στην Ευρώπη, και όμως στα πλαίσιά του έχουν διαδραματισθεί συγκλονιστικές εξελίξεις, όπως η άνοδος του πολίτου στις πόλεις σαν ένδειξη ριζοσπαστικών κοινωνικών αλλαγών, η σχετική αυτονομία του πολίτου έναντι των αρχών, ειδικά έναντι της εκκλησίας και πολύ σημαντικό, επί τέλους η εστίαση της σκέψης του ανθρώπου στα γήϊνα προβλήματα.

Αλλά οι φορείς του ευρωπαϊκού Rinascimento (Αναγέννηση) ήθελαν οπωσδήποτε να επισημάνων την νέα εποχή αξιολογώντας περιφρονητικά όλον τον Μεσαίωνα ως σκοτεινή εποχή, κάτι που ήταν, όπως ήδη στα 80χρονα έχει αποδειχθεί από ειδικούς επιστήμονες, μία μεγάλη υπερβολή και επομένως μία εσφαλμένη αντίληψη. Το ίδιο λάθος έκαναν και οι Ουμανιστές (Ανθρωπιστές), κατακρίνοντας και περιφρονώντας συλλήβδην όλον τον Μεσαίωνα ως σκοτεινό και τελείως καθυστερημένο.

Τα προαναφερθέντα καθοριστικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα δεν μπόρεσαν μεν πρωτίστως λόγω των αδιακόπων πολέμων να εμφανισθούν μεταξύ του 7ου και του 8ου αι. στο Βυζάντιο, αλλά τον 9ο αι. άρχισε μία συστηματική ενασχόληση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε γενικά να χαρακτηρισθεί ως ένα είδος «Αναγέννησης» και «Ουμανισμού» στο Βυζάντιο. Διέπρεψαν πρωτίστως δύο εξέχουσες προσωπικότητες και δη ο πατριάρχης Φώτιος και ο Μιχαήλ Ψελλός.
Θα τους αναφέρουμε κάπως λεπτομερειακά, γιατί αυτοί αποτελούν τους δικούς μας γίγαντες του πνεύματος στην εποχή της βυζαντινής «Αναγέννησης».

4. Πατριάρχης Φώτιος και Μιχαήλ Ψελλός

Υφίσταται μία διεθνής ομοφωνία των βυζαντινολόγων, ότι ο πατριάρχης Φώτιος ήταν ο μεγαλύτερος δάσκαλος, και ο μεγαλύτερος σοφός του 9ου αι., το σημαντικότερο πνεύμα, ο εξέχων πολιτικός και ο πιό ταλεντούχος διπλωμάτης. Αυτός απεφάσισε να αποσταλούν στους Σλάβους οι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος με σκοπό να τους εκπολιτίσουν μέσω της χριστιανικής θρησκείας και της γραφής. Επίσης έχει εμπεδώσει τη θεωρία των δύο εξουσιών (Αυτοκράτορας και Πατριάρχης ως ισότιμες εξουσίες). Εχει συμβάλλει μέσω της «Βιβλιοθήκης» («Μυριόβιβλος») με μεγάλες επιτομές με δικά του σχόλια από 386 έργα της λογοτεχνίας των αρχαίων και των Βυζαντινών μεγίστως στην αξιοποίηση της κληρονομιάς.

Ο Μιχαήλ Ψελλός ήταν ο μεγαλύτεος εγκυκλοπαιδιστής σε όλην τη χιλιετή ιστορία του Βυζαντίου. Εχει εκδώσει πολυάριθμα συγγράμματα στη Φιλοσοφία, Ιστορία, Ρητορική, Νομικά και στις Φυσικές επιστήμες. Εκτός τούτου έχει συγγράψει 500 επιστολές. Ηταν άριστος γνώστης της αρχαίας πνευματικής κληρονομιάς. Οι διεθνείς βυζαντινολόγοι υπογραμμίζουν τη σπάνια ικανότητά του να ερευνά τις ιστορικές προσωπικότητες σύνθετα και πολύπλευρα και λαμβάνοντας υπ όψη τις ψυχολογικές τους αντιφάσεις.

Η επίσημη μεγάλη γερμανική Εγκυκλοπαίδεια Brockhaus γράφει για τον μεγάλο Ψελλό το εξής λίαν εντυπωσιακό: « So kann Psellos als Vorläufer der Renaissance-Gelehrten gesehen werden» (« Ετσι μπορεί ο Ψελλός να θεωρηθεί ως πρόδρομος των σοφών της Αναγέννησης» ( Kunst und Kultur, Band 3 , S. 668 . Professor Dr. Dieter R. Reinsch, Berlin. Λεπτομεριακά ιδέ στις Πηγές ). Κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν υπάρχει μεγαλύτερη αναγνώριση για τον έξοχο Ψελλό μας.

5. Κριτικό πνεύμα, Αμφισβήτηση

Μία μεγαλύτερη κατανόηση της διαφοράς μεταξύ του Βυζαντίου και της Δύσης προϋποθέτει απαραιτήτως γνώσεις περί των πνευματικών παραδόσεων της Ορθοδοξίας και του Ρωμαιοκαθολισμού. Ενώ π.χ. η δυτική Εκκλησία στηρίζεται στα αποτελέσματα της ρωμαϊκής νομικής σκέψης, η βάση της ανατολικής Εκκλησίας είναι ο αρχαίος ελληνικός ιδεαλισμός, ιδιαιτέρως ο πλατωνισμός.

Από αυτή τη βασική διαφορά απορρέουν τα τελείως διαφορετικά θέματα, τα οποία εστιάζονται στο επίκεντρο της εκάστοτε θεώρησης και ενασχόλησης. Ετσι η Θεολογία της Δύσης έχει ασχοληθεί  πρωτίστως με θέματα ηθικού χαρακτήρα, ενώ η βυζαντινή Θεολογία τον 9ο αι. έκανε ως κύρια θέματα ειδικά  τη φύση της Αγίας Τριάδος και τη φύση του Ιησού Χριστού. Λόγω χώρου δεν είναι δυνατόν να εμβαθύνουμε ειδικά στο ζήτημα του filioque (σύμφωνα με την καθολική θεολογία είναι πηγή του Αγίου Πνεύματος όχι μόνον ο Πατήρ Θεός, αλλά και ο υιός Ιησούς Χριστός ).

Αν και είναι γνωστή η ερμηνεία του τρισυπόστατου Θεού, δεν είναι σύμφωνα με τη λογική και τον κοινό νου δυνατό να την κατανοήσουμε, εκτός εάν πιστεύουμε τυφλά και χωρίς σκέψη σε όλα τα χριστιανικά δόγματα.

Ο προαναφερθείς σοφός Ψελλός δεν ακολούθησε αυτόν τον επίσημο δρόμο, αλλά έδειχνε σεβασμό έναντι του νου, ερευνούσε τα πράγματα, και ήθελε οπωσδήποτε να διεισδύσει στην ουσία, στο punctum quaestionis των φαινομένων. Εχει διατυπώσει και τη γνώμη, ότι κάτι που αντιτίθεται στη φύση , δεν έχει θέση σε αυτήν.

Είναι λίαν ενδιαφέρον να επισημάνουμε, ότι ο Ψελλός, όπως και ο φιλόσοφος της Δύσης και ουμανιστής Petrus Abaelard ( 11ος /12ος αι. ) και ο κορυφαίος Πέρσης φιλόσοφος al Farabi (10ος αι.,  προσπάθησε να συμφιλιώσει την πίστη με τον λόγο των αρχαίων Ελλήνων.

Τοιουτοτρόπως δεν είναι τυχαίο που το αργότερο τον 12ο αι. άρχισαν να ενδυναμώνουν τόσο η αδιαφορία και η αμφιβολία εκ μέρους των πιστών, ώστε οι Εκκλησίες δεν ήταν όπως συνήθως γεμάτες. Μερικοί φεουδάρχες έδειχναν ήδη την περιφρόνησή τους έναντι του Πατριάρχου. Βαθμιαία εμφανιζόταν σατιρικά κείμενα όπως το παρακάτω με τον σκωπτικό τίτλο «Περί της βελτίωσης του βίου των μοναχών». Συγγραφέας του ήταν ο Ευστάθιος από τη Θεσσαλονίκη, ένας από τους μεγαλύτερους φιλολόγους της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, καθηγητής της Πατριαρχικής Σχολής στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα Αρχιεπίσκοπος στη Θεσσαλονίκη. Και ο Martin Luther, ο εμπεδωτής του Προτεσταντισμού έγραψε τέτοια κείμενα, αλλά τριακόσια έτη αργότερα !

Και τα έργα άλλων φιλοσόφων και θεολόγων  έχουν επιδείξει ορθολογικές τάσεις. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν το ανέχθηκε αυτό και άρχισε να τιμωρεί σκληρά τους ορθολογιστές. Πρώτα τιμώρησε τον Ιωάννη τον Ιταλό, γιατί δεν αναγνώριζε βασικά δόγματα και εκτός τούτου τόλμησε να διατυπώσει τη γνώμη, ότι ο ορθός λόγος (Αριστοτέλης) πρέπει να προέχει της πίστης ! Αυτό ήταν χωρίς υπερβολή ηρωϊκό. Υστερα από αυτόν τιμώρησαν τον μαθητή του Ευστράτιο από τη Νικαία, γιατί χρησιμοποιούσε στους θεολογικούς διαλόγους μεν κανόνες της λογικής , αλλά ποτέ τσιτάτα από το Ευαγγέλιο και τα κείμενα των Αγίων Πατέρων. Το σχόλιό του περί του Αριστοτέλη είχε στη Δύση μεγαλύτερη επιρροή από ό,τι στην Ανατολή  A.P. Kashdan, S.170. Ιδέ στις Πηγές ).

Τον 12ο αι. ο Μιχαήλ Γλυκάς έχει σκληρά τιμωρηθεί, τον τύφλωσαν και τον έκλεισαν σε ένα μοναστήρι, όπου πέθανε. Αληθώς στη γραφή του «Περί των θεϊκών μυστηρίων» έχει αμφιβάλλει σχεδόν όλα τα δόγματα της Ορθοδοξίας, μεταξύ αυτών και τη σωματική ανάσταση των θνητών στην Δευτέρα Παρουσία. Εγραψε ματαξύ άλλων, ό,τι  ο Ιησούς Χριστός έχει σταυρωθεί για τον εαυτό του ! Αλλά γενικά  η Εκκλησία ήθελε υποταγμένους ανθρώπους στο Θεό και στον αυτοκράτορα ελαίω Θεού και όχι σκεπτόμενα και ιδίως αμφιβάλλοντα όντα. Λοιπόν, η δυτική Εκκλησία εκαιγε, η ανατολική Εκκλησία τύφλωνε και το Ισλάμ αποκεφάλιζε τους ορθολογιστές ως «αιρετικούς». Κατά τη γνώμη μου  αυτοί ήταν ήρωες και μάρτυρες της ορθολογιστικής σκέψης.

6. Επιτεύξεις της Θεολογίας

Παρ όλα αυτά σημειώνονται και μεγάλες επιτυχίες στη Θεολογία, οι οποίες έχουν επιδράσει σημαντικά στη Θεολογία της Δύσης. Αναφέρουμε εδώ μόνον μερικές επιτεύξεις, όπως το σύγγραμμα του επισκόπου Νεμέσιου από την Εμεσα (5ος αι.) με τον τίτλο «Περί της φύσεως του ανθρώπου», το οποίο άσκησε καθοριστική επίδραση στη χριστιανική ανθρωπολογία σε όλον τον Μεσαίωνα. Το σύγγραμμα έχει μεταφρασθεί στα Λατινικά τον 11ο αι. στο Παλέρμο.

Αναφέρουμε επίσης τον Αγιο Πατέρα Ιωάννη τον Δαμασκηνό (7ος/8o αι. ), ο οποίος έχει συγγράψει το πολύ σημαντικό βιβλίο για τη Φιλοσοφία καθώς και για τη Θεολογία με τον τίτλο «Η Πηγή της γνώσεως». Η ενασχόληση αφορά ενδιαφέροντα θέματα, όπως « Τέχνη των καλών τεχνών» και « Αγάπη στη σοφία» σαν ιδιαίτερος τρόπος σκέψης και έκφανση γενικής μόρφωσης καθώς και τρόπος βίου. Αυτή η αντίληψη είναι όντως πολύ επίκαιρη.

7. Επιστήμη, Παιδεία

Σε γενικές γραμμές ανήκε η επιστήμη με μερικούς περιορισμούς στις αναγνωρισμένες αξίες. Ηδη τον 9ο αι. σημειώνεται μία άνοδος της παιδείας και των επιστημών. Είναι σχεδόν απίστευτο, αλλά το Βυζάντιο παρέλαβε όλο το αρχαίο ελληνικό σύστημα της σχολικής μόρφωσης. Βάση της παιδείας ήταν γενικά κατ αρχάς πρώτα από όλα τα ομηρικά έπη και η Αγία Γραφή.

Στο επίκεντρο των μαθημάτων εστιαζόνταν η γραμματική ανάλυση, η συντακτική και οι ρητορικές εκφράσεις.
Στην ανώτερη παιδεία ανήκαν η ρητορική στα αρχαία Ελληνικά, η Φιλοσοφία ( γνώση και ερμηνεία των έργων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη), η Αριθμητική, η Αστρονομία και η Θεωρία της μουσικής. Οι Βυζαντινοί διάβαζαν με ιδιαίτερη προσοχή και ευχαρίστηση τα ιστορικά έργα του Θουκυδίδη και του Πολυβίου.

Αν και η βυζαντινή κοινωνία εκτιμούσε την επιστήμη, υπήρχαν κληρικοί που την απέρριπταν ως επικίνδυνη. Δηλαδή επικρατούσε μία παρανοϊκή κατάσταση, γι αυτό έγινε διαχωρισμός μεταξύ των “πραγματικών γνώσεων”, οι οποίες προέρχονται φυσικά ως δώρο από τον Θεό και δεν είναι ανάγκη να καταβάλλει κανείς προσπάθεια για να τις αποκτήσει και πολύ υποτιμητικά οι «ψευδογνώσεις» των αρχαίων Ελλήνων. Εν ολίγοις, οι γνώσεις θεωρούνταν ως κάτι το πολύτιμο, ιδίως εάν διευκόλυναν στον άνθρωπο να γνωρίσει καλύτερο τον Θεό και την αιωνιότητα.

Αλλά διαπιστώνουμε και μίαν επιστημονική επίτευξη του Βυζαντίου παγκοσμίων διαστάσεων, ίσως και κοσμοϊστορική, το Corpus Juris Civilis του Ιουστινιανού ( Iustinianus ) από τον 6ο αι. Αυτός ο νομικός κώδικας είναι πιό σπουδαίος και από τον Codex Hammurapi (προ 3.700 ετών) η απο τον Codex Eshnuna (προ 4.284 ετών, τότε έχουν κατεβεί στην Ελλάδα οι πρωτοελληνικά ομιλούντες «Ινδοευρωαπαίοι» !), γιατί αποτελεί το αστικό δίκαιο σε όλον τον κόσμο. Η ορολογία του είναι όντως διεθνής.

Βυζαντινοί νομικοί επιστήμονες τον εχουν συχνά προσαρμόσει σε νέα κοινωνικά δεδομένα. Τον 11ο αι. έφθασε ήδη στην Ιταλία (Pavia και Bologna) και ήταν η βάση για την εκπαίδευση των νομικών. Στη Γερμανία ήταν ο κώδικας η βάση για την εκπαίδευση των νομικών στα πανεπιστήμια και πολλοί κανόνες του ίσχυαν έως τα τέλη του 19ου αι. ! Δεν καταλάβαμε ποτέ, γιατί αυτό το μοναδικό έργο δεν αναφέρεται όπως κανονικά θα έπρεπε στην Ελλάδα.

8. Αρχαία ελληνική κληρονομιά

Αν και οι κάτοικοι του πολυεθνικού Βυζαντίου αυτονομάζονταν Ρωμαίοι (Ρωμιοί), κάτι που αφορούσε μόνο το κράτος, του οποίου ήταν υπήκοοι, αποτελούσε η αυτοκρατορία έναν ιδιαίτερο οργανισμό στηριζόμενο στον ελληνικό πολιτισμό. Σε ό,τι αφορά τη μόρφωση, „waren sie unstrittig die direkten Erben der alten Hellenen , deren Bildungsgut , einbezogen in den christlichen Gesichtskreis, fast ungeschwächt fortlebt“ («ήταν αυτοί αναμφιβόλως οι άμεσοι κληρονόμοι των αρχαίων Ελλήνων, των οποίων η μόρφωση βίωνε περαιτέρω σχεδόν χωρίς αδυναμία, περιτυλιγμένη με χριστιανικό μανδύα»(δική μου μετάφραση ). Η επιστήμη, οι καλές τέχνες και η Φιλοσοφία παρέμειναν «πολύτιμη περιουσία του χριστιανικού Βυζαντίου» (Große Enzyklopädie, 3, S.12 ).

Το Βυζάντιο ήταν άξιος κληρονόμος και στον γλωσσικό τομέα. Ηταν ακριβώς η αρχαία ελληνική γλώσσα, η οποία στην κυριολεξία έχει μέσα σε περίπου 800 έτη κατατροπώσει και εξαφανίσει τα Λατινικά ως αυτοκρατορική γλώσσα. Κάτι το παρόμοιο έχει διαδραματισθεί στον Μεσαίωνα και με τους πολεμικά ισχυρότατους, αλλά πολιτιστικά τελείως καθυστερημένους Μογγόλους στην Κίνα και στη Βόρεια Ινδία.

Επαναλαμβάνουμε : Το Βυζάντιο έσωσε την αρχαία ελληνική γλώσσα και την κράτησε ζωντανή έως την πτώση της Πόλης και πέραν αυτής μέσω της Ορθόδοξης Εκκλησίας, την οποία πρέπει όλος ο Ελληνισμός να ευγνωμονεί για αυτό το πνευματικό άθλημα αιωνίως και, άλλο θαύμα, μέσω των Ουμανιστών της Ευρώπης.

9. Προβλήματα, Ελλειψη δημιουργικότητας

Εν τούτοις διαπιστώνουμε στον τρόπο αξιολόγησης της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς και μεγάλα προβλήματα. Υστερα από την ανακήρυξη του Χριστιανισμού σε αυτοκρατορική θρησκεία, δηλαδή σε ένα πολιτικό εργαλείο του κράτους (γνωστό φαινόμενο σε όλες τις θρησκείες), άρχισε η εποχή των μεταφυσικών εικασιών , του μυστικισμού και των θεολογικών οικοδομημάτων στην αφάνταστη αοριστολογία πολύπλοκων και ακατανόητων επουρανίων θεμάτων (1+1+1=1 κλπ.).

Η βασική Κοσμοθεωρία του Βυζαντίου σε όλη τη διαδρομή της και σε συνέχεια της Ανατολικής Ορθοδοξίας έγκειται στο ό,τι μέσω της θείας Αποκάλυψης έχει ολοκληρωθεί και περατωθεί η ανθρώπινη πρόοδος. Εδώ όμως πρόκειται για μίαν άκαμπτη, μη δυναμική και πρωτίστως μη δημιουργική αντίληψη περί του πολιτισμού και της προόδου. Η προσέγγιση στα έργα των αρχαίων ημών έχει συντελεσθεί κυρίως με μέγιστο σεβασμό, αλλά με λίαν φιλολογικό που σημαίνει με στείρο τρόπο, ο οποίος βρίσκει την ολοκλήρωσή του στην ενασχόληση με γραμματική, συντακτική και πρώτα από όλα με συνεχή και αιωνία επανάληψη. Η κριτική σκέψη ήταν υποανάπτυκτη.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη εδώ εστιάζεται ο εθισμός των Νεοελλήνων στην αποστήθιση και στην παπαγαλία. Επίσης εδώ βρίσκονται οι αιτίες για την έλλειψη της δημιουργικότητας. Όλα αυτά τα έχουμε βιώσει ως θύματα της καθυστερημένης νεοελληνικής παιδείας στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο.

10. Το Βυζάντιο ως πολιτιστικός κληρονόμος του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού

Αν και πρόκειται για κάτι το αυτονόητο, θα προσπαθήσουμε να το αποδείξουμε με σκοπό να πείσουμε και τον πιό διστακτικό. Το Βυζάντιο κληρονόμησε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό πρωτίστως στα καθοριστικά πεδία της φιλοσοφίας, της παιδείας και της λογοτεχνίας.

Επί αιώνες προείχε η παράδοση έχοντας ως φιλοσοφική αφετηρία την καθοριστική αντίληψη του Νεοπλατωνισμού, ότι ο η ζωή είναι καλά καμωμένη και χρήσιμη. Ο κόσμος ανταποκρίνεται κατά την άποψη αυτή στη σοφία του Θεού, επομένως είναι κάθε προσπάθεια αλλαγής της θεϊκής τάξης βλασφημία και κάτι το αφύσικο. Ετσι έχει η χριστιανική κοσμολογία δικαιολογήσει και προασπισθεί την παράδοση στην οικονομική και στην πολιτική της έκφανση. Η μη μετάλλαξη των αξιών ήταν στην ουσία της η ιδανική εγγύηση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Εφθασαν στο σημείο να θεωρούν την παράδοση ως έκφραση της θεϊκής θέλησης. Ταυτόχρονα έχει απορριφθεί η αυτονόητη ανθρώπινη εμπειρία και ενδιέφερε μόνον μία επιπόλαια και ρηχή προσέγγιση στα φαινόμενα του πραγματικού βίου (όπως και σήμερα).

Σύμφωνα με την επίσημη αντίληψη είχε η παράδοση την απαρχή της στην «ουσία» των πραγμάτων (θεϊκά), ενώ η ανθρώπινη εμπειρία αφορούσε μόνον την εξωτερική μορφή τους. Εδώ εστιάζονται οι λόγοι για την αρνητική τοποθέτηση στις μεταρρυθμίσεις σε όλες τις χώρες με ορθόδοξη παράδοση. Ακριβώς αυτό βιώνουμε και σήμερα. Η παράδοση έχει ενδυναμωθεί μέσω των γνωστών λειτουργιών και πολυάριθμων συμβόλων που τελικά απέκτησαν μέσω της επανάληψης τους ένα σημαντικότερο ρόλο από τις καθ εαυτού πράξεις. Στον σημερινό πολιτικό βίο της Ελλάδας γίνεται κάτι το παρόμοιο.

11. Το Βυζάντιο ως μεσολαβητής μεταξύ της αρχαιότητας και της Δύσης

Εχουμε ήδη αναφέρει τα πιό σημαντικά παραδείγματα, με τα οποία αποδεικνύεται, ότι το Βυζάντιο κατόρθωσε να παίξει με μεγίστη επιτυχία τον ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής Αναγέννησης. Η προαναφερθείσα Standard γερμανική Εγκυκλοπαίδεια γράφει το εξής διαφωτιστικό : «»Χωρίς τις ανώτερες σχολές στο Βυζάντιο χωρίς τις ξακουστές βιβλιοθήκες και χωρίς ένα σχετικά μεγάλο στρώμα μορφωμένων μη κληρικών δε θα είχαν μεταδοθεί ντοκουμέντα της κλασσικής εποχής της Ελλάδας, όπως π.χ. τα έργα του Ομήρου, του Ησιόδου, του Πλάτωνα και του Ηροδότου» (3, S.685, δική μου μετάφραση).

Συγκεκριμένα πρόκειται για τα πολυάριθμα συγγράμματα, τα οποία μετέφεραν αμέσως ύστερα από την πτώση της Πόλης στη Βόρεια Ιταλία Βυζαντινοί λόγιοι και τα οποία μπόρεσαν οι Δυτικοί να διαβάσουν στο πρότυπο, αφού προηγουμένως τους δίδαξαν οι Βυζαντινοί τα αρχαία Ελληνικά.

Ας υπενθυμίσουμε, ότι ο Πόντιος φιλόσοφος, θεολόγος και λόγιος ,πρώην μητροπολίτης Νικαίας και καρδινάλιος στη Ρώμη Βησσαρίων από την Τραπεζούντα ήδη προ της άλωσης της Πόλης ανήκε στους πρώτους φωτοδότες και δασκάλους της Δύσης. Ιδρυσε π.χ. στη Ρώμη την πρώτη Ακαδημία, στην οποία διδάσκονταν μαθηματικά, αστρονομία και κλασσική φιλολογία. Στην Ενετία ίδρυσε την τότε μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της Ευρώπης περί της πνευματικής κληρονομιάς των αρχαίων Ελλήνων. Αυτός συνέβαλλε κατά πολύ στη δημιουργία των πνευματικών βάσεων της Αναγέννησης και του ουμανιστικού κινήματος.

Πήγαιναν απεσταλμένοι του στο πλέον τουρκοκρατούμενο Βυζάντιο για να συλλέξουν αρχαία συγγράμματα. Πρόσφυγες λόγιοι από την Κωνσταντινούπολη βρήκαν καταφύγιο και απασχόληση στο παλάτι του.
Ενας άλλος λόγιος, ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, γεννηθείς στην Κρήτη από Τραπεζούντιους γονείς, έχει ανακηρυχθεί σε καθηγητή του πανεπιστημίου της Ενετίας  (Ιδέ Χ. Σαμουηλίδης, Ιστορία του Ποντιακού Πολιτισμού, Αθήναι, σελ. 80-82).Οταν τα άκουα αυτά στα παιδικά μου χρόνια έκανα ως Πόντιος και Τραπεζούντιος όνειρα για μιαν ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στο εξωτερικό !

Αλλά γενικά ήταν πολλά έργα των αρχαίων φιλοσόφων ήδη γνωστά στη Δύση και από άλλην πηγή : Στα Λατινικά και στα Αραβικά. Είναι γνωστό, ότι μεταξύ του 8ου και του 11ου αι. έχει λάβει χώραν στις ισλαμικές χώρες μία ιδιαίτερη μορφή της Αναγέννησης του αρχαίου πνεύματος επί τη βάσει πολυάριθμων μεταφράσεων στη Δαμασκό και κυρίως στη Βαγδάτη από τα αρχαία Ελληνικά στα Αραβικά. Κατόπιν έχουν μεταφρασθεί στην Ισπανία πολλά συγγράμματα των αρχαίων φιλοσόφων από τα Αραβικά στα Λατινικά.

Ετσι σπούδαζαν ήδη αιώνες προ της πτώσης της Πόλης δυτικοί φιλόσοφοι κατ αρχάς μερικά συγγράμματα στα Λατινικά, κατόπιν στην αραβοκρατούμενη Ισπανία (Toledo και Gordoba) την ελληνική σοφία στα Αραβικά, κατόπιν στα Λατινικά και ύστερα στο Παρίσι και στην Βόρεια Ιταλία γενικά στα Λατινικά. Οταν όμως αυτοί ήταν σε θέση να τα μελετήσουν στα αρχαία Ελληνικά, τότε αποτελούσε αυτό ένα τεράστιο γλωσσικό και ποιοτικό άλμα για τη συστηματική αξιολόγηση των αρχαίων γνώσεων, κάτι που οι ουμανιστές συνέχισαν με τόσο μεγάλη επιτυχία που σχεδόν έχουν λησμονήσει, από που προήλθε το φως του αρχαίου πνεύματος. Τότε άρχισαν να θαυμάζουν τους αρχαίους και ταυτόχρονα να περιφρονούν τους Ελληνες της εποχή τους.

Δυστυχώς συνέβει και κάτι το δυσάρεστο και λίαν ολέθριο για τον Ελληνισμό: Οι δυτικοί επιστήμονες ήδη απο την εποχή της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού έχουν αξιολογήσει επιτυχέστατα το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, εξοικειωθήκαν με αυτό πλήρως, το έχουν ερμηνεύσει με τον δικό τους τρόπο, επί τη βάσει του έχουν εμπεδώσει ολόκληρα φιλοσοφικά οικοδομήματα (ιδιαιτέρως οι Γερμανοί γίγαντες της φιλοσοφίας I.Kant και Hegel ), ενώ ο Ελληνισμός έχει ξεκοπεί τόσο από αυτήν την εξέλιξη, που εν τω μεταξύ εμφανίζονται οι Δυτικοί ως  οι πραγματικοί κληρονόμοι του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Μερικοί το επισημαίνουν απερίφραστα, ενίοτε και προκλητικά. Πέραν τούτου κατόρθωσαν οι Δυτικοί  να ΕΦΑΡΜΩΣΟΥΝ  καθοριστικά στοιχεία το αρχαίου ελληνικού πνεύματος.

Τώρα εξαρτάται από τους Νεοέλληνες επιστήμονες, να μελετήσουν κατ ευθείαν την αρχαία ελληνική πηγή χωρίς την συνηθισμένη παρακαμπή μέσω της Δύσης.Υπάρχουν ήδη τέτοια επιτυχή παραδείγματα. Η αξιολόγηση των δυτικών γνώσεων είναι κάτι το αυτονόητο.

Πηγέ

-Der Brockhaus, Geschichte, II, Mittelalterliche Welt und frühe Neuzeit, Leipzig, Mannheim, Augsburg, 2001, S.97.
-Der Brockhaus, Kunst und Literatur, 3, Mittelalter, Orient und Okzident, Leipzig, Mannheim, 1997, S.630, 666-669, 685.
-Große Enzyklopädie, 3, Köln, 1990, S.1250-1252.
-Geschichte der mittelalterlichen Philosophie, Berlin, 1989.
-F. Thiess, Die Griechischen Kaiser, Die Geburt Europas, Augsburg, 1992.
-A.P. Kashdan, BYZANZ und seine Kultur (Μετάφραση από τα Ρωσικά ), Berlin, 1968, S.81, 86/87, 117/118,124-126, 128/129, 167, 169-172, 177.

-OSTROGORSKY, Georg, Die Geschichte des byzantinischen Staates, München1963.

-Michael Grünbart: Das Byzantinische Reich (Geschichte kompakt). Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2014.

-Grand Larousse Encyclopedique, Paris 1960-64.-Encyclopedia Britannica, London 1921-1922.
-Propyläen-Weltgeschichte, Berlin 1929-1933.
-Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, Αθήνα 1962.
-Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήναι 1948.
-S. Runcinam, Byzanz, Von der Gründung bis zum Fall Konstantinopels ( Übersetzung ), München, 1983 und Byzantine Civilization, London 1933.

-Τreadgold Warren, A History of the Byzantine State and Society, Stanford 1997.

-Timothy E. Gregory, A History of Byzantium , Oxford et alt. 2005.

- Angold, Michael,  The Byzantine Empire, 1025–120: A Political History. London 1997.

-Cameron, Averil, The Byzantines, Oxford 2006.

-René Guerdan, Byzance, Librairie Académique, Paris 1973.

-Paul Lemerle, Le monde de Byzance, Paris 1978.

-CABRERA, Emilio, Historia de Bizancio. Editorial Ariel, 1998

-Francesco Cognasso, Bisanzio. Storia di una civiltà, dall’Oglio, Milano, 1976.

-Paolo Cesaretti, L’Impero perduto, . Una sovrana tra Oriente e Occidente, Milano 2006.

-Giorgio Ravegnani, Introduzione alla storia bizantina, Bologna 2006.

Δημοσιευθέν από το 2014 συχνά στην Καθημερινή.

————————————————————

Βυζαντινή Πολιτισμική Κληρονομιά

Κατά την ταπεινή μου γνώμη πρόκειται για την τοποθέτησή μας έναντι της πολιτισμικής βυζαντινής κληρονομιάς. Θα προσπαθήσω να διεισδύσω στην ουσία του προβλήματος.

Η κληρονομιά αναδεικνύει σε γενικές γραμμές πρωτίστως δύο καθοριστικές πλευρές και
δη την αντικειμενική που σημαίνει, ότι αυτή είναι δεδομένη και την υποκειμενική
που αφορά την τοποθέτηση έναντι αυτής.

α) Περί του αντικειμενικού χαρακτήρα της βυζαντινής πολιτιστικής κληρονομιάς

Προ περίπου δύο εβδομάδων έχουμε ασχοληθεί σε μία μελέτη (σχόλιο) λεπτομερειακά με τις διεθνώς σημαντικές πολιτισμικές και άλλες επιτεύξεις του Βυζαντίου (Ιδέ στο Μπλογκ μου  «Το Βυζάντιο μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης»).
Τίθεται το ερώτημα, ποιό έθνος έχει το δικαίωμα να λειτουργήσει ως κληρονόμος του
Βυζαντίου. Λόγω αντικειμενικών δεδομένων (πολιτισμός, γλώσσα και παράδοση)
είναι το ελληνικό έθνος αυτονοήτως ο μόνος κληρονόμος του Βυζαντίου.

Και όμως διερωτώμαι,τι θα είχε να συμβεί, εάν ο Κωνσταντινουπολίτης ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος δεν είχε θεμελιώσει την αντίληψη περί της συνέχειας της ελληνικής ιστορίας και δεν επεδίωκε μίαν ενσωμάτωση του Βυζαντίου στην ελληνική ιστορία. Θα έμενε μία έκλαμπρη αυτοκρατορία χωρίς επίσημο κληρονόμο ή θα την απαιτούσαν άλλοι ;

Λοιπόν το Βυζάντιο ανήκει στην πολιτισμική κληρονομιά των Νεοελλήνων, ανεξάρτητα από την τοποθέτησή των έναντι αυτής της αληθώς πολύτιμης κληρονομιάς.

β) Περί του υποκειμενικού χαρακτήρα της βυζαντινής πολιτιστικής κληρονομιάς

Το υποκειμενικό ή στην υπερβολή του το βολονταριστικό στοιχείο του κληρονομείν έχει άμεση σχέση με την αξιολόγηση εκ μέρους του υποκειμένου και γενικά με την βασική τοποθέτησή του έναντι της κληρονομιάς ως αντικείμενο. Ο αντικειμενικά κληρονόμος μπορεί να αποδεχθεί ή να απορρίψει την κληρονομιά. Ακριβώς εδώ εστιάζονται τα γνωστά προβλήματα των περισσότερων Νεοελλήνων , οι οποίοι έχουν ως αφετηρία της στάσης των μία άκρως αρνητική αξιολόγηση όλης της βυζαντινής ιστορίας, κάτι που είναι άδικο,παράξενο, ακατανόητο, παράλογο , ανιστόρητο και αντιεπιστημονικό.

Πότε, πού, από ποιόν και γιατί έχει όλος ο Μεσαίωνας υποτιμηθεί ;

Κατ αρχάς επισημαίνουμε, ότι στους άλλους κύκλους πολιτισμού (Κονφουκιανισμός, Ινδουισμός, Ισλάμ ) το φαινόμενο του Μεσαίωνα είναι άγνωστο. Πρόκειται αληθώς για ένα ευρωπαϊκό φαινόμενο, το οποίο είχε την αφετηρία του στην εποχή της
Αναγέννησης, όταν οι δυτικοί Ευρωπαίοι έχουν πιό συστηματικά ανακαλύψει την ελληνική καθώς και την ρωμαϊκή ( δεν λαμβάνεται υπ όψη λόγω εθελοτυφλίας στην Ελλάδα) αρχαιότητα.

Ευθύς εξ αρχής έχουν συγκρίνει τον γνωστό Μεσαίωνα με το όχι τόσο γνωστό ελληνικό και ρωμαϊκό παρελθόν πρωτίστως σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό και την φιλοσοφία. Αλλά οι πρωταγωνιστές στην εκστρατεία κατά του Μεσαίωνα ήταν οι πρώτοι πραγματικοί αρχαιολάτρες, οι ουμανιστές, κανονικά οι πρώτοι δυτικοί φιλόλογοι. Με σκοπό να υπογραμμίσουν την μορφωτική τους ανωτερότητα, έχουν κατακρίνει
συλλήβδην όλον τον Μεσαίωνα ως κάτι το σκοτεινό και τελείως καθυστερημένο.

Η απόρριψη του Μεσαίωνα έχει συνεχισθεί και έφθασε στην εποχή του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού (17ος/18oς αι.) στο crescendo της.
Επί τη βάσει του Ius rationis (ορθολογισμός, πιό σωστή μετάφραση : Δίκαιο του ορθού λόγου) έχει απορριφθεί σχεδόν μανιωδώς , ό,τι ανήκε στο Μεσαίωνα. Αυτός ο τρόπος μπορεί εκ των υστέρων να χαρακτηρισθεί φονταμενταλιστικός και αντιεπιστημονικός, γιατί ο άνθρωπος δεν βιώνει μόνον επί τη βάσει της λογικής. Υφίστανται πέραν αυτής και ο πλούσιος κόσμος των συναισθημάτων, ο οποίος επηρεάζει τον τρόπο βίου συνήθως πιό καθοριστικά από τον λόγο καθώς και οι απαραίτητοι κανόνες της ηθικής.

Ακριβώς αυτή η υπερβολικά αρνητική αξιολόγησητου Μεσαίωνα, φυσικά και του Βυζαντίου, έχει επηρεάσει τους περισσότερους Ελληνες διανοούμενους και επιστήμονες , ιδαιτέρως αυτούς, οι οποίοι έχουν σπουδάσει στην Γαλλία και στις άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες.

Αλλά ήδη προ μερικών δεκαετιών  η αξιολόγηση του Μεσαίωνα και του Βυζαντίου άλλαξε τελείως.
Οι ιστορικοί επιστήμονες ειδικοί επί θεμάτων του Μεσαίωνα , μεταξύ αυτών και οι βυζαντινολόγοι στην Ευρώπη έχουν αποχωρισθεί από την υπερβολική απόρριψη της μεσαιωνικής εποχής και εν ολίγοις επανακάλυψαν αυτήν την εποχή και συγκεκριμένα και το Βυζάντιο !

Στα πλαίσια μίας επιμόρφωσης πανεπιστημιακών στις αρχές της δεκαετίας του 80  είχα την μεγάλη τύχη να γνωρίσω ένα από τους λίγους επιστήμονες , οι οποίοι είχαν το θάρρος και το σθένος να επιφέρουν ύστερα από τεράστιες δυσκολίες αυτήν την μεταλλαγή αξιολόγησης . Ο πανεπιστημιακός και πρώην πρύτανης του πανεπιστημίου μας ήταν και βυζαντινολόγος. Αυτά που άκουσα με έχουν τόσο εκπλήξει που άρχισα και εγώ να ασχολούμαι πιό εντατικά με το Βυζάντιο. Αυτός έχει εκφρασθεί μεταξύ άλλων πολύ αρνητικά για Ελληνες επιστήμονες εκτός της κ. Γλύκατζη Αρβελέρ  που υποτιμούν το Βυζάντιο και αποκρούουν μια τέτοια ανεκτίμητη κληρονομιά. Ταυτόχρονα αισθάνθηκα μίαν αντιπάθεια έναντι του όντως κατά τα άλλα μεγάλου Ελληνα διανοούμενο Καστοριάδη και άλλων  περιφρονητών του Βυζαντίου.

Οπως φαίνεται, πολλοί στην Ελλάδα δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί αυτές τις λίαν σημαντικές εξελίξεις. Αυτό είναι χωρίς υπερβολή τραγικό και ολίγον τι μαζοχιστικό. Τί κρίμα ! Καθημερινή (30.3.149 _____________________________________________________________________________________________

Ελένη Αρβελέρ για το όνομα Βυζάντιο:

«Η παρεξήγηση γύρω από το Βυζάντιο ήταν ότι οι ιστορικοί που άρχισαν να το ερευνούν ήταν Δυτικοί. Οταν άρχισαν να δημοσιεύουν κείμενα της εποχής αναφέρονταν στην αρχαία Ελλάδα. Οταν έφτασαν σε Ζωναράδες, Προκόπιους, Σκυλίτζηδες και τα λοιπά, αναρωτιόντουσαν τι είναι όλοι αυτοί. Σκέφτηκαν να πουν «Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». Ηταν καθολικοί όμως καλόγεροι κι έτσι απέφυγαν το “ρωμαϊκή” γιατί θεωρούσαν ότι οι ίδιοι εκπροσωπούσαν τη Ρώμη, δεν ήταν αιρετικοί. Σκέφτηκαν μετά το «Βασίλειο Κωνσταντινούπολης». Ούτε όμως αυτό στάθηκε γιατί υπήρχε το Φραγκικό Βασίλειο, το οποίο έγινε το 1204 έως το 1261, οπότε ξαναπήραν οι Βυζαντινοί την Πόλη. Τότε κάποιος από τους μοναχούς είπε ότι η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε στο παλαιό Βυζάντιο. Και πράγματι ονομάστηκε “Βυζάντιο”, αλλά μόνο από τους Καθολικούς στη Γαλλία. Οι Αγγλοι μιλούσαν για “Υστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία”, οι Γερμανοί για «Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». Μόνο όταν οι Ελληνες έκαναν λόγο για Βυζάντιο -και όχι για Ρωμιοσύνη – καθιερώθηκε το όνομα». iefimerida (30.5.22)

Γερμανοί ως Εθνωνύμιο, Προέλευση, Βαυαροί, Αρχαίοι-Σημερινοί, Πρώσοι, Προτεσταντισμός, Νοοτροπία

Posted on by
Reply

Γερμανοί ως Εθνωνύμιο, ,Προέλευση, Βαυαροί, Αρχαίοι-Σημερινοί, Πρώσοι, Προτεσταντισμός, Νοοτροπία

Οι σημερινοί Γερμανοί ( Deutsche ) είναι κράμα πρωτίστως των παρακάτω πληθυσμών και φύλων :
Προ περίπου 40χιλιάδων ετών ο homo sapiens sapiens προερχόμενος από την Αφρική μέσω της Νότιας Ευρώπης, πρό 7500 ετών ειρηνικοί αγροτικοί πληθυσμοί ( Νεολιθική Εποχή ) προερχόμενοι από τα Νοτιοανατολικά Βαλκάνια, πρό 5500 ετών οι δυναμικοί και επιθετικοί Ινδοευρωπαίοι προερχόμενοι από την περιοχή μεταξύ της Κασπίας και της Μαύρης Θάλασσας, προ 4 χιλιάδων ετών στις Βόρειες περιοχές γερμανικά φύλα, αργότερα στην Κεντρική Γερμανία ιλλυρικά φύλα, πρό 2500 ετών πολυάριθμα κελτικά φύλα,λίγο αργότερα κάθοδος πολυάριθμων γερμανικών φύλων, τον 6o/7oαι. δυτικοσλαβικά φύλα (πρωτίστως Σοράβοι, Sorben ), στα τέλη του 19ου αι. δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί σαν εργάτες, από τα 60χρονα ιδίως Τούρκοι ( σχεδόν 3 εκατομμύρια ), Ιταλοί, Ελληνες και άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί, εν τω μεταξύ άνθρωποι από πάνω από 100 χώρες του κόσμου.

Λοιπόν όλα τα αναφερθέντα φύλα έχουν βαθμιαία αναμειχθεί και αποτελούν τους σημερινούς Γερμανούς. Ιδιαιτέρως στις δυτικές περιοχές έχουν αναμειχθεί Γερμανοί με Κέλτες ( “Γερμανοκέλτες” ) και σε όλες τις ανατολικές περιοχές με Σλάβους ( “Γερμανοσλάβοι” ), αλλά οι καθ ευτού Γερμανοί είναι ακόμη στην πλειοψηφία. Ο  Χίτλερ τους ήθελε καθαρόαιμους, αλλά εν τω μεταξύ έγιναν παρδαλοί, όμως γενικά ωραιότεροι.

Από τον 4ο έως τον 6ο αι. μ.Χ. έλαβε χώραν η μεγάλη μετακίνηση των πολυάριθμων γερμανικών φύλων (Völkerwanderung : Μετακίνηση των λαών ) . Έχοντας σαν αφετηρία την Γερμανία και την Σκανδιναβία διέσχιζαν την Ευρώπη προς όλες τις κατευθύνσεις.
Έτσι έφθασαν οι Γότθοι και οι Βάνδαλοι από την Σουηδία μέσω της Κριμαίας ,διασχίζοντας την Ευρώπη έως την Ιβηρική Χερσόνησο, την οποία σύντομα κατέκτησαν. Αυτοί αποτελούσαν επί αιώνες στην Ισπανία την αριστοκρατία.

Άλλα γερμανικά φύλα, όπως π.χ. οι Σάξονες ( Sachsen ) και οι Άγγλοι ( Angeln ) από την Βόρεια Γερμανια επιτέθηκαν κατά των κελτικών φύλων της Βρεταννίας, τα οποία κατετρόπωσαν , εποίκησαν για πάντα την χώρα, η οποία κατόπιν ονομάσθηκε Αγγλία (Αγγλοι). Γενικά χρησιμοποιείται και το εθνωνύμιο Αγγλοσάξωνες. Αυτοί, αν και πολιτισμικά κατώτεροι από τους Κέλτες με στοιχεία ρωμαϊκού πολιτισμού που τους ονόμαζαν “άγριους Σάξονες”, προσέδωσαν στους αυτόχθονους πληθυσμούς μία μεγάλη δυναμικότητα που ήταν μία από τις προϋποθέσεις για την άνοδο της Αγγλίας πολλούς αιώνες αργότερα.

Το φύλο των Λαγγοβάρδων ( Langobarden ) έχοντας ως αφετηρία την Βόρεια Γερμανία, διέσχισε την Ευρώπη και έφθασε στην πλούσια και πολυπόθυτη Ιταλία, την οποία κυρίευσε σχετικά σύντομα. Ακόμη και σήμερα διαπιστώνουμε τα αποτυπώματά τους : μεγαλόσωμοι Βόρειοι Ιταλοί, ξανθοί, γερμανική φυσιογνωμία, δυναμικότητα, η οποία είναι άγνωστη στην υπόλοιπη Ιταλία, εθνωνύμιο Lombardi και τοπωνύμιο Lombardia.

Ένα τμήμα του άκρως επιθετικού φύλου των Σουέβων ( Sueben ) έφθασε έως την Βόρεια Πορτογαλλία ( Lusitania ) , κατέκτησε την περιοχή , νίκησε σε πόλεμο τους Καστιλιάνους, ανεξαρτοποιήθηκε και ίδρυσε δικό του κράτος, την Πορτογαλλία. Και αυτό το γερμανικό φύλο προσέδωσε δυναμικότητα στον γηγενή ιβηροκελτικό πληθυσμό. Ακόμη και σήμερα ξεχωρίζουν οι Βόρειοι ξανθοί και υψηλόσωμοι Πορτογάλλοι από τους μελαχρινούς και μικρόσωμους του Νότου.

Το πιό μεγάλο, ισχυρό και δυναμικό γερμανικό φύλο ήταν αναμφιβόλως οι Φράγκοι ( Franken: Οι ελεύθεροι ), οι οποίοι επέδρασαν στην ευρωπαϊκή ιστορία περισσότερο από τους άλλους αρχαίους γερμανικούς λαούς . Ξεκινώντας από την Βορειοδυτική Γερμανία, εισέβαλαν στην Γαλλία, εξεδίωξαν ταχέως τις ρωμαϊκές λεγεώνες έτσι, ώστε οι Γαλλοι τους υποδέχθηκαν ως απελευθερωτές, συγχωνεύθηκαν με τους πολιτισμικά πολύ ανώτερους Γάλλους, παρέλαβαν τον πολιτισμό και την νεολατινική γλώσσα , ενώ τα σημερινά ολλανδικά κατάγονται από τα αρχαία φραγκικά , και όμως επικράτησαν στην εθνωνυμία και στην τοπωνυνία : Το τοπωνύμιο Γαλλία ( Gallus) αντικαταστάθηκε με την France (Φραγκιά) και το εθνωνύμιο Γάλλος ( Gallus : Ο πετεινός ως τοτέμ ζώο ) με Francais : Φράγκος)

Οι Φράγκοι κατόρθωσαν να κυριεύσουν τις περιοχές των πολυάριθμων κελτικών και γερμανικών φύλων και να ιδρύσουν τον 8ο αι. μία κραταιά αυτοκρατορία υπό τον Καρλομάγνο ( Charlemagne, Karl der Große ) θέτοντας τις βάσεις για την δημιουργία της μετέπειτα Ευρώπης. Η επιρροή τους ήταν τόσο προσδιοριστική στην ευρωπαϊκή πολιτική, που οι Έλληνες και οι Άραβες εννοούσαν με την ονομασία Φραγκιά σχεδόν όλην την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη και Φράγκους όλους τους Ευρωπαίους. Και όμως, στην Ελλάδα μείναμε στο εθνωνύμιο Γάλλος και στο τοπωνύμιο Γαλλία, αν και οι σημερινοί “Γάλλοι” εννοούν με αυτές τις έννοιες μόνον τους αρχαίους Γάλλους.

Το ίδιο συμβαίνει και με το εθνωνύμιο Γερμανός ( αυτοπροσδιορισμός Deutscher) και με το τοπωνύμιο Γερμανία ( αυτονομασία Deutschland ). Το εθνωνύμιο Γερμανοί αφορά αποκλειστικά τους αρχαίους Γερμανούς, των οποίων απόγονοι είναι και άλλα έθνη, όπως π.χ. οι Ολλανδοί, οι Δανοί, οι Σουηδοί, Οι Νορβηγοί, οι Αυστριακοί, οι Αγγλοι και εν μέρει οι Βέλγοι, οι Ελβετοί και οι Φιννλανδοί.

Διεπίστωσα, ότι τα σχολικά βιβλία στην France τονίζουν ιδιαιτέρως την καταγωγή από τους αρχαίους Γάλλους παραγκωνίζοντας και την καταγωγή τους από τους αρχαίους γερμανικούς Φράγκους καθώς και από τους σκανδιναβικούς Βίκιγκες , γνωστούς ως Νορμανδούς ( ¨”Βόρειοι άνδρες” ), εξ ου και Normandie ( Βόρεια Γαλλία ). Στην Ρωσία ήταν γνωστοί ως Βαρέγγοι. Οι Γάλλοι μάλλον θα έχουν με την εν μέρει γερμανική καταγωγή τους εθνοψυχολογικά προβλήματα.
Καθημερινή (7.3.14 ).

————————————————–

Βαυαροί, Προέλευση, Εθνογένεση, Νοοτροπία

Το θέμα είναι πολυδιάστατο και ταυτόχρονα συγκεκριμενοποίηση των άρθρων περί των Γερμανών. Εθνωνύμιον, , Τοπωνύμιον :

Πρόκειται για μετάλλαξη (Verbalhornung) από τα Λατινικά “Boieri Varii”( “Verschiedene Boieri” : «Διάφοροι Μπόγιεροι, “Baiuvari”,”Baiuvaren”), “Bayern”). Οι Boieri ανήκαν στα κελτικά φύλα (μερικοί ιστορικοί λένε σε γερμανικά φύλα), τα οποία κατοικούσαν προ της επέλασης των γερμανικών φύλων στην μεγάλη περιοχή με την ονομασία “Gallia Transalpina ” ( “Γαλλία εκείθεν  των Άλπεων”, ενώ η Βόρεια Ιταλία ονομαζόταν ” Gallia Cisalpina” ( ” Γαλλία ενθώθεν των Άλπεων “.
Ας υπενθυμίσουμε, ότι στην Νότια Γαλλία, στην περιοχή της Μασσαλίας υπήρχε από τον 8ο/7ο αι. π.Χ. και η “Gallia Graeca” (“Ελληνική Γαλλία “).

Όταν έφθασαν οι Αρχαίοι Γερμανοί στην περιοχή της σημερινής Βαυαρίας, ζούσαν εκεί ήδη πολιτισμικά ανώτερα κελτικά φύλα, τα οπoία είχαν επηρεασθεί πολύ από τους Ρωμαίους κατακτητές. Τοιουτοτρόπως είχε δημιουργηθεί ένα κελτογερμανικό κράμα.

Όταν περίπου τον 5ο αι. μ.Χ. εγκατέλειψαν οι Ρωμαίοι την περιοχή, έμειναν εκεί εκουσίως πάνω από 20 χιλ. πρώην λεγεωνάριοι γνωστοί ως δεινοί τοξότες, συριακής καταγωγής ( μελαχρινοί, μαύρα μαλλιά και σκούρα μάτια). Αυτοί συγχωνεύθηκαν με τους Κελτογερμανούς. Ακόμη και σήμερα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ιδιαιτέρως στις ορεινές περιοχές της Βαυαρίας συριακές φυσιογνωμίες, δηλαδή απογόνονους των Σύρων. Ως  παράδειγμα αναφέρεται εδώ και ο γνωστός πολιτικός Theo Waigel.

Αυτή η λίαν ενδιαφέρουσα εθνογένεση είναι ο λόγος, που οι σημερινοί Βαυαροί διαφέρουν στην φυσιογνωμία και στον χαρακτήρα πολύ από τα άλλα νεογερμανικά φύλα.

Νοοτροπία

Οι Βαυαροί κληρονόμησαν από τους Κέλτες την καλοφαγία έως λαιμαργία (Ιδέ και παροιμία των Σαξώνων : :” Du frißt wie ein Bayer und scheißt wie ein Reiher” : «Καταφροχθίζεις σαν
Βαυαρός και χαί… σαν ψαροφάγος» (πουλί)) , την αθυροστομία και την μεγαλοστομία, από τους Γερμανούς την παροιμιώδη πνευματική βραδυκινησία και τον συγκρουσιακό χαρακτήρα, το ευέξαπτο και γενικά το τεμπεραμέντο από τους Σύρους.

Ιστορικά (συνοπτικότατα)

Οι Βαυαροί δεν ήταν σε θέση να διαδραματίσουν στην Γερμανική ιστορία έναν σημαντικό ρόλο.
Έως τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν η Βαυαρία μία καθυστερημένη, φτωχή και σχεδόν περιφρονημένη περιοχή. Μέσω της τεράστιας οικονομικής βοήθειας εκ μέρους των προηγμένων και πλούσιων γερμανικών κρατιδίων κατόρθωσε να εξελιχθεί επί τη βάσει επενδύσεων ιδιαιτέρως στις υψηλές τεχνολογίες, ενώ τα πλούσια κρατίδια παραμέλησαν τέτοιες επενδύσεις και γενικά τον εκσυγχρονισμό της βιομηχανίας και έτσι έμειναν στην εξέλιξη πίσω και σήμερα είναι φτωχά.
Εν ολίγοις : Οι όροι αντιστράφηκαν. Οι αλλοι κλαψουρίζονται και οι Βαυαροί απέκτησαν αφάνταστη αυτοπεποίθηση και άρχισαν να λοιδωρούν τα φτωχά κρατίδια ! Η Βαυαρία απέκτησε τα πρωτεία στην οικονομία, στις υψηλές τεχνολογίες, στην διοίκηση ( Δημόσιο ) , στην δημόσια ασφάλεια, στην παιδεία και στα πανεπιστήμια.

Στηριζόμενη στα πανεπιστήμιά της – τρία από τα πέντε πρυτανεύοντα πανεπιστήμια όλης της Γερμανίας βρίσκονται στην Βαυαρία- διαθέτει το ανώτερο και αποτελεσματικότερο think tank της Γερμανίας.
Βαυαροί υπερεξειδικευμένοι επιστήμονες διεθνούς βεληνεκούς εκπροσωπούν το γερμανικό κράτος σε διεθνείς οργανώσεις π.χ. στον ΟΗΕ, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην International Law Commission κοκ. και δη σε κομβικές θέσεις. Γνωρίζω μερικούς  πολύ καλά.

Είναι δυστυχώς γεγονός , ότι οι Βαυαροί έχουν μίαν υσχυρή τάση σε εγωϊσμό. Έχει αποδειχθεί, ότι εγιναν βαθμιαία αχάριστοι.
Δεν είναι διατεθειμένοι να βοηθήσουν εκουσίως τα φτωχά κρατίδια στην υπόλοιπη Γερμανία , ιδίως στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Την ίδια τοποθέτηση έχουν και έναντι του φτωχού ευρωπαϊκού Νότου, για τον οποίο αισθάνονται σχεδόν περιφρόνηση. Το Βήμα (ηλεκτρονική έκδοση ).

———————————————————-

Γερμανός, Deutscher

1. Εθνωνύμιο

Θα ήταν καλύτερα να λάβουμε υπ όψη, πώς αυτονομάζεται μία χώρα. Στην περίπτωσή μας ονομάζεται η χώρα αντικείμενο Deutschland και ο κάτοικός της Deutscher.
Το όνομα εχει δοθεί από τους Ιταλούς και εκφράζει περιφρόνηση και απέχθεια. Βασίζεται στο αρχαιότερο όνομα ενός από τα πολυάριθμα γερμανικά φύλα, του Τεύτονες (Teutones, Teutonen ), που ήταν για τους Ρωμαίους συνώνυμο με τη λέξη βάρβαρος. Είναι ένα υβριστικό όνομα !
Προ περίπου 2200 ετων είχαν εισβάλλει οι Τεύτονες στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία , λήστευαν, κατέστρεφαν και σκότωναν. Πολεμούσαν  μαινόμενοι, γι αυτό έχουν  οι Ρωμαίοι διατυπώσει την τρομερή έκφραση ” Furor Teutonicus” (“Τευτονική Μανία»).

Οι Ρωμαίοι νίκησαν προ 2000 ετών τους Κέλτες ( αρχαίους Γάλλους) και κατόπιν πέρασαν στην ανατολική όχθη του ποταμού Ρήνου (Rhein) . Εκεί συνάντησαν άλλους λαούς , πολιτιστικά καθυστερημένους, πιό πολεμοχαρείς και πιό γενναίους και τους ονόμασαν “Germani” ( Γερμανοί) και την χώρα τους “Germania” ( Γερμανία ). Η λατινική λέξη “Germanus” σημαίνει ” Ο γνήσιος” (Κέλτης ) !
Άλλες ερμηνείες όπως π.χ. Germann ( Ger : Δόρυ συν Mann ; άνδρας = Δορυφόρος ) δεν είναι επιστημονικές.
Οι αρχαίοι Γερμανοί είχαν δικές τους εθνικές ονομασίες. Όταν χρησιμοποιούν οι σημερινοί Γερμανοί την λέξη ” Γερμανός ” εννοούν αποκλειστικά τους αρχαίους Γερμανούς. Έτσι γίνονται σε άλλες γλώσσες πολλές συγχίσεις.

2. Οι Γερμανοί ήταν οι κύριοι αίτιοι για τους δύο παγκοσμίους πολέμους. Στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν διαπράξει μεγάλα εγκλήματα πολέμου. Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο έκαναν βαρβαρότητες και θηριωδίες, μεταξύ άλλων και την γενοκτονία ( Shoa ) των ευρωπαίων Εβραίων. Για πρώτη φορά σε όλην την ιστορία της ανθρωπότητας έκαναν ειδικούς νόμου για να εξοντώσουν εκατομμύρια ανθρώπων!
Για τιμωρία έχασαν ακριβώς ένα τρίτο του εθνικού εδάφους εσαεί και έχουν πληρώσει τεράστιες αποζημιώσεις. Και υστερα από χιλιάδες χρόνια θα τους αναφέρουν ως τους μεγαλύτερους εγκληματίες και βαρβάρους στην ιστορία της ανθρωπότητας.. Και οι Ασσύριοι αναφέρονται και ύστερα από 2800 χρόνια για τις βαρβαρότητες και κτηνωδίες τους.

Οι γείτονες της σημερινής Γερμανίας, ιδιαίτερα τα πρώην πρώτα θύματα Τσεχία και Πολωνία παρακολουθούν κάθε πολιτική εξέλιξη στη Γερμανία με μεγίστη προσοχή και δυσπιστία. Δηλαδή στα κατάβαθα της ψυχής τους έχουν πράγματι μια κάποια  γερμανοφοβία, αν και οι σημερινοί Γερμανοί διαφέρουν κατά πολύ απο τους εγκληματίες Γερμανούς. Έβγαλαν τα σωστά συμπεράσματα από την εθνική καταστροφή τους.
Ζω μεταξύ τους ακριβώς 54 χρόνια . Δεν διαπίστωσα τίποτα το επικίνδυνο. Οι Νεοφασίστες είναι περίπου 12 % του πληθυσμού, αλλά υπάρχουν και κρυπτοφασίζοντες, περίπου 20 -25 % του πληθυσμού.

Η Γερμανία είναι στην Ευρώπη το πιό σπουδαίο μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Οι Γερμανοί έχουν αναμειχθεί με ανθρώπους από δεκάδες λαούς από όλον τον κόσμο. Είμαι πεπεισμένος, ότι δεν υπάρχει λόγος για Γερμανοφοβία. Αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Οι Έλληνες που ζουν στη Γερμανία ( κάπου 350 χιλ. ) έχουν πολύ καλή φήμη ως εργατικοί , πειθαρχικοί και πολιτισμένοι. Δηλαδή σε μια αξιοκρατούμενη κοινωνία συντελείται μια αφάνταστη μεταλλαγή των Ελλήνων. Αυτό είναι.

Γενικά οι Γερμανοί αγαπούν τους Ελληνες και για το παρελθόν ( Αρχαίοι Έλληνες). Όταν διαπιστώσουν ότι ένας Έλληνας είναι εργατικός και έξυπνος τον προωθούν. Από τους Έλληνες απαιτούν να είναι οι πρώτοι. Αλλοίμονο όμως στον Έλληνα π.χ. φοιτητή, που δεν ανήκει στους πρώτους. Αυτόν τον περιφρονούν ως ανάξιο των Αρχαίων Ελλήνων !
Όταν άρχισα τις σπουδές μου το 1960 και ξεπέρασα αμέσως στις επιδόσεις όλους τους Γερμανούς, μου πρότεινε ο κοσμήτορας της σχολής μας να κάνω επιστημονική σταδιοδρομία. Μου έδωσαν ειδική υποτροφία αριστίας και έτσι είχα την δυνατότητα να σπουδάσω και να γίνω κάποτε πανεπιστημιακός. Γι αυτούς ήμουν σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια αξιολόγησης αντάξιος των προγόνων ημών!

Προκύπτει το ερώτημα, γιατί οι Γερμανοί, αν και γενικά πολιτισμένοι , έχουν διαπράξει ανήκουστες βαρβαρότητες. Έχουν εθισμό σε τέτοια πράγματα λόγω του DNA ; Όχι γιατί αν ήταν έτσι, θα ίσχυε αυτό για όλους τους απογόνους των αρχαίων Γερμανών , π.χ. για τους Ολλανδούς, Δανούς, Σουηδούς κτλ.

Πού βρίσκεται η κυρία αιτία για το φαινόμενο αυτό ; Σε σύγγριση με άλλους ευρωπαϊκούς λαούς (π.χ. Γάλλους, Αγγλους, Ισπανούς, Ολλανδούς ) έχουν αποκτήσει οι Γερμανοί πολύ αργά ένα μοντέρνο ενιαίο κράτος, την Γερμανική Αυτοκρατορία ( Deutsches Reich ) το 1871 ! Όταν επί τέλους ξύπνησαν, διαπίστωσαν ότι οι προηγμένοι ευρωπαϊκοί λαοί είχαν ήδη διανέμει μεταξύ τους τον κόσμο (αποικίες). Απαιτούσαν και οι Γερμανοί να λάβουν το “μερίδιό” τους. Συστηματικά άρχισαν να προετοιμάζονται για τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οποίο έχασαν και πλήρωσαν τεράστιες αποζημιώσεις, κατά τη γνωμη τους μια μεγάλη αδικία.
Ύστερα όμως από το 1933 δηλητηριάσθηκε ο γερμανικός λαός από τις ρατσιστικές φαντασιώσεις των εθνικοσοσιαλιστών (!) Η ολοκληρωτική φασιστική ιδεολογία έχει γεννήσει την βαρβαρότητα και την κτηνωδία.
Δεν μπορεί όμως να ισχυρισθεί κανείς, ότι α ) όλος ο γερμανικός λαός έχει αντιληφθεί, τι σκόπευε ο Χίτλερ και β ) ότι ήταν σύμφωνος με τις θηριωδίες. Δηλαδή οι Γερμανοί ήταν το πρώτο θύμα του χιτλερισμού. Και όμως η μεγάλη τιμωρία ύστερα από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο αφορούσε όλο το γερμανικό έθνος.

Περί αυτού έχω συγγράψει ένα κεφάλαιο σε εγχειρίδιο του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου. Οι σημερινοί Γερμανοί αισθάνονται αφάνταστη αιδώ γι αυτό το παρελθόν. Επιθυμούν να το ξεχάσουν ( Ιδέ εδώ στο Μπλογκ “Pax Germanica” et “Imperium Germanicum” ?

Πηγές

-R. Schmöckel, Die Indoeuropäer,Aufbruch aus der Vorgeschichte, Bergisch-Gladbach, 1999.
-H. Haarmann, Kleines Lexikon der Völker, München, 2004
-E. Schwarz, Germanische Stammeskunde, Wiesbaden, 2010.
-H.-F. Döbler, Die Germanen, Geschichte und Kultur von A-Z, Bindlach, 1992.
-M. Todd, Die Germanen, Von den frühen Stammesverbänden zu den Erben des Weströmischen Reiches (Original : “The Early Germans”, Oxford, 1992) Stuttgart, 2003.
-P. Arens, Sturm über Europa, Die Völkerwanderung, München, 2002.
-S. Fischer-Fabian, Die ersten Deutschen, Bergisch-Gladbach, 2004. Καθημερινή ( 7.3.14).

———————————————-

Προτεσταντισμός, Γερμανοί, Πρώσσοι

Εδώ και 55 χρόνια ζω ανάμεσα σε Προτεστάντες , έχοντας έτσι ευκαιρία και χρόνο να τους μελετήσω συστηματικά καθώς και να διαβάσω περί του θέματος πολυάριθμα επιστημονικά βιβλία.

1. Ο Προτεσταντισμός ήταν αρχικά αντίδραση του μοναχού Martin Luther ( γλωσσομαθής : Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά, Εβραϊκά ) στην διαφθορά, ασωτία, αυταρχία, υποκρισία, ψευτιά και πορνεία της τότε Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Βαθμιαία έχει βγάλει το συμπέρασμα, ότι ο Πάπας στη Ρώμη ήταν ο Αντίχριστος, δηλαδή ο Διάβολος ! Με σκοπό να διαδώσει τον σωστό Χριστιανισμό μετέφρασε την Αγία γραφή στα Γερμανικά, για να την καταλαβαίνουν οι πιστοί καλύτερα.
Οι οπαδοί του πέταξαν από τους ναούς τα εικονοστάσια, τα λιβανιστήρια , τα κεριά, τα “ιερά οστέα” αγίων και ότι άλλο ήταν κατά τη γνώμη τους ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟ.
Διέλυσαν τα μοναστήρια, έστειλαν μοναχούς και καλογριές στα σπίτια τους, τους προέτρεψαν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένειες και ο ίδιος παντρεύτηκε μίαν ωραία γυναίκα πρώην καλογριά, η οποία ίδρυσε μίαν εμπορική επιχείρηση και είχε μεγάλες οικονομικές επιτυχίες.

2. Μερικοί ηγεμόνες τον υποστήριξαν , κατόπιν έγινε ο τρομερός και καταστροφικός “Τριακονταετής Θρησκευτικός Πόλεμος” ( “Dreißigjähriger Religionskrieg” ) ο οποίος κατέστρεψε τόσο την Κεντρική Ευρώπη, που τελικά αποφάσισαν οι ηγέτες και των δύο θρησκευτικών παρατάξεων να συνάψουν το 1648 την Συνθήκη Ειρήνης της Βεστφάλης ( Westfälischer Frieden ).

Ο Προτεσταντισμός σώθηκε πρωτίστως από τους τότε στρατιωτικά ισχυρότατους Σουηδούς. Η Συνθήκη διεκήρυξε μεταξύ άλλων δύο Αρχές καθοριστικής σημασίας όχι μόνον για την Γερμανία αλλά και για την Ευρώπη, εν μέρει και για όλον τον κόσμο :

α ) ” Ejus Regio cujus Religio” ( ” Όποιου η Xώρα, αυτού (και) η Πίστη”, δηλαδή η θρησκεία των υπηκόων ήταν εξαρτημένη από την θρησκεία του εκάστοτε ηγεμόνα.

β ) Συμφώνησαν επί τη βάσει μίας πρότασης των Προτεσταντών στην εισαγωγή, την διατύπωση και την πιστή εφαρμογή της νέας Αρχής ” Pacta sunt servanda” ( “Συμφωνίες δέον να τηρούνται ” ). Αν όχι, τότε θα υπάρχουν σοβαρές συνέπειες ( Ιδέ εδώ στο Μπλογκ μου το άρθρο «Pacta sunt servanda, Διεθνείς υποχρεώσεις» ).

Προσέδωσαν στην Αρχή αυτή το επίθετο “καθαγιασμένη”. Όποιος δεν την σέβεται, είναι ανήθικος, απολίτιστος, αξιοπεριφρόνητος , τιμωρητέος και εκτός τούτου αμαρτωλός !
Εως την Συνθήκη της Βεστφάλης ήταν γνωστή μόνον η γενική Αρχή ” bona fides” ( “Καλή πίστη”, “Αξιοπιστία” ) του Ρωμαϊκού Δικαίου (Ιδέ εδώ στο Μπλογκ μου το άρθρο «bona fides. Αξιοπιστία ).

3. Ηθικές Αρχές του Προτεσταντισμού

α) Η ΗΘΙΚΗ ΑΡΧΗ της εργασίας (Προτεσταντικό Εργασιακό Εθος, Protestantische Arbeitsethik) με λίαν ενδιαφέρουσες πτυχές : Ο καλός Χριστιανός έχει το ΙΕΡΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ να είναι εργατικός. Γι αυτόν αποτελεί η εργασία μία ιδιαίτερη μορφή της “Αυτοπραγμάτωσης” ( “Selbstverwirklichung”) του ανθρώπου. Περί αυτού υπάρχουν ως γενική  βάση φιλοσοφικές απόψεις.

Στην προτεσταντική λογοτεχνία θεωρείται η εργασία ως “Αυτοσυνάντηση” ( “Sebstbegegnung” ) του ανθρώπου.

Αυτό σημαίνει ότι η εργατικότητα είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ταυτότητας. Με την εργασία του τιμά ο Προτεστάντης τον Θεό, ο οποίος έτσι τον αγαπά και τον ευλογεί. Με την εργατικότητά του δημιουργεί ο Προτεστάντης τις απαραίτητες προüποθέσεις για να εισέλθει κάποτε κατ ευθείαν στον Παράδεισο. Να δημιουργεί ” “hic et nunc” ( “εδώ και σήμερα” ) και να μήν ασχολείται τόσο με την “Δευτέρα Παρουσία”, δηλαδή με την “Αιωνιότητα”. Ο τεμπέλης θα πάει αναμφιβόλως και αιωνίως στην Κόλαση.

β ) Η καλβινιστική ΗΘΙΚΗ ΑΡΧΗ της Επίτευξης (Kalvinistisches Leistungsprinzip ) : Ο καλός Χριστιανός είναι όχι μόνον εργατικός, αλλά έχει το ΙΕΡΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ να είναι επιτυχής και να κάνει κέρδος. Αυτό είναι.
Πρωτίστως έτσι γεννήθηκε ο Εμπορικός Καπιταλισμός στην Ολλανδία και κατόπιν ο Βιομηχανικός Καπιταλισμός στην Αγγλία. Αυτό είναι χωρίς υπερβολή συναρπαστικό και κοσμοϊστορικό.
Πρωτίστως από το κράμα των παραγωγικών δυνάμεων με τον Προτεσταντισμό απέρρευσε το καπιταλιστικό σύστημα ( Max Weber, Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus , Η προτεσταντική Ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού ).

γ ) Ο Προτεστάντης είναι άτομο, κατέχει ατομικότητα , αλλά αποκρούει τον ατομικισμό και τον εγωϊσμό (στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στα πλαίσια των ορθόδοξων κληρικών και θεολόγων συγχίζονται σκοπίμως αυτές οι έννοιες ! ).
Αναγνωρίζει , ότι μεταξύ των ιδιωτικών και των κοινωνικών συμφερόντων υφίσταται μία διαλεκτική αλληλοεξάρτηση. Σε αμφιλεγόμενες περιπτώσεις όμως πρυτανεύει το συμφέρον του συνόλου. Αυτό σημαίνει , ότι η κοινωνική συνείδησή του είναι υπεραναπτυγμένη.

δ ) Ως συνειδητός πολίτης κατέχει και κρατική συνείδηση αναγνωρίζοντας και εδώ την διαλεκτική αλληλουχία μεταξύ δικαιωμάτων και καθηκόντων απέναντι στο κράτος του.
ε ) Είναι πέραν τούτου αυτονοήτως νομοταγής έως νομολάγνος, δηλαδή κατέχει επίσης μίαν υπεραναπτυγμενη νομική συνείδηση ( όχι απλώς την ανέξοδη γενικολογία του ελληνικού όρου “αίσθημα δικαίου”).

ξ) Ο Προτεστάντης είναι πολύ οικονομικός, αποφεύγει τα χρέη και είναι γι αυτόν αδιανόητο και ακατανόητο να ξοδεύει περισσότερα από ό,τι κερδίζει. Περιφρονεί τους άσωτους. Είναι αυτοί και οκνηροί, τότε τους απεχθάνεται από τα κατάβαθα της ψυχής του.

η) Είναι πολύ σεμνός σε όλα τα επίπεδα της ζωής π.χ. κατοικία, αυτοκίνητο, ρουχισμός, αποδοχές για μέλη της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου (πολύ χαμηλές), ολιγομελείς κυβερνήσεις ( ένα τέταρτο , το πολύ ένα τρίτο της ελληνικής ), μικρά Κοινοβούλια ( π.χ. το ολλανδικό κοινοβούλιο έχει μόνον 100 βουλευτές σε μία χώρα με 18 εκατομ. κατοίκους ), λίγους δημοσίους υπαλλήλους ( Ολλανδία μόνον 265 χιλ.) .

θ) Ο Προτεστάντης δεν δείχνει πλούτο, γιατί είναι κάτι τετοιο σύμφωνα με την προτεσταντική του παράδοση και κοσμοαντίληψη αμάρτημα και απολίτιστο. Δεν είναι τυχαίο, που οι σκανδιναβικές χώρες έχουν, όπως κάθε χρόνο διαπιστώνεται από ειδικούς διεθνείς οργανισμούς, ελάχιστη διαφθορά. Υφίσταται γενικά αξιοκρατία. Στις άλλες ευρωπαϊκες προτεσταντικές χώρες διαπιστώνεται επίσης λίγη διαφθορά.

4. Στην Γερμανία έγινε ένα ιδιαίτερο κράμα μεταξύ του προτεσταντικού και του πρωσσικού πνεύματος με ιδιαίτερα αποτελέσματα.

Προτεσταντικοπρωσσικό κράμα, χαρακτηριστικά

α ) Τάξη και αξιοπιστία σε ατομικό, κοινωνικό και κρατικό επίπεδο. Π. χ. “να είσαι ακριβής στην ώρα σου”, να τηρείς τις υποσχέσεις σου σύμφωνα με το ρητό “Ein Mann , ein Wort” ” Ένας άνδρας, μία λέξη, δηλαδή ένας άνδρας τηρεί τις υποσχέσεις του που σημαίνει, ότι η τιμή ενός ανδρός είναι στενά συνδεδεμένη με την αξιοπιστία του !

β ) Να δημιουργείς προüποθέσεις για την πραγματοποίηση των σκοπών σου. “Προτού πετάξεις , μάθε πρώτα να περπατάς”. “Πρώτα η δουλειά και ύστερα το γλέντι”. Μίλα λίγο και κάνε πολλά.

γ ) Να έχεις υπομονή και αντοχή . Να προσέχεις τον χαρακτήρα της διαδικασίας. Αυτό σημαίνει συστηματικότητα, μεθοδικότητα, οργανοτικότητα, αποτελεσματικότητα.

5. Ιδιαιτερότητες των οικογενειών των προτεσταντών ιερέων.
Στα παρελθόντα περίπου 400 έτη προήλθαν 45 τοις εκατό της γερμανικής ελίτ από τέτοιες οικογένειες. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα : μεγάλες ανθρώπινες και κοινωνικές αξίες, υψηλή ουμανιστική και εγκυκλοπαιδική μόρφωση, διαπαιδαγώγηση στο πνεύμα των καθηκόντων απέναντι στην κοινωνία και στο κράτος και στο πνεύμα της δικαιοσύνης.

Σε ό,τι αφορά την Angela Merkel ,δέον να τονισθεί ιδιαιτέρως , ότι έχει σπουδάσει φυσικές επιστήμες με αριστεία , έκανε διδακτορικό και κατόπιν εργάσθηκε ως επιστημονική ερευνήτρια στην Ακαδημία Επιστημών.
Η ειδικότητά της είναι η Αναλυτική Φυσική. Θέλει να αναλύει συστηματικά και κάθε αντικείμενο της πολιτικής. Αυτή η προσέγγιση σε πολιτικά θέματα είναι στην Νότια Ευρώπη τελείως άγνωστη.
Ύπερέχει με την ευφυία , την συστηματικότητα , μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα όλων των άλλων γερμανών πολιτικών. Κατέχει μεγίστη αυτοπεποίθη και στωϊκή ηρεμία.
Σήμερα θεωρείται διεθνώς ως μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες (Ιδέ εδώ στο Μπλογκ μου τη μελέτη “Angela Merkel. Γερμανίδα Καγκελάριος”). Ο πρόεδρος της Γερμανίας  J. Gauck ήταν προτεστάντης ιερέας. Είναι ενδιαφέρον, ότι και οι δύο κατάγονται από την πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου έχουν σπουδάσει.

Προσθήκες

α ) Οι προαναφερθείσες Αρχές του Προτεσταντισμού είχαν επικρατήσει βαθμιαία ιδιαίτερα μετά την δημιουργία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας ( Deutsches Reich ) το 1871 σε όλη την Γερμανία, δηλαδή τις αναγνώρισαν και οι Καθολικοί ( π.χ. οι Βαυαροί ) και στον 20ο αι. ακόμη και οι αθεϊστές Γερμανοί.
Με αυτον τον τρόπο αυτές οι Αρχές έχουν από πολλού ανεξαρτοποιηθει από την προτεσταντική πίστη και ανήκουν στην παράδοση καθώς και στην καθημερινότητα των Γερμανών.
Υπογραμμίζω εκ νέου ιδιαιτέρως, ότι δεν είναι αναγκαίο να έχει κανείς την προτεσταντική πίστη , αν είναι διατεθειμένος να ενστερνισθεί αυτές τις Αρχές.

β ) Είναι δυνατόν και για έναν Έλληνα να κάνει εκουσίως ένα κράμα από προσόντα του Νεοέλληνα (π. Χ. πνευματκή ευστροφία και δημιουργική φαντασία) και από τα προαναφερθέντα πλεονεκτημάτα του Προτεσταντισμού ( Ιδέ εδώ στο Μπλογγ μου την εκτενή μελέτη “Deutsche und Griechen, Mentalität, Eine komparative Studie” και  το άρθρο “Ελληνες και Γερμανοί, Εθνολογική Σύγκριση”).

γ ) Ένα αλλο κράμα από προτεσταντικές και πρωσσικές Αρχές έχει δημιουργήσει ειδικά μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο πολιτικούς οι οποίοι διαθέτουν προσόντα όπως π.χ. σιδερένια θέληση, ατσαλένια αντοχή και αυτοπειθαρχία από γρανίτη. Ταυτοχρόνως σκέπτονται σε πανευρωπαϊκό πνεύμα.
Διαπιστώνω σχεδόν κάθε ημέρα, ότι η μεγάλη πλειοψηφία των νέων Γερμανών ιδιαιτέρως των σπουδαστών έχει τέτοιες ικανότητες. Υπάρχουν όμως και ενδείξεις του χαλαρώματος των αρχών υπό την επιδραση του ευρωπαϊκού Νότου.

δ ) Είναι πασιφανές και πασίγνωστο, ότι οι χώρες με προτεσταντικές Αρχές (Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Αυστραλία) έχουν στην οικονομία, στις υψηλές τεχνολογίες ( σχεδόν όλες οι μεγάλες εφευρέσεις), στις επιστήμες κτλ. τα πρωτεία.

ε ) Είναι δυνατόν να διαπιστωθεί τελείως αντικειμενικά, ότι οι χώρες με παράδοση της Ορθοδοξίας είναι σε απίστευτο βαθμό καθυστερημένες.
Οπως φαίνεται, ακόμη δεν έχουν απογαλακτωθεί επαρκώς από τον Μεσαίωνα. Η  Κοσμοαντίληψη και η Εικόνα  του ανθρώπου δεν ανταποκρίνεται ουδόλως στις απαιτήσεις της παγκοσμιοποιημένης ανθρωπότητας.

Έχει αποδειχθεί, ότι ο ορθόδοξος μυστικισμός εμποδίζει την απελευθέρωση των πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου. Ο κοινός νους και η λογική απαιτούν να βγάλει η Ορθοδοξία κάποτε τον δικό της Λούθηρο ( Ιδέ εδώ στο Μπλογγ τα άρθρα “Ευρωπαϊκή Διαφώτιση και Ορθόδοξη Εκκλησία”, “Διαφώτιση κατά Σκοταδισμού”, «Φιλοσοφία και Μεταφυσική, Διάλογος με Χρήστο Γιανναρά», «Επιστήμη vs Μυστικισμού, Διάλογος με Χρήστο Γιανναρά»). Δημοσιευθέν συχνά στον κεντρικό ηλεκτρονικό τύπο, την τελευταίαν φορά στο Βημα, 21.7.14.

—————————————————-

Γερμανοί, Νοοτροπία

Είμαι πεπεισμένος, ότι το εξής κείμενο μπορεί να συμβάλλει κάπως στην κατανόηση της εθνικής νοοτροπίας των Γερμανών, μια που στην Γερμανία ζούν από δεκαετίες πάνω από 350 χιλιάδες Ελληνες και εκτός τούτου χιλιάδες νέοι Ελληνες έρχονται λόγω της κρίσης για εργασία. Αν θέλουν να είναι επιτυχείς, τους συνιστώ να ρίξουν στην κάλαθο των αχρήστων ιδιαιτέρως τις προκαταλήψεις εναντίον του γερμανικού λαού.

Το κείμενο στηρίζεται σε ειδικά βιβλία ιστορικών, εθνολόγων και ψυχολόγων Γερμανών, στην γνώση της ιστορίας, του πολιτισμού και της κουλτούρας των Γερμανών και σε δική μου εμπειρία στα παρελθόντα 55 έτη συμβίωσης σε υπεύθυνες θέσεις (π.χ. ως σεφ, έχουν άλλη συμπεριφορά !).
Ποιές συνθήκες έχουν διαμορφώσει τη νοοτροπία των Γερμανών ;

α ) Σκληρό κλίμα στον Βορρά , ήπιο κλίμα στην Μεσόγειο. Ο homo sapiens sapiens ζει στην Ευρώπη εδώ και 42 χιλιάδες έτη. Το κλίμα έχει διαμορφώσει τον χαρακτήρα και τις συνήθειες των αθρώπων. Στον Βορρά τους έκανε πιό εργατικούς, δυναμικούς και με τεράστια αντοχή ( άνδρες και γυναίκες ) σε αφάνταστο βαθμό για τους Νότιους Ευρωπαίους. Το κύριο πρόβλημα των Βορείων ήταν πως να επιζήσουν. Έτσι έγιναν αυτοί πιό εφευρετικοί, πειθαρχικοί και ανέπτυξαν οργανωτικές ικανότητες. Εκτός τούτου ήταν και είναι ολιγόμιλοι. Στο Νότο ήταν η φύση πιό απλόχερη, και οι άνθρωποι είχαν λόγω του κλίματος την ευκαιρία μίας έντονης κοινωνικής ζωής επί τη βάσει της συνομιλίας κτλ.

β ) Ήδη στον Μεσαίωνα τους δίδαξε ο Προτεσταντισμός, ότι η φιλοπονία και η επίτευξη είναι κάτι το πολύ θεάρεστο. Αυτό το ενστερνίσθηκαν. Η εργατικότητα είναι ιερόν καθήκον και ταυτόχρονα συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς τους, ανεξάρτητα από το αν είναι πιστοί ή αθεϊστές (πλειοψηφία).

γ ) Ειδικά στην Γερμανία έχουν οι “Πρωσσικές αρετές” όπως π.χ. η πειθαρχία, η αυτοπειθαρχία, η τάξη, η σεμνότητα κτλ. ασκήσει μεγίστη επίδραση στους ανθρώπους.

δ ) Η ταχεία εκβιομηχανοποίηση της Γερμανίας στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αι. ενδυνάμωσε τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, αλλά ταυτόχρονα έκανε τους Γερμανούς ολίγον τι βραδυκίνητους και υπήκοους με την αρνητική σημασία της λέξης, αλλιώς δεν θα ήταν σύμφωνοι με τον Χίτλερ. Στους Έλληνες δεν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Παρακάτω αναφέρονται συνοπτικά τα προσόντα και τα ελαττώματα των Γερμανών.

Προσόντα

Εργατικότητα ( μέσο της ανθρώπινης αυτοεκπλήρωσης), δυναμικότητα, ισχυρή αντοχή, δυνατή βούληση, αξιοπιστία, υπεραναπτυγμένη ικανότητα οργάνωσης, εμβρίθεια, προτεραιότητα της λογικής έναντι των συναισθημάτων, νηφαλιότητα, κρατική και νομική συνείδηση, αναγνώριση του συμφέροντος του συνόλου, αγάπη στην τάξη.

Ελαττώματα

Ξενοφοβία, έλλειψη της ανεκτικότητας έναντι ηλικιωμένων, παιδιών και αρρώστων, υπερεθνικισμος, εθνική αλαζονεία, πνευματική βραδυκινησία, κλίση στην επιθετικότητα, έλλειψη της αυτοπεποίθησης , της φιλοξενίας, της αισθητικής ( είναι χοντρoκομμένοι), δυνατός εθισμός στον αυταρχισμό, υπερεκτίμηση της τυπικότητας, υποανάπτυκτη σεξουαλικότητα ( άνδρες συμπλεγματικοί , όχι οι γυναίκες), έλλειψη της “χρυσής τομής» (εθνικά ζητήματα στο παρελθόν). Καθημερινή ( 7.3.14 ).

Αχαιοί, Δαναοί, Ιωνες,Ελληνες, Γραικοί, Ρωμιοί

Posted on by
Reply

Αχαιοί,  Δαναοί, Ιωνες, Ελληνες, Γραικοί, Ρωμιοί

Περί των ελληνικών εθνωνύμιων

Tα προαναφερθέντα εθνωνύμια έχουν προκαλέσει στη διάρκεια της ιστορίας των Ελλήνων προβλήματα ερμηνείας. Η προσέγγισh  στο θέμα βασίζεται στη μεθοδολογική αρχή της ιστορικά συγκεκριμένης και σχετικής αλήθειας, ότι δηλαδή γεγονότα και γνώμες από το παρελθόν να θεωρούνται στο ιστορικό τους πλαίσιο (τόπος και χρόνος) και όχι με κριτήρια του παρόντος, και ότι η αλήθεια δεν είναι απόλυτη. Μία άλλη αρχή έγκειται στό γεγονός, ότι εθνωνύμια δίδονται συχνά από γειτονικές εθνότητες η από λαούς με ανώτερο πολιτισμό. Ας αναφέρουμε και την αρχή της μεταλλαγής εννοιών και φαινομένων.

Αχαιοί (Δαναοί)

Με αυτά τα ονόματα ήταν οι πρόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων στην προϊστορική εποχή γνωστοί στους γείτονές τους. Το εθνωνύμιο Aχαιοί έχει βρεθεί σε ντοκουμέντα των Ασσυρίων. Αρχαιολόγοι βρήκαν πέραν τούτου σφηνωειδή κείμενα των Χιττιτών , στα οποία αναφέρονται κάποιοι Ahhijawa ληστές οι οποίοι είχαν επιτεθεί την Τροία (στα χιττίτικα Truisa) ή Ιλιος (αργότερα Ιλιον, στα χιττίτικα Wilusa). Προστάτης της Τροίας ήταν ο θεός Apalunia (Απόλλων). Επίσης γίνεται λόγος για διενέξεις περί την πόλη Milavata (Μίλητος). Μερικοί αρχαιολόγοι όμως απορρίπτουν αυτήν την άποψη.
Πέραν τούτου έχουν βρεθεί ιερογλυφικά κείμενα από το 1225 π.Χ. περί του αιγυπτολυβικού πολέμου, στον οποίο συμμετείχαν ως μισθοφόροι (σύνηθες) και κάποιοι Aqaiwascha. Και αυτή η γνώμη έχει μερικούς αντίπαλους. Ο Ομηρος αποκαλεί στην Ιλιάδα όλους τους συμμετέχοντες στον Τρωϊκό Πόλεμο από τον ελληνικό χώρο Αχαιούς.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη μεταξύ των αρχαιολόγων αποτελούσαν οι Δαναοί την πολεμική αριστοκρατία των Αχαιών. Σε ένα επίσημο ντοκουμέντο της αρχαίας Αιγύπτου από τον 12οαι. π.Χ. αναφέρει ο Φαραώ Ραμσής 3ος μεταξύ πολλών «Λαών της Θαλάσσης» και κάποιους Danuna, αλλά και εδώ δεν σημειώνεται ομοφωνία.

Ιωνες

Οι Ιωνες ήταν το πιό αρχαίο και πιο πολιτισμένο ελληνικό φύλο και έγιναν διεθνώς γνωστοί ύστερα από την εποίκηση της Δυτικής Μικράς Ασίας. Οι Ασσύριοι τους ονόμασαν Γιαβνάϊ, οι Εβραίοι Γιαβάν και οι Πέρσες Γιαούνα. Οι Αραβες και άλλοι ανατολικοί καθώς και οι καυκάσιοι λαοί χρησιμοποιούν το τοπωνύμιο Γιουνανιστάν.
Το εθνωνύμιο Junan είναι σε μερικούς λαούς (Αραβες, Γωργιανοί, Αρμένοι) σχεδόν συνώνυμο με σοφός. Από τους Ιωνες κατάγονται οι περισσότεροι Ελληνες Μικρασιάτες και οι περισσότεροι Πόντιοι από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και δη από την Σινώπη έως την Τραπεζούντα.

Ελληνες

Το εθνωνύμιο Ελληνες ήταν γενικά γνωστό ήδη στην Ιλιάδα.
Οι Ελλοί ή Σελλοί ήταν μία μικρή φυλή από την Δωδώνη ή από τη Θεσσαλία. Ο Θουκυδίδης (ι,3,2) πρεσβεύει την άποψη ότι η Φθιώτιδα είναι η γενέτειρα των Ελλήνων, ενώ ο Ησίοδος χρησιμοποιεί το ενδιαφέρον εθνωνύμιο «Πανέλληνες» (erg. 528) και ο Αρχίλοχος (Fr. 52) ονομάζει όλα τα υπάρχοντα φύλα Ελληνες. Η γλωσσική ρίζα της είναι η λέξη σέλας η οποία σημαίνει φώς και συμβολικά επίσης έξυπνος.
Ο ρήτορας Ισοκράτης αναβιβάζει κάθε βάρβαρο (ξένο) σε Ελληνα, ο οποίος έχει ελληνική παιδεία : “[66] τίνα γὰρ εὑρήσομεν τῶν τότε γενομένων, εἰ τοὺς μύθους ἀφέντες τὴν ἀλήθειαν σκοποῖμεν, τοιαῦτα διαπεπραγμένον, ἢ τίνα τοσούτων μεταβολῶν ἐν τοῖς πράγμασιν αἴτιον γεγενημένον; ὃς αὑτὸν μὲν ἐξ ἰδιώτου τύραννον κατέστησε, τὸ δὲ γένος ἅπαν ἀπεληλαμένον τῆς πολιτείας εἰς τὰς προσηκούσας τιμὰς πάλιν ἐπανήγαγε, τοὺς δὲ πολίτας ἐκ βαρβάρων μὲν Ἕλληνας ἐποίησεν, ἐξ ἀνάνδρων δὲ πολεμικούς, ἐξ ἀδόξων δ’ ὀνομαστούς” (Ευαγόρας). Περιγράφει τη βαθμιαία μεταβολή βαρβάρων σε Ελληνες.

Πάλι ο Ισοκράτης, Πανηγυρικός, ιγ, 50 : “Τοσούτον δ’ απολέλοιπεν η πόλις ημών περί το φρονείν και λέγειν τους άλλους ανθρώπους, ώσθ’ οι ταύτης μαθηταί των άλλων διδάσκαλοι γεγόνασι και το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας ή τους της κοινής φύσεως μετέχοντας”. Υπογραμμίζει ιδιαιτέρως,  ότι όλοι αυτοί που ασπάζονται την ελληνική παιδεία θωρούνται ωςΕλληνες.

Το εθνωνύμιο Ελλην έγινε παγκοσμίως γνωστό μέσω του Παιάνα των Σαλαμινομάχων (Αἰσχύλου, Πέρσαι : ” Ὦ παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾿ ἐλευθεροῦτε δέ παῖδας, γυναἰκας, θεῶν τε πατρώων ἔδη, θῆκας τε προγόνων· νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών” ) .

Λόγω της ανακήρυξης του Χριστιανισμού σε αυτοκρατορική θρησκεία όλοι οι χριστιανικοί πληθυσμοί έχουν μονομασθεί Ρωμαίοι (υπήκοοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), ενώ το εθνωνύμιο Ελλην έχει επίσημα μεν απορριφθεί ως ειδωλολατρικό, αλλά βαθμιαία άρχισε να χρησιμοποιείται.
Παρακάτω αναφέρονται τα πιο γνωστά παραδείγματα :
Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος («Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν») έγραψε, ότι οι Μανιάτες από τους ντόπιους ονομάζονται Έλληνες, γιατί παλαιότερα ήταν ειδωλολάτρες όπως όλοι οι Ελληνες.
Η Άννα Κομνηνή («Αλεξιάδα») επισημαίνει: «Και έστιν ιδείν και Λατίνον ενταύθα παιδοτριβούμενον και Σκύθην ελληνίζοντα και Ρωμαίον τα των Ελλήνων συγγράμματα μεταχειριζόμενον και τον αγράμματον Έλληνα ορθώς ελληνίζοντα».
Ο Φώτιος κάνει τη διαπίστωση, ότι τα ελληνικά γράμματα χαίρουν ευρείας εκτίμησης: «προς τα ελληνικά φιλοτιμότερον διέκειτο ή προς τα εκκλησιαστικά».
Τον 11ο αι. ο μέγας λόγιος Μιχαήλ Ψελλός υπογραμμίζει τo πλεονέκτημα του Ρωμανού Γ’ που είχε παιδεία «λόγοις ελληνικοίς» ενώ ο Μιχαήλ Δ’ δεν είχε «παιδείαν ελληνικήν».
Τον 14ο αι. ο Νικόλαος Καβάσιλας ονομάζει λόγιους της Θεσσαλονίκης Έλληνες.
Αμέσως ύστερα από τη 4η Σταυροφορία και την άλωση η λέξη Έλλην έχασε την αρχική σημασία της ως ειδωλολάτρης ή ως αρχαιομαθής, και εννοούσε πρωτίστως του κατοίκους της Κωνσταντινούπολις, της Μικράς Ασίας και της Ελλάδας.
Ο Νικήτας Χωνιάτης («Τα μετά την άλωσιν συμβάντα τη πόλει») επιθυμεί εντόνως την ονομασία Έλληνες. Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης αποκαλεί Έλληνες όλους τους Βυζαντινούς βασιλείς. Ο εξέχων αυστριακός ιστορικός Frank Thies έχει εκδώσει ένα βιβλίο (1000 σελίδες, πολύ ενδιαφέρον) με τον τίτλο „Die Griechischen Kaiser, Die Geburt Europas (Οι Ελληνες Αυτοκράτορες, Η Γέννηση της Ευρώπης», 6ος έως 8ος αι., Wien 1992).
Ο αυτοκράτωρ της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης τονίζει σε μίαν επιστολή προς τον πάπα Γρηγόριο Θ’ τη σοφία η οποία «εν τω γένει των Ελλήνων ημών βασιλεύει».
Ο γιος του Βατάτζη Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις αναφέρει με υπερηφάνεια το ελληνικό όνομα ως εξής: «απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος» και «Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα… Συ δε, ω Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;».
Ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων τονίζει έναντι του Μανουήλ Παλαιολόγου, ότι οι άνθρωποι των οποίων ηγείται είναι «Έλληνες το γένος ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί» και το σημαντικότερο
«Έλληνες γαρ το γένος εσμέν, ως η ημετέρα γλώσσα και παιδεία μαρτυρεί», ενώ ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης απαιτεί να αντικατασταθεί πλήρως η ρωμαϊκή με την ελληνική εθνική ονομασία.
O τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος σε ομιλία του προς τον στρατό επικαλείται τη Θεοτόκο ως «καταφύγιο των Χριστιανών, ελπίδα και χαρά πάντων των Ελλήνων» (Γεωργίου Φραντζή, «Ιστορία»).

Εs ist ferner häufig vorgekommen, dass Persönlichkeiten des Westens ab dem 10.Jh. vom “Kaiser der Griechen“ sprachen.Das hing möglicherweise damit zusammen, dass zwischen dem 6. Und dem 7.Jh.im Imperium Romanum Orientalis die lateinische Sprache durch die weit überlegene griechische Sprache ersetzt wurde.

Υστερα από αιώνες στα πλαίσια της ευρωπαϊκής Αναγέννησης οι Ευρωπαίοι Ουμανιστές (Ανθρωπιστές) τον 15ο αι., στην ουσία φιλόλογοι και θαυμαστές του αρχαίου ελληνικού πνεύματος έχουν ξεθάψει την έννοια Ελληνες. Αυτοί όμως εννοούσαν με την έννοια Ελλην μόνον τους αρχαίους Ελληνες.
Στη Γερμανική χρησιμοποιείται μεν το τοπωνύμιο Hellas, αλλά εννοούν μόνον την αρχαία Ελλάδα, ενώ ως γνωστόν η σημερινή Ελλάδα λέγεται Griechenland. Στη Δύση το λατινικό Εθνωνύμιο Graecus αποτελεί τη βάση για το ελληνικό Εθνωνύμιο στη γλώσσα πολλών λαών. Και όταν μιλούν για Hellenen  meinen sie  αποκλειστικά τους αρχαίους ημών.

Tο εθνωνύμιο Ελληνες έχει τον 19ο αι. επίσημα αντικαταστήσει τα γνωστά εθνωνύμια Γραικοί και Ρωμιοί.

Γραικός

Αυτό το εθνωνύμιο είναι αρχαιότατο και προέρχεται από μία μικρή φυλή από την Δωδώνη ή από την Βοιωτία με το όνομα Γραίοι.Οι Ρωμαίοι το παρέλαβαν από Ιλλυρίους προγόνους των Αλβανών και των Μαυροβουνίων ή από τους Ελληνες αποίκους της Σικελίας και πρόσθεσαν το εθνωνυμικό στοιχείo c , όπως π.χ. Germanus- Germanicus, Gallus- Gallicus: Ετσι δημιουργήθηκε το εθνωνύμο Graecus, το οποίο είναι η βάση της ονομασίας μας σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Το εθνωνύμιο Graecus ήταν κατ αρχάς τελείως ουδέτερο. Αργότερα όμως έχει προσλάβει μίαν πολύ υποτιμητική σημασία σε τέτοιο βαθμό που ακόμη και σήμερα σημαίνει στα Γαλλικά η λέξη grec Ελληνας ή και απατεώνας ! (Rene Olivier, Wörterbuch Französisch-Deutsch, 12. Edit., Leipzig, 1985, S.258).
Μας εiναι γνωστό εκτός τούτου και το περιφρονητικό Graeculus («μικρός Ελληνας») με την αρχική σημασία «τιποτένιος Ελληνας». Δηλαδή ήδη στην αρχαιότητα άρχισε η διάκριση μεταξύ των ένδοξων αρχαίων Ελλήνων και των Ελλήνων της μεγάλης παρακμής. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι έχουν διατυπώσει τη λέξη Graecus, την οποία έχουν παραλάβει μαζί με τη Λατινική όλοι οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Ακόμη και οι Ρώσοι την χρησιμοποιούν.Το εθνωνύμιο Ελλην  αναγεννήθηκε επίσημα τον 19ο αώνα ! Από Γραικούς και Ρωμιούς έγιναν Ελληνες. Η εμπέδωση αυτού του εθνωνυμίου ήταν επίτευξη των μορφωμένων Ελλήνων, γι αυτό και σημειώνεται γενικά η άμεση σύνδεσή της με πολιτισμό και καλλιέργεια, ενώ το εθνωνύμιο Ρωμιός σημαίνει μάλλον καθυστερημένος και αγροίκος.Συμπέρασμα : Στην Ευρώπη συνδέεται το Εθνωνύμιο Ελληνες με τους αρχαίους ημών, ενώ το εθνωνύμιο Γραικός αφορά τους σημερινούς Ελληνες, οι οποίοι δε χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης εκ μέρους της Δύσης. Σπάνια χρησιμοποιείται και η έκφραση «Οι αρχαίοι Γραικοί».

Ρωμιός

Το εθνωνύμιο Ρωμιός (Ρωμαίος) είναι ελληνική παραλλαγή του εθνωνυμίου Romanus, δηλαδή υπήκοος της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Imperium Romanum Orientalis ) ανεξάρτητα από την εθνότητά του. «Το Βυζάντιο ήταν η ελληνική μονοπολιτιστική αυτοκρατορία, μετάλλαξη της ρωμαϊκής σε χριστιανική, ανατολική, με την Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα, και όλοι έγιναν Ρωμιοί. Από πού προέρχεται, λοιπόν, η ρωμιοσύνη ; Οι Ρωμαίοι είναι οι Βυζαντινοί, αλλά η λέξη “Βυζαντινός” δεν υπάρχει στο Βυζάντιο». Γλύκατζη-Αρβελερ, Το Βήμα (9.1.17) . Στη Ρωμαϊκή Ανατολική Αυτοκρατορία ζούσαν πολλοί λαοί  (π.χ. Αρμένοι, Σλάβοι, Ιλλύριοι, Σύροι, Αιγύπτιοι, Εβραίοι, Αραβες και πολυάριθμα φύλα της Μικράς Ασίας) που ήταν  μεν χριστιανοί, αλλά όχι Ελληνες.Οι γηραιοί Πόντιοι καθώς και Κωνσταντινουπολίτες ακόμη και στην δεκαετία του 50 π.χ. έλεγαν ότι ήταν Ρωμαίοι.

Πηγές

-Lexikon der Alten Welt, edit. Von C. Andresen et alt., 3 Bände, Düsseldorf 2001 (Πληροφορία: Αυτό το Standard-Λεξικό (3500 σελίδες ) είναι έργο 236 ειδικών επιστημόνων από τα πανεπιστήμια όλων των γερμανόφωνων χωρών: Γερμανία, Αυστρία, και εν μέρει Ελβετία).
-Brockhaus, Weltgeschichte, 6 Bände, Leipzig, Mannheim 1997.
-Der Brockhaus, Geschichte, Frühzeit und Altertum, Grundlage der Geschichte, 3 Bände, Mannheim 2001.
-Große Enzyklopädie, 10 Bände, Köln 1990.
-Dictionnaire de la civilisation greque, Paris 1996.
-Lexikon der Antike,J. Irmscher (Hrs.), Leipzig, 1987.
-Schachermeyr, Hethiter und Achäer, Leipzig 1935.
-F.Cassola, La Ionia nel mondo miceneo, Napoli 1957.
-J. Guter., Das große Lexikon der Völker, Köln 2006.
-H. Haarmann, Kleines Lexikon der Völker, München 2004.

Πηγές περί Ελλήνων στο Βυζάντιο

-Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Ελένη Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα 2012.
-Ν. Σβορώνος, Ο μεσαιωνικός ελληνισμός, Aθήναι 1922.
-P. Charanis, Ethnic Changes in the Byzantine Empire in the
Seventh Century, Harvard University 1959. Λεπτομερειακή ενασχόληση με τη μεταλλαγή της εθνότητας.
-G.Bowersock, Hellenism in late antiquity, The University of
Michigan 1996.
-P. H. Wilson, The Holy Roman Empire, 1495–1806, London 1999.
-Μ. Angold, Byzantine ‘Nationalism’ and the Nicaean Empire, Byzantine
and Modern Greek Studies, University of Edinburgh 1975.
- G. Cavallo, The Byzantines,University of Chicago 1997.
- Α.Heisenberg, J. Kromayer, U. v.Wilamowitz-Moellendorff, Staat und Gesellschaft der Griechen und Römer bis Ausgang des Mittelalters (Vol. 2, Part 4), Leipzig und Berlin 1923.
-A. Kaldellis, Hellenism in Byzantium, The
Transformations of Greek Identity and the Reception of the Classical Tradition, Cambridge University 2007. Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα βιββλία περί την σχέση μεταξύ της ελληνικής και της βυζαντινής ταυτότητας.
Δημοσιευθέν από το 2014 συχνά στην ηλεκτρονική έκδοση της Καθημερινής,iefimerida ( τελευταία στις 12.2.18 , 29.4.18).