| Inhalt |
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ρωσικής νοοτροπίας υπό το πρίσμα της Ιστορίας και της Εθνολογίας 1. Η Ρωσία ανήκει στις χώρες, ο οποίες ούτε την Αναγέννηση, ούτε τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, ούτε την Αστική Εανάσταση, ούτε το άτομον , ούτε τον citoyen (πολίτη), ούτε την δημοκρατία, ούτε τις αστικές ελευθερίες, ούτε τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε τον διαχωρισμό των εξουσιών και ούτε την διάκριση μεταξύ κράτους και ορθόδοξης εκκλησία έχει γνωρίσει. Στην χώρα έχουν επικρατήσει δύο ολοκληρωτικά συστήματα και δη ο καθυστερημένος τσαρισμός και ο πρωτόγονος σοσιαλισμός/κομμουνισμός.Τοιουτοτρόπως λείπουν η δημοκρατική παράδοση και η δημοκρατική συνείδηση. Ηδη στο δεύτερο ήμισυ του 19<sup>ου</sup> αι. ρώσοι διανοούμενοι έχουν απορρίψει τον ευρωπαϊκό ορθολογισμό μέσω των κάτωθι επιχειρημάτων: Ο δυτικός τρόπος σκέψης είναι δήθεν υποανάπτυκτος, γιατί στηρίζεται αποκλειστικά στη νοημοσύνη και επομένως είναι ανίκανος να βοηθήσει τον άνθρωπο στην προσπάθειά του να βρεί το «σωστό δρόμο». Σε αντίθεση με τη δύση η «ρωσική ψυχή παρουσιάζεται ως ένα μυθικό και μυστικιστικό φαινόμενο. Η εξυπνότητα επί τη βάσει του ορθολογισμού αποτελεί μία δυτική «ασθένεια», είναι εξυπνότητα χωρίς σοφία και έχουν υπογραμμίσει την ηθική αναγκαιότητα, όπως αυτή εξυμνείται στα έργα του Ντοστογιέφσκι π.χ. «ένα πρόσωπο μπορεί να είναι σοφό, αλλά γα τον σκοπό των ενεργειών η εξυπνότητα δεν είναι επαρκής» ή και το άλλο « αυτό που για εμάς είναι αληθές , αποτελεί για την Δύση κάτι το ξένο». Το κύριο σκεπτικό του Ντοστογιέφσκι έγκειται στ ό,τι τα ανθρώπινα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν μέσω της νοημοσύνης, αλλά μέσω τηςε χριστιανικήςπίστης καθώς και της «σοφίας της καρδιάς». Διαπιστώνουμε, ότι ο μυστικισμός της ορθόδοξης εκκλησίας έχει καθοριστικά επηρεάσει όλη την ζωή του ρωσικού λαού. Επίσης και ο άλλος γίγας της ρωσικής λογοτεχνίας ο Τολστόϊ επισημαίνει εντόνως την «καθαρότητα» του ρωσικού λαού και την απαράμιλλη ικανότητά του να βρει τη σωτηρία στην χριστιανική πίστη. Οι αντίπαλοι του δυτικού πολιτισμού εχουν ονομασθεί «Σλαβόφιλοι», στους οποίους ανήκε και ο Πέτρο Κιριγιέφσκι, ο οποίος επισημαίνει τη μεγάλη δαφορά μεταξύ του δυτικού και του «ρωσικου πνεύματος ως εξης : Το δυτικό πνεύμα οδηγεί στον ατομικισμό (εδώ μπερδεύει εκουσίως τις έννοιες ατομικισμός και ατομικότητα) και δεν είναι σε θέση να βοηθήσει τον άνθρωπο να εννοήσει τον κόσμο στην ολότητά του, ενώ το ρωσικό πνεύμα, βασιζόμενο στη χριστιανική πίστη μπορεί να αντιληφθεί την ουσία των πραγμάτων στην ολότητά τους. Είναι οφθαλμοφανές, ότι αυτές οι αντιλήψεις ανταποκρίνονται στην προκαπιταλιστική εποχή και όντως αντικατοπτρίζουν πιστά τη ρωσική πραγματικότητα, και στην ουσία τις χαρακτηρίζει μία αφάνταστη πολιτισμική καθυστέρηση. Είναι λίαν ενδιαφέρον, ότι τέτοιες γνώμες στη Ρωσία εκφράζονται όχι μόνον από Θεολόγους, αλλά και από πολιτολόγους και μερικούς Φιλόσοφους. Το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι ο Αλεξάντερ Γκέλιεβιτς/ Ντούγκιν, περί τον οποίο λέγεται, ότι είναι σύμβουλος με μεγάλη επιρροή κορυφαίων Ρώσων πολιτικών μεταξύ αυτών και του Ρώσου προέδρου Πούτιν. Το πρυτανεύον σκεπτικό του είναι το εξής : α) Οι αξίες της Δύσης όπως π.χ. η δημοκρατία ο κοινοβουλευτισμός, οι ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διάκριση των εξουσιών κτλ. δεν έχουν οικουμενική ισχύ. β) Ο «ρωσικός πολιτισμός» έχει διαμορφωθεί από τον ορθόδοξο χριστιανισμό. γ) Ο «ρωσικός πολιτισμός» είναι δήθεν ανώτερος από τον δυτικό πολιτισμό. δ) Επομένως η Ρωσία δεν χρειάζεται τις προαναφερθείσες αξίες της Δύσης. ε) Είναι λοιπόν αναγκαίο να εγκαθιδρυθεί στην Ευρασία μία «καθαγιασμένη ρωσική αυτοκρατορία». Το επικίνδυνο έγκειται, στο ό,τι αυτές οι φαντασιώσεις έχουνν τόσο μεγάλη απήχηση μεταξύ κορυφαίων Ρώσων στρατιωτικών, ώστε να ανήκουν στα υποχρεωτικά μαθήματα στις ανώτερες στρατιωτικές ακαδημίες. 2. Η Ρωσία είχε την ατυχία ιστορικών διαστάσεων που της έλειπε η άμεση πρόσβαση στον ελληνικό και στον ρωμαϊκό πολισμό, αλλά έχει παραλάβει πολιτισμό από την σχεδόν θεοκρατική Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Imperium Romanum Orientalis) χριστιανόρθόδοξης κοπής. Ετσι έχει διαπλασθεί μία Εικόνα της κοινωνίας και του ανθρώπου που αναδεικνύει ισχυρά χαρακτηριστικά του μεσαίωνα, όπως π.χ. τον μυστικισμό, ο οποίος αποτελεί το πιο καθοριστικό γνώρισμα της ορθοδοξίας, αν και έχουν επικρατήσει 70 έτη ενός ολοκληρωτικού και αθεϊστικού συστήματος. 3. Τα καθοριστικά γνωρίσματα της ρωσικής Εικόνας της κοινωνίας και του ανθρώπου είναι τα εξής: Στην διάρκεια αιώνων δεν έχει δημιουργηθεί το άτομον, αλά σημειώνεται μόνον ο Ενας μεταξύ πολλών. Αυτός είναι ο λόγος που δεν υπάρχουν τα σημαντικά γνωρίσματα του ατόμου όπως π.χ. η αυτονομία, η ιδία υπευθυνότητα, η αυτοπεποίθηση και η βούληση του αποφασίζειν. Ο Ενας έχει συνηθίσει, ότι άλλοι π.χ. προ της σοβιeτικής Επανάστασης ο «πατερούλης» ( Αττίλα από το Aττα: πατέρας στις τουρκικές γλώσσες) Τσάρος ή η κυβέρνηση τα κανονίζει όλα. Σε ό,τι αφορά τον «κομμουνιστικό» ολοκληρωτισμό , αυτός έχει αυτονοήτως απορρίψει a priori το άτομο και τον πολίτη. 4. Η ανυπαρξία του ατόμου και του πολίτη έχει ως συνέπεια την τελεία άγνοια περί την αλληλουχία μεταξύ των δικαιωμάτων και των καθηκόντων έναντι της κοινωνίας και του κράτους. Αλλά ακριβώς αυτό είναι η conditio sine qua non (η τελείως απαραίτητη προϋπόθεση) για την δημιουργία της κρατικής συνείδησης με την σημασία ότι ο πολίτης θεωρεί το κράτος ως δικό του. Ως ισοφάρισμα για την ανυπαρξία της κρατικής συνείδησης ο Πούτιν έχει προωθήσει την διιαμόρφωση μίας υπερεξελιγμένης εθνικής συνείδησης. Τοιουτοτρόπως υπήρχαν πάντα και υφίστανται περαιτέρω ιδανικές προϋποθέσεις και συνθήκες για απολυταρχικά ή και ολοκληρωτικά συστήματα. Επομένως δεν είναι περίεργο που ο Πούτιν είναι πολύ αγαπητός πολιτικός και κρατικός ανήρ στους Ρώσους. Στην ουσία ο Πούτιν αποτελεί ένα νέο ρωσικό «πατερούλη» καί αυτός έτσι είναι για τους Ρώσους ο ιδανικός πολιτικός. Ο ρωσικός λαός εκτός από μίαν ασήμαντη μειονότητα όντως δεν είναι σε θέση να βιώσει κάτω απο δημοκρατικές συνθήκες. Το ίδιο ισχύει και για τους Λευκορώσους, εν μέρει και για τους Ουκρανούς που έχουν την ίδια ιστορία, θρησκεία και παράδοση καθώς και για τους άλλους χριστιανικούς πληθυσμούς της πρώην Σοβιετικής Ενωσης (Γεωργιανοί, Αρμένοι και Μολδαβοί). Το ό,τι η Ρωσία έχει βγάλει μεγάλους συγγραφείς (Ντοστογιέφσκι, Τολστόϊ, Τσέχοβ, Τουργκένιεβ, Πάστερνακ και άλλοι) και μουσικοσυνθέτες (Τσαϊκόφσκι, Ρίμσκι/Κορσάκοβ, Σοστακόβιτς, Ραχμάνινοβ , Στραβίνσκι και πολλοί αλλοι), δεν δύναται να αλλάξει την επικρατούσα γενική εικόνα.
Δημοσιευθέν στα Γερμανικά: Die Zeit (7.12.18, 11.3.20), Münchner Merkur (8.12.18) und Facebook :Neue Zürcher Zeitung (4.1.19, 16.4.19), Der Tagesspiegel (14.1.19), Münchner Merkur, Wiener Zeitung (11.3.20), Süddeutsche Zeitung (3.7.20), Stern (3.7.20)
|
