Panos Terz, Συνέντευξη στην Εφημερίδα των Ελλήνων του Εξωτερικού Ελληνική Γνώμη ( 1.7.2014 )

Αποκαλυπτική συνέντευξη στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ του διεθνώς γνωστού έλληνα πανεπιστημιακού ( Πανεπιστήμιο Λειψίας  και Universidad Santiago de Cali ) κ. Παναγιώτη  Δημητρίου  Τερζόπουλου ( Panos Terz ).
Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη.

Ο κ. Τερζόπουλος, γεννήθηκε το 1938 στο Μακρύγιαλο των Πιερίων από πολύ φτωχή αγροτική οικογένεια. Από την πρώτη του Δημοτικού (1947) έως την περάτωση των πανεπιστημιακών σπουδών του (1964)  και κατόπιν κατείχε τα πρωτεία.

Σπούδασε

α) Νομικές Επιστήμες με ειδίκευση στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο , στο Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο και στην Θεωρία/ Φιλοσοφία του Δικαίου,

β) Bάσεις της Φιλοσοφίας, της Εθνικής Οικονομίας , της Πολιτολογίας, της πανεπιστημιακής Παιδαγωγικής, της  Διδακτικής , της Μεθοδικής/Μεθοδολογίας, της Ψυχολογίας , της Κοινωνιολογίας και του πανεπιστημιακού Managemant.

γ) Πέραν τούτου σπουδές λόγω γενικού ενδιαφέροντος στο Μαρξισμό-Λενινισμό, στην Μαρξιστική-Λενινιστική Φιλοσοφία ( ιδιαιτέρως τον Διαλεκτικό και τον Ιστορικό Υλισμό ), στην Πολιτική Οικονομία του Σοσιαλισμού , στην Ιστορία του Διεθνούς Εργατικού Κινήματος, στο Διεθνές Επαναστατικό Κίνημα, στην Θεωρία της Επανάστασης και στο Διεθνές Σοσιαλιστικό Σύστημα.

Οι πανεπιστημιακοί του κλάδοι είναι οι εξής :

Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο, Θεωρία, Φιλοσοφία, Κοινωνιολογία και Μεθοδολογία του Δικαίου, Θεωρία των διεθνών σχέσεων, Γενική Μεθοδολογία των βασικών επιστημονικών και προγνωστικών ερευνών. Το τελευταίο μόνον για την επιμόρφωση άλλων καθηγητών πανεπιστημίου.

Στα πλαίσια της ανώτερης εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης ασχολείται από το 1960 ερασιτεχνικά, αλλά συστημαστικά με την Αρχαιολογία (ειδικά με τη Μεσολιθική και τη Νεολιθική Εποχή καθώς και με την Εποχή του Χαλκού ), με την συγκριτική παγκόσμια Ιστορία του Πολιτισμού και της Λογοτεχνίας, με την Μυθολογία και την Ετυμολογία, συστηματικά με τους αρχαίους πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής , των Χιττιτών, της Ινδίας και της Κίνας και  απο το 1985 επιστημονικά με την Εθνολογία (προέλευση, φυσιογνωμία και νοοτροπία ) των ευρωπαϊκών και μερικών ασιατικών λαών.

Από το 2003 είναι συνταξιούχος.

Πού οδηγείται κ. Τερζόπουλε η Ευρώπη μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ κρατών, όπως συνηθίζεται να λέγεται;

Επί τη βάση της Θεωρίας των διεθνών  σχέσεων διαπιστώνουμε, ότι προ της ειρηνικής κατάρρευσης του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» επικρατούσε μέσω της «ισορροπίας του τρόμου»   ειρήνη υπό το νόημα της μη πολεμικής σύρραξης μεταξύ των δύο παγκοσμίων συστημάτων. Αυτή η ισορροπία επηρέαζε θετικά και τον βασικό κώδικα συμπεριφοράς των μεσαίων και μικρών δυνάμεων στις διεθνείς σχέσεις.  Είναι γεγονός , ότι ύστερα απο αυτήν την ριζική μετάλλαξη   σε  διαφορετικές καταστάσεις , στις οποίες επικρατούν οι ΗΠΑ ως μοναδική υπερδύναμη (Imperium Supremum Americanum ) έλαβαν χώρα επιθετικοί πόλεμοι  με πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ και πέραν τούτου υπάρχει μεγάλος κίνδυνος πολεμικών συρράξεων  σε χαμηλό επίπεδο ιδίως στην Ασία και στην Αφρική.

Αυξήθηκαν ή μειώθηκαν οι ανισότητες μεταξύ των κρατών και πολιτών;

Λαμβάνοντας υπ όψη την  ύπαρξη  του σοσιαλιστικού συστήματος, ήταν  οι καπιταλιστικές  δυνάμεις και ιδιαιτέρως ο τρισκατάρατος νεοφιλελευθερισμός  πολύ προσεκτικές έναντι της εργατικής τάξης.  Κατόπιν όμως,   έχει εξελιχθεί ο καπιταλισμός υπό την μορφή  του νεοφιλελευθερισμού σε αδάμαστο θηρίο, και κάτω από τέτοιες συνθήκες έχουν γίνει πιο έντονες οι ανισότητες μεταξύ  πολιτών  και μεταξύ χωρών. Σχετικά με τις ανισότητες μεταξύ των πολιτών  παραπέμπω στον Αριστοτέλη , ο οποίος έχει στο αθάνατο έργο του  «Πολιτική» εντατικά ασχοληθεί με τις ανισότητες στην κοινωνία και ειδικά με την σχέση μεταξύ της ισότητας και τηςδικαιοσύνης.  Ο αιώνιος Αριστοτέλης γράφει μεταξύ άλλων : Ήδη οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έγραψαν , ότι η κοινωνία αποτελείται από τάξεις ! Δηλαδή  οι ανισότητες είναι το αργότερο μέσω  της διάσπασης της κοινωνίας σε τάξεις προ περίπου 5 χιλιάδων ετών στην Σουμερία/Ακκαδία (Νότιο Ιράκ και Ιράν) κάτι το κανονικό. Μόνο η εκμετάλλευση  δεν επιτρέπεται να αγγίζει τα όρια της Υβρεως, ειδάλλως θα έπεται η Νεμεσις.

Μπορεί να αισθάνεται περισσότερο ασφαλής ο Ευρωπαίος πολίτης;

Γενικά μπορεί ο Ευρωπαίος πολίτης να αισθάνεται πιο ασφαλής σε πολιτικό επίπεδο. Σε ό,τι όμως αφορά την οικονομική διάσταση , πρέπει να αγωνισθεί φυσικά με ειρηνικά μέσα, γιατί δεν πρόκειται να του δωρισθεί τίποτα. Αυτό είναι μάλλον υπόθεση των συνδικάτων.

Εκτιμάτε ότι υπάρχει ο πλούσιος Βορράς όπως ορισμένοι αναφέρουν σε αναλύσεις τους και ο φτωχός Νότος; Ή τίποτα από αυτά δεν ισχύει; Μήπως όλα είναι θέμα κουλτούρας και αναπτυξιακών προτεραιοτήτων;

Στην Βόρεια Ευρώπη (Αγγλία) έχει δημιουργηθεί και εμπεδωθεί τον 19ο αι. ο Βιομηχανικός Καπιταλισμός. Από τότε υπάρχει ένα μεγάλο οικονομικό χάσμα μεταξύ του Βορρά και του σήμερα καθυστερημένου Νότου. Ιδιαιτέρως τα Βαλκάνια ζούσαν ούτως ή άλλως επί αιώνες σε άλλον αστερισμό και έχουν αποκοπεί από τις κοσμοϊστορικές εξελίξεις στην πραγματική Ευρώπη ( Αναγέννηση, Διαφωτισμός, αστική επανάσταση, σύγχρονο αστικό κράτος, ανθρώπινα δικαιώματα κ.π.). Στην κεντρική και Βόρεια Ευρώπη έχουν αναπτυχθεί οι παραγωγικές δυνάμεις, η βιομηχανία και οι επιστήμες.

Αλλά και στην εξελιγμένη Ευρώπη διαπιστώνουμε διαφοροποιήσει, οι οποίες έχουν συντελεσθεί   ύστερα από την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και κατόπιν ύστερα από την κρατική επανένωση της Γερμανίας, η οποία έχει εξελιχθεί σε πραγματική οικονομική και βιομηχανική υπερδύναμη στην Ευρώπη, ενώ οι πάλαι τότε υπερδυνάμεις Αγγλία και Γαλλία πήραν την πολύπλευρη κατιούσα. Είναι λοιπόν αυτονόητο, ότι η Γερμανία είναι, ανεξάρτητα αν το επιδιώκει, η ηγετική μεγαλοδύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κλιματικές συνθήκες, η παράδοση και η θρησκεία έχουν επιδράσει σημαντικά και στην διαμόρφωση της διαφορετικής νοοτροπίας μεταξύ των Βόρειων και των Νότιων ευρωπαϊκών λαών. Εδώ αναφέρονται μόνον τα πιό καθοριστικά χαρακτηριστικά στοιχεία :

( Προτεσταντικός ) Βορράς :
εργατικότητα εν μέρει τρόπος ανθρώπινης αυτοπραγμάτωσης, δυναμικότητα, αντοχή, ισχυρή θέληση, υπομονή, επιμονή, πειθαρχία, αυτοπειθαρχία, οργανωτικότητα, συστηματικότητα, μεθοδικότητα, αποτελεσματικότητα, κοινωνική, κρατική και νομική συνείδηση, συνείδηση της υπευθυνότητας για το σύνολο και  προτεραιότητα του γενικού έναντι του ατομικού συμφέροντος .

Νότος :
Αρχή της απόλαυσης της ζωής, κανώνας της ήσσονος προσπάθειας, και  έλλειψη δυναμικότητας κλπ.( τα αντίθετα του Βορρά ).  Εν ολίγοις : Η νοοτροπία των Βορείων Ευρωπαίων ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καπιταλιστικής οικονομίας και του αστικού κράτους, ενώ η νοοτροπία των Νοτίων είναι σε γενικές γραμμές ιδανική για την απόλαυση της ζωής.

Πατριωτισμός, φιλοπατρία. Ένα πολυσύνθετο θέμα. Εκτιμάτε ότι στη σύγχρονη Ελλάδα αυτές οι έννοιες πέφτουν θύμα εκμετάλλευσης; Ποια η άποψή σας;

Το θέμα εμπεριέχει τις εξής διαστάσεις : γλωσσολογική, ιστορική, εθνική, πολιτική, κοινωνική και εθνολογική.

1. Γλωσσολογική διάσταση (ετυμολογία, σημασιολογία)

Αφετηρία δεν είναι η λατινική λέξη Pater , Patris (γενική, εξ ου και Patria, γαλλικά Patrie), αλλά η ελληνική λέξη Πατήρ, Πατρός και εξ αυτού Πατρίς. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα δημιουργήθηκε η λέξη πατριώτης (καταγωγή από το ίδιο γένος) μετατράπηκε στα “απλά λατινικά” σε patriota (συμπατριώτης) και βραδύτερα στα γαλλικά patriote ( ΦΙΛΟΠΑΤΡΗΣ ).

Κάτι το παρόμοιο συνέβη και με το επίθετο πατριωτικός, μετατροπή σε patrioticus και σε patriotique. Σε αυτήν την βάση εμφανίσθηκε στα γαλλικά η έννοια patriotisme η οποία επέστρεψε στην πατρίδα της ως Πατριωτισμός.

Πατριωτισμός, σημασιολογικώς

Πρόκειται για την πολιτική τοποθέτηση επί τη βάσει μίας συναισθηματικής δέσμευσης στις αξίες, στην γλώσσα, στην παράδοση, στην θρησκεία και στον πολιτισμό ( τρόπος ζωής, λογοτεχνία, μουσική κ.λ.π.) ενός έθνους. Πολλές φορές είναι αυτή η τοποθέτηση συνδεδεμένη με υπερβολική υπερηφάνεια και αλαζονεία, γνωστό φαινόμενο στην Ελλάδα.

2.Ιστορική διάσταση

Η Marseillaise καλεί όλα τα παιδιά της Πατρίδας , να την υπερασπισθούν ( “Allons enfants de la Patrie…,”). Πρότυπο ήταν , όπως φαίνεται, ο παιάνας στην ναυμαχία της Σαλαμίνας ( ” Ίτε παίδες Ελλήνων…,” ).

3. Εθνική διάσταση

Οι Γάλλοι υπερασπίσθηκαν την Πατρίδα τους κατά ξένων εισβολέων. Ο Πατριωτισμός τους ήταν στενά συνυφασμένος με το γαλλικό έθνος και αυτό πάλι ήταν συνδεδεμένο με την νέα κατάσταση πραγμάτων. Δημιουργήθηκε μία δυνατή εθνική συνείδηση . Στην Ελλάδα υπήρχε επίσης μία ακραιφνής εθνική συνείδηση , δίχως σύνδεση όμως με τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα του λαού. Επομένως λείπουν η κοινωνική και η κρατική συνείδηση.

4. Πολιτική διάσταση

Η Γαλλική Επανάσταση δημιούργησε ένα τελείως καινούριο πολιτικό και πολιτειακό σύστημα , το οποίο βασιζόταν στον πολίτη  (citoyen) με τα δικαιώματα καθώς και με τα καθήκοντά του ως κάτι το αυτονόηπο. Η αστική τάξη ήταν και είναι η καθοριστική. Ο πολίτης έχει κρατική και νομική συνείδηση.

Σε σύγκριση με την Γαλλία έπαιζαν στην Ελλάδα στην ουσία οι κοτζαμπάσηδες τον πιό αποφασιστικό ρόλο. Ακόμη και σήμερα δεν έχει η ελληνική αστική τάξη ευρωπαϊκό επίπεδο. Η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν ανήκει στην κατηγορία του πολίτου. Δεν διαθέτει ούτε κρατική, ούτε νομική, ούτε φορολογική  συνείδηση και δεν ανανωρίζει την αλληλουχία δικαιωμάτων και καθηκόντων. Η εθνική συνείδηση δεν κοστίζει απολύτως τίποτα. Δεν συμπίμπτουν το εθνικό και το πολιτικό στοιχείο του πατριωτισμού. Αυτό θα πεί, ότι ο ελληνικός Πατριωτισμός στηρίζεται μόνον στην εθνική συνείδηση, δηλαδή δεν είναι ευρωπαϊκος, αλλά βαλκανικός. Είναι ένας ανέξοδος, εύκολος και λεκτικός πατριωτισμός.

5. Κοινωνική διάσταση

Όταν λείπουν κρατική και νομική συνείδηση (όχι το γενικό και ανέξοδο αίσθημα δικαίου με πάμπολες ερμηνείες) , δεν δύναται να λειτουργήσει μία κοινωνία ανθρώπων. Το συμφέρον του συνόλου παραγκωνίζεται από ατομικιστικά συμφέροντα.

6. Εθνολογική διάσταση

Στο επίκεντρο τίθεται η νοοτροπία του Νεοέλληνα που σε γενικές γραμμές είναι ένα κράμα από βαλκανική πονηριά και ανατολίτικο ραχάτι.  Είναι πασίγνωστο, ότι η Ελλάδα δεν έζησε ούτε την Αναγέννηση, ούτε τον Διαφωτισμό, ούτε την αστική επανάσταση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε ότι αφορά την ιστορία της βρισκόταν κάτω από ξένη κατοχή ( έως τον 7ο αι., δηλαδή πάνω από 800 έτη η ρωμαϊκή κατοχή (Imperium Romanum) συν 400 έτη ο τούρκικος ζυγός. Πρόκειται για 1200 απολεσθέντα έτη, ενώ οι Ευρωπαίοι ζούσαν από εθνική άποψη σχετικά ελεύθερα και προόδευαν πάνω από 1400 έτη.

Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση μίας νοοτροπίας, η οποία εμποδίζει την εφαρμογή ενός γνήσιου και σύγχρονου Πατριωτισμού. Λείπουν αξίες, όπως π.χ., η ιδέα του γενικού συμφέροντος, η αξιοπιστία , η αυτογνωσία, η αντοχή και η δυναμικότητα. Λείπουν οι περισσότερες προϋποθέσεις για τον εκμοντερνισμό, τον εξευρωπαϊσμό και τον εξορθολογισμό.

Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για κάθε Έλληνα πατριώτη. Ας θυμηθούμε από καμιά φορά τους προγόνους μας. Ο Ησίοδος είπε προ 2.600 ετών κάτι το πολύ ενδιαφέρον : “Οι αιώνιοι θεοί του Ολύμπου έθεσαν προ της επιτυχίας τον ιδρώτα”.

Ένας οκνηρός ή ένας διεφθαρμένος δεν δύναται ποτέ να είναι καλός πατριώτης. Ο άμεσος συνδιασμός της εθνικής συνείδησης με τις παραπάνω κατηγορίες της συνείδησης είναι τελείως απαραίτητος.

Ποιος είναι για σας ο πολιτισμένος άνθρωπος;

Στα παρελθόντα χρόνια είχα πολλές φορές συζητήσεις με Έλληνες,με άλλους Ευρωπαίους καθώς και με μορφωμένους ανθρώπους από άλλους Κύκλους Πολιτισμού, π.χ. του Ισλαμικού, του Κονφουκιανικού και του Ινδουϊστικού.

Οι αντιλήψεις περί του πολιτισμένου ανθρώπου ήταν πολύ διαφορετικές, μόνο σε ένα σημείο , στην ευγενική συμπεριφορά υπήρχε μία βασική ομοφωνία.

Η Εικόνα του Ανθρώπου με τα συστατικά στοιχεία της, όπως π.χ. το άτομο, ο πολίτης , τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.ο.κ. δεν παίζει στους μη Ευρωπαίους κανένα ρόλο.

Αλλά ποιά να είναι άραγε τα καθοριστικά στοιχεία ενός πολιτισμένου Ευρωπαίου , υποτιθέσθω ότι και εμείς οι Έλληνες ανήκουμε πολιτισμικά στην Ευρώπη και γενικότερα στον Δυτικό Κύκλο Πολιτισμου ;

1. Ο Πολιτισμένος Ανθρωπος είναι πρωτίστως ΑΤΟΜΟ, δηλαδή έχει δική του βούληση, ελευθερία των επιλογών, αξιοπρέπεια, αυτονομία , αυτοπεποίθηση, εγκράτεια, φιλοπονία, φιλομάθεια, αυτοπειθαρχία, σεμνότητα και ιδιαιτέρως κοινωνική συνείδηση, η οποία σημαίνει ότι σέβεται την αξιοπρέπεια των συναθρώπων του, σκέπτεται το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, δεν είναι ατομικιστής και εγωϊστής και σέβεται τους γενικά αναγνωρισμένους πολιτισμένους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς

2. Ο Πολιτισμένος Ανθρωπος πρέπει να είναι Πολίτης με τα εξής κύρια χαρακτηριστικά : αναγνώριση της αλλλοσύνδεσης των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων απέναντι στο κράτος και στους συμπολίτες, έχει νομική συνείδηση , δηλαδή σέβεται τους νόμους και εκτός τούτου έχει φορολογική συνείδηση που θα πει ότι πληρώνει κανονικά και εκουσίως τους φόρους, χωρίς τους οποίους δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα κοινωνικό κράτος.

3. Πρέπει να έχει μόρφωση και παιδεία και να ενδιαφέρεται για τις καλές τέχνες και την μουσική.

Διευκρίνιση: Τα αναφερθέντα καθοριστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός κράτους, το οποίο δημιουργεί και προωθεί τον Πολιτισμένο Άνθρωπο.