Tag Archives: Γενική Μόρφωση
Εγκυκλοπαιδική και Κοινωνική Μόρφωση, Εκλαϊκευμένα : Θρησκεία, Ιστορία, Εθνολογία, Πολιτισμός, Γλωσσολογία, Δεύτερος Τόμος, Βιβλίο,Παναγιώτης Δημητρίου Τερζόπουλος (Panos Terz)
Βιβλίο
Εγκυκλοπαιδική και Κοινωνική Μόρφωση, Εκλαϊκευμένα
Θρησκεία, Ιστορία, Εθνολογία, Πολιτισμός, Γλωσσολογία
Δεύτερος Τόμος
ISBN : 978-620-0-61339-4
Publ.house : GlobeEdit
Saarbrücken 2020
By(author): Παναγιώτης Δημητρίου Τερζόπουλος
Nomber of ages: 300
Categ.: General encyclopedias
Prise: 74.90 €
In honorem illustris philosophi et theologi Graeci Christo Giannara
Αφιέρωμα στον έξοχο Ελληνα Φιλόσοφο και Θεολόγο Χρήστο Γιανναρά
Προοίμιον
Ηδη στο Γυμνάσιο της Κατερίνης (1957) είχα έντονο πόθο να διευρύνω το μορφωτικό
μου ορίζοντα. Η ισχυρή δίψα για γενική και εγκκυκλοπαιδική μόρφωση ήταν λόγος να
επισκέπτομαι συχνά την Βιβλιοθήκη των Ευαγγελικών. Που ήταν η μόνη Βιβλιοθήκη
της πόλης. Από το 1960 είχα τη μεγάλη τύχη να σπουδάσω στην πόλη Λειψία, όπου
βρίσκεται μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου, ένα πραγματικό
θησαυροφυλάκιο και ιερόν τέμενος της μόρφωσης. Εκεί έλαβε χώραν δίπλα στις
σπουδές μου ερασιτεχνικά μεν, αλλά συστηματικά και επί δεκαετίες η ενασχόληση με
τη Μυθολογία, την Ιστορία, την Θρησκεία και με τον πλούσιο πολιτισμό των
Σουμερίων, της Αιγύπτου, των Ακκαδών και της Βαβυλωνίας. Σε ό,τι αφορά την Κίνα
και τις Ινδίες, έχει προστεθεί και η πλούσια Φιλοσοφία. Εκτός τούτου το ενδιαφέρον
μου για την Εθνολογία και την προέλευση όχι μόνον των Ελλήνων ανήκει εν μέρει
στους επιστημονικούς μου κλάδους. Ο διεθνής προσανατολισμός πρωτίστως του
Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και της Θεωρίας των διεθνών σχέσων καθώς και το
γεγονός , ότι οι σπουδαστές μου ποερχόταν από 70 χώρες του κόσμου κα από όλους
τους πολιτισμούς έκανε την εκμάθηση μερικών ξένων γλωσσών αναγκαιότατη. Πέραν
τούτου έχει συντελεσθεί η ενασχόληση ιδαιτέρως με τα φωνήεντα και τους διφθόγους
στα αρχαία ελληνικά, στην σανσκριτική και σε μία νεοκελτική γλώσσα με τριφθόγγους.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος εστιάζεται ακόμη η σωστή προφορά της αρχαίας
ελληνικής γλώσσας στα πολλά της στάδια. Το ιδιαίτερο του παρόντος βιβλίου έγκειται
στο ό,τι δημοσιεύεται υπό το ελληνικό μουόνομα, ενώ στην διεθνή επιστημονική
κοινότητα είμαι από δεκαετίες γνωστός ως Panos Terz.
Σκελετός
1. Μυθολογία, Θρησκεία …………………………………………………………………………. 13
1.1 Μυθολογία ……………………………………………………………………………………. 13
1.1.1 Μύθοι Γενικά, Εθνικοί και Πολιτικοί Μύθοι, Ιστορία και Μύθοι, Πίστη,
Μύθοι και, Μεταμορφώσεις ……………………………………………………………… 13
1.1.2 Προφητεία, Αποκάλυψη, Μυθολογία, Καταστροφολογία, Φουτουρολογία
……………………………………………………………………………………………………… 19
1.1.3 „Χρυσή Εποχή“ στην Παγκόσμια Μυθολογία, Σημασία, Διάλογος με
Χρήστο Γιανναρά ……………………………………………………………………………. 22
1.2 Θρησκευτική Πίστη ……………………………………………………………………….. 26
1.3 Θρησκεία ……………………………………………………………………………………… 29
1.4 Πίστη και Θρησκεία, Αντιπαράθεση με Α. Κ. …………………………………… 32
1.5. Προτεσταντισμός και Καλβινισμός, Ηθικές Αρχές ……………………………. 34
1.6 Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και Ορθόδοξη Εκκλησία ………………………….. 37
1.7 Ορθοδοξία, Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας
…………………………………………………………………………………………………………. 39
1.8 Ηθικοί Κανόνες και Ορθόδοξη Εκκλησία …………………………………………. 39
1.9. Υποχρεωτικό Μάθημα των Θρησκευτικών ………………………………………. 40
1.10 Ορθόδοξη Εκκλησία κατά του Ανθρωποκεντρισμού ………………………… 41
1.11 Ορθοδοξία, Ποιές Μεταρρυθμίσεις είναι Αναγκαίες; ……………………….. 42
1.12 Μασόνοι, Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ Εχθρός τους ……………….. 43
1.13 Θεός στη Μυθολογία και στη Θρησκεία …………………………………………. 44
1.14 Πότε, πού και διατί έχει Αντικαταστήσει ο Θεός την Θεά; Πατριαρχία vs
Μητριαρχίας ………………………………………………………………………………………. 47
1.15 Μονοθεϊσμός, Εχνάτων, Παλαιά Διαθήκη ………………………………………. 48
1.16 Ζωροάστρης (Ζαρατούστρα) και Χριστιανισμός ……………………………… 48
1.17 „Αγιον Φως“, Μυθολογική και Θρησκευτική Πτυχή ……………………….. 49
1.18 Ανάσταση στη Μυθολογία ……………………………………………………………. 52
1.19 Θεά – Μητριαρχία ………………………………………………………………………… 54
1.20 Μητριαρχία, Αιτιολόγηση, Ερμηνεία ……………………………………………… 61
1.21 „Γέννηση θεών“ στη Μυθολογία άλλων Θρησκειών προ του Χριστιανισμού
…………………………………………………………………………………………………………. 64
1.22. Η „Αγία“ Τριάδα πρωτίστως στη Μυθολογία διεθνώς …………………….. 66
1.23 Ισλαμική Τετραλογία: Εικόνα του Ανθρώπου, Ισλάμ και Δημοκρατία, Τραγωδία
των Γυναικών, Ισλάμ-Φιλόσοφοι του Μεσαίωνα ……………………………………. 70
1.23.1 Ισλαμική Εικόνα του Ανθρώπου ……………………………………………… 70
1.23.2 Ισλαμικός Κύκλος Πολιτισμού και Δημοκρατία ………………………… 72
1.23.3 Τραγωδία των Γυναικών ………………………………………………………… 74
1.23.4 Ισλάμ-Φιλόσοφοι του Μεσαίωνα …………………………………………….. 75
1.24. Εικόνα του ανθρώπου στην Δύση και στις μωαμεθανικές χώρες (Ανατολή),
Μία σύντομη σύγκριση ……………………………………………………………………….. 79
2. Ιστορικά …………………………………………………………………………………………….. 81
2.1 Αρχαιολογία, Γνώσεις, Πηγές …………………………………………………………. 81
2.2. Επαναστάσεις Παραγωγικών Δυνάμεων στην Ανθρώπινη Ιστορια: Αγροτική
Επανάσταση, Βιομηχανική Επανάσταση, Επανάσταση των Υψηλών Τεχνολογιών
…………………………………………………………………………………………………………. 81
2.3 Μέγας Αλέξανδρος και Πέρσες, Ελληνες και Ανατολή, Ολέθριος
Ελληνοκεντρισμός ………………………………………………………………………………. 82
2.4 Πέρσες, Ονόματα Ελληνες, Μέγας Αλέξανδρος, Στρατιωτικά …………….. 83
8
2.5 Προβλήματα μεταζύ Ελλήνων και Εβραίων ……………………………………… 86
2.6 Υπερασπιστές της Ευρώπης ……………………………………………………………. 88
2.7 Βυζάντιο μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης, Ελλάς-Κληρονόμος του
Βυζαντινού Πολιτισμού ……………………………………………………………………….. 88
2.7.1 Ορολογία ……………………………………………………………………………….. 89
2.7.2 Συστατικά Στοιχεία του Imperium Romanum……………………………… 89
2.7.3 Πολιτισμός του Βυζαντίου ……………………………………………………….. 90
2.7.4 Πατριάρχης Φώτιος και Μιχαήλ Ψελλός ……………………………………. 91
2.7.5 Κριτικό Πνεύμα, Αμφισβήτηση ………………………………………………… 91
2.7.6 Επιτεύξεις της Θεολογίας …………………………………………………………. 93
2.7.7 Επιστήμη, Παιδεία …………………………………………………………………… 93
2.7.8 Αρχαία Ελληνική Κληρονομιά ………………………………………………….. 94
2.7.9 Προβλήματα, Ελλειψη Δημιουργικότητας ………………………………….. 94
2.7.10 Το Βυζάντιο ως Πολιτισμικός Κληρονόμος του Αρχαίου Ελληνικού
Πολιτισμού …………………………………………………………………………………….. 95
2.7.11 Το Βυζάντιο ως Μεσολαβητής μεταξύ της Αρχαιότητας και της Δύσης
……………………………………………………………………………………………………… 96
2.8 Βυζαντινή Πολιτισμική Κληρονομιά ……………………………………………….. 98
2.9 Βυζάντιο, Ρωμαίοι και Ελληνες, Αρχαίος Πολιτισμός, Νεοέλληνες …… 100
3. Εθνολογικά ………………………………………………………………………………………. 101
3.1 Ευρώπη, Προϊστορία, Εννοια, Ποιοί ανήκουν στην Ευρώπη; ……………. 101
3.1.1 Προϊστορία …………………………………………………………………………… 101
3.1.2 Ευρώπη, Εννοια …………………………………………………………………….. 101
3.1.3 Ευρώπη, ποιοί ανήκουν σε αυτήν;……………………………………………. 102
3.2. Προέλευση Ευρωπαϊκών Λαών, Προέλευση Ελλήνων…………………….. 102
3.2.1 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις…………………………………………………….. 102
3.2.2 Μετακινήσεις στην Παλαιολιθική και στη Μεσολιθική Εποχή ……. 104
3.2.3 Μετακινήσεις στη Νεολιθική Εποχή, „Ινδοευρωπαίοι“ ………………. 104
3.2.4 Η „Θεωρία“ περί την „Αρία Φυλή“………………………………………….. 106
3.2.5 Μετακινήσεις στην Εποχή του Ορείχαλκου/Χαλκού ………………….. 109
3.2.6 Μετακινήσεις στην Εποχή του Σιδήρου ……………………………………. 110
3.2.7 Μετακινήσεις το Μεσαίωνα ……………………………………………………. 111
3.2.8 Προέλευση Eυρωπαϊκών Λαών (Kέλτες, Γερμανοί, Σλάβοι),
(Επιγραμματικά) ……………………………………………………………………………. 114
3.2.9 Προέλευση Αλλων Ευρωπαϊκών Λαών ……………………………………. 114
3.2.10 Προέλευση των Βαλκανικών Λαών ……………………………………….. 115
3.3 Εθνικά εθνωνύμια: Αχαιοί, Δαναοί, Ελληνες Ιωνες, Γραικοί, Ρωμιοί …. 133
3.3.1 Αχαιοί (Δαναοί) …………………………………………………………………….. 133
3.3.2 Ιωνες ……………………………………………………………………………………. 134
3.3.3 Ελληνες ………………………………………………………………………………… 134
3.3.4 Γραικός ………………………………………………………………………………… 136
3.3.5 Ρωμιός …………………………………………………………………………………. 137
3.4. Τσιγγάνος, Παρίας, Γύφτος, Σίντο, Ρομ …………………………………………. 139
3.5. Ουκρανία και Κριμαία, Ιστορικά Εθνολογικά ………………………………… 141
4. Νοοτροπία (Ψυχοσύνθεση) Λαών ……………………………………………………….. 142
4.1 Μεθοδολογικά …………………………………………………………………………….. 142
4.2 Νοοτροπία των Ευρωπαίων, Διαφορές μεταξύ των Βορείων (Γερμανοί) και των
Νοτίων (Ελληνες) Ευρωπαίων ……………………………………………………………. 144
4.3 Νοοτροπία Κρητών ……………………………………………………………………… 148
4.4. Ελλάδα και Ελληνες, Νηφάλια θεώρηση ……………………………………….. 150
4.5 Ελλάς, Παρελθόν, Μέλλον ……………………………………………………………. 152
9
4.6 „Γερμανοφόβοι“ ………………………………………………………………………….. 153
4.7 Ελληνες „Γερμανομάχοι“, και „Γερμανοκτόνοι“ ……………………………… 154
4.8 Ελληναράδες και Αγγλοι, Σύγκριση της Νοοτροπίας ……………………….. 155
4.9 Νεοελληνες και Ολλανδοί, Σύγκριση της Νοοτροπίας ……………………… 157
4.10 Ελληνας-Ευρωπαίος-Υπερηφάνεια ………………………………………………. 157
4.11 Ελληνας „Αδούλωτος“ („Ο Τράχηλος του Ελληνα…“) …………………… 158
4.12 Νεοελληνική „Ιδιαιτερότητα“ ……………………………………………………… 158
4.13 Ελληνική Ταυτότητα ………………………………………………………………….. 160
4.14 Νεοελληνικός Εθνοκεντρισμός, Εθνική Συνείδηση-Κρατική Συνείδηση161
4.15 Ελληνοκύπριοι και Ελλαδίτες, Διαφορετική Νοοτροπία …………………. 162
4.16 Ρεαλισμός Ευρωπαϊκός vs Νεοελληνικού Σουρεαλισμού, Ριζοσπαστική
Αριστερά, Σουρεαλισμός-Καταστροφή, Επιγραμματικά ………………………… 163
4.17 Έλλειψη Αυτογνωσίας, Αρχαιολατρικά Παραληρήματα …………………. 166
4.18 Διαφθορά, Ευρώπη, Ελλάς ………………………………………………………….. 166
4.19 Εβραίοι Μεγάλες Επιστημονικές Επιτεύξεις, Διατί; ……………………….. 168
4.20 Γάλλοι και Γερμανοί, Διαφορετικές Νοοτροπίες ……………………………. 172
4.20.1 Γάλλοι (Μεσογειακοί) ………………………………………………………….. 172
4.20.2 Γερμανοί (Βόρειοι) ………………………………………………………………. 172
4.21 Γαλλία-Γερμανία, Διάλογο με Φελντσταϊν και Μαλούχο ………………… 173
4.22 Νουλισμός, Ενα Εθνολογικό και Κοινωνικό Φαινόμενο sui generis …. 176
4.23 Χαρακτηριστικά στοιχεία της Νοοτροπίας των Βαλκανικών Λαών ….. 179
4.24 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ρωσικής νοοτροπίας υπό το πρίσμα της
Ιστορίας και της Εθνολογίας ………………………………………………………………. 182
5. Πολιτισμικά ……………………………………………………………………………………… 184
5.1 Πολιτισμός και Κουλτούρα, Διαφορετικοί Οροι ή Εννοιολογική Σαφήνεια vs
Εννοιολογικού Χάους ………………………………………………………………………… 184
5.1.1 Ορος Πολιτισμός …………………………………………………………………… 184
5.1.2 Ορος Κουλτούρα …………………………………………………………………… 187
5.2 Διανοούμενος, Γλωσσικά, Κοινωνιολογικά …………………………………….. 188
5.3 Πολυπολιτισμικότητα (Π.) ……………………………………………………………. 189
5.4 Κύκλοι Πολιτισμού, Ειρηνική Συνύπαρξη ………………………………………. 190
5.5 Πολιτισμένος Ανθρωπος ………………………………………………………………. 191
5.6 Εννοια Βάρβαρος ………………………………………………………………………… 192
5.7 Επαρχιώτης, Εννοια ……………………………………………………………………… 192
5.8 Πολιτισμός, Διαβαθμίσεις …………………………………………………………….. 193
5.9 Υψηλός Πολιτισμός ……………………………………………………………………… 193
5.9.1 Ορος Υψηλός Πολιτισμός ………………………………………………………. 193
5.9.2 Χαρακτηριστικά Στοιχεία του Υψηλού Ελληνικού Πολιτισμού…… 194
5.9.3 Χαρακτηριστικάστοιχεία του Υψηλού Ρωμαϊκού Πολιτισμού …….. 195
5.10 „Ελληνοχριστιανικός“ Πολιτισμός ……………………………………………….. 198
5.11 Αλεξάνδρεια, Μουσείον–Βιβλιοθήκη, Επιστήμη …………………………… 198
5.12 „Μαύροι Φαραώ“ στην Αίγυπτο (Hykuptah) …………………………………. 199
5.13 Αμιλλα, Ανταγωνισμός……………………………………………………………….. 200
5.14 Μανθάνειν από Αλλους Λαούς, Γνώσεις περί Αλλων Λαών ……………. 202
5.15 Νεοέλληνες και Δύση …………………………………………………………………. 204
5.16 Ελλάδα και Ρωσία, Συνοπτικά …………………………………………………….. 205
5.17 Πολυποίκιλοι Εχθροί του Πολιτισμού της Δύσης …………………………… 205
5.18 Πυλώνες του Δυτικού Κύκλου Πολιτισμού (Δύση) ………………………… 210
5.19 Δύση, Δυτικός Κύκλος Πολιτισμού ……………………………………………… 211
5.20 Αρχαία Ελληνικά και Ρωμαίοι …………………………………………………….. 212
5.21 Ρώμη και Ελληνες Ιστορικοί ……………………………………………………….. 212
10
5.22 Άρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός, Αλλο οι Αρχαίοι Ελληνες και Αλλο Εμείς
……………………………………………………………………………………………………….. 213
5.23 Ευρώπη, Σπουδή του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού …………………… 214
5.24 Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα, Δύση Ελλάς Εκπαίδευση ……………………… 215
5.25 Ευρωπαίοι Επιστήμονες και η Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία …………… 216
5.26 Ελληνολάτρης Γερμανός Φιλόσοφος Νίτσε …………………………………… 216
5.27 Γενική και Εγκυκλοπαιδική Μόρφωση, Παιδεία ……………………………. 217
5.27.1 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ………………………………………………….. 217
5.27.2. Μόρφωση ………………………………………………………………………….. 220
5.27.3 „Κοινωνική Μόρφωση“ ……………………………………………………….. 220
5.27.4 Γενική Μόρφωση ………………………………………………………………… 221
5.27.5 Εκπαίδευση …………………………………………………………………………. 222
5.27.6 Εγκυκλοπαιδική Μόρφωση …………………………………………………… 222
5.28 Κινεζική Εξαλογία ……………………………………………………………………… 223
5.28.1 Γενικά περί του Κινέζικου Πολιτισμού …………………………………… 223
5.28.2 Κονφουκιανισμός, Αρχές ……………………………………………………… 224
5.28.3 Αρχαία Επαναστατική Παράδοση ………………………………………….. 226
5.28.4 Γκε Μινγκ (Δικαίωμα της Εξέγερσης) ……………………………………. 227
5.28.5 Οικονομικός Κρατισμός, Ιδιωτικοποιήσεις ……………………………… 227
5.28.6 Μελλοντικά Κινήματα ………………………………………………………….. 228
5.28.7 Ταϊβάν ………………………………………………………………………………… 229
5.29 Κοσμοπολιτισμός, Κοσμοπολίτης, Διάλογος με Χρήστο Γιανναρά ….. 230
5.30 Αγάπη προς Αλλήλους, Ελληνες Στωϊκοί και Κινέζοι Φιλόσοφοι ……. 232
5.31 Νόμοι, Νομική Συνείδηση, Συνοπτικότατα περί των Νόμων …………… 234
5.32 Είναι το Νομικά Σωστό Επίσης Ηθικό; …………………………………………. 235
5.33 Ποιότητα Βίου (Βιοτικό Επίπεδο), Κριτήρια …………………………………. 236
6. Γλωσσολογικά ………………………………………………………………………………….. 236
6.1 Γλώσσα, Μερικές Φιλοσοφικές Πτυχές, Επιγραμματικά ………………….. 236
6.2 Ινδοευρωπαϊκές Ρίζες, Ευρωπαϊκές Γλώσσες, Ετυμολογία, Σανσκριτική,
Ετυμολογία και Σημασιολογία Λέξεων Ινδοευρωπαϊκής Προέλευσης …….. 237
6.3 Ρήματα με Κοινές Ινδοευρωπαϊκές Ρίζες ………………………………………… 238
6.4 Λέξεις με Κοινές Ινδοευρωπαϊκές Ρίζες ………………………………………….. 239
6.5. Αρχαιότατες Γλώσσες σε Συνέχεια (ομιλούνται ακόμη) ………………….. 239
6.6 Συνέχεια της Ελληνικής Γλώσσας ………………………………………………….. 241
6.7. Νεολατινικές (Ρωμανικές) Γλώσσες ……………………………………………… 243
6.8 Νεοκελτικές Γλώσσες…………………………………………………………………… 243
6.9 Αρχαία Ελληνικη Γλώσσα, Φωνήεντα, Προφορά …………………………….. 244
6.10 Γερμανική Γλώσσα …………………………………………………………………….. 247
6.11 Ποιές Γλώσσες ήταν και είναι Σήμερα οι πιό Σπουδαίες; ………………… 248
6.12 Γλώσσα και Λογοτεχνία ……………………………………………………………… 249
6.13 Φοίνικες, Εθνότητα, Γλώσσα, Αλφάβητο ……………………………………… 250
6.14 Ελληνικό Αλφάβητο …………………………………………………………………… 252
6.15 Ερμηνεία Σημαντικών Αποφθεγμάτων …………………………………………. 253
6.16 Γ. Μπαμπινιώτης, Ετυμολογικό Λεξικό (2010) ……………………………… 254
7. Διάφορα …………………………………………………………………………………………… 258
7.1 Χορτοφαγία, Βεγκετάριοι, Βεγκάνοι ………………………………………………. 258
7.2 Γενική Εντύπωση περι των Social Media („Σχολιαστές“) …………………. 259
7.3 Λεβέντης και Φιλότιμο στην Ελληνική και στη Γερμανική ………………. 261
7.4 Ακαδημαϊκοί Τίτλοι: DSc (Dr.sc. η Dr.habil.) και PhD …………………….. 261
7.5 Προσφώνηση: Εσύ, Εσείς …………………………………………………………….. 262
7.6 Σπουδές, Αξιολόγηση …………………………………………………………………… 262
11
7.7 Ξένες Λέξεις σε Εθνική Γλώσσα ……………………………………………………. 263
7.8 Τούρκικες Λέξεις στην Ελληνική Γλώσσα ……………………………………… 265
7.9 Ονομα Μπόγδης ή Μπογδάνος (Bogdan), Σλαβικό Ονομα, Ετυμολογία,
Σημασιολογία …………………………………………………………………………………… 270
8. Διεθνή Ντοκουμέντα …………………………………………………………………………. 270
9. Βιβλιογραφία ……………………………………………………………………………………. 271
9.1. Διεθνής Βιβλιογραφία …………………………………………………………………. 271
9.2. Ελληνική Βιβλιογραφία ……………………………………………………………….. 283
Πηγές και για τους δύο τόμους
8. Διεθνή Ντοκουμέντα
Universal Declaration of Human Rights of 1948, Déclaration universelle des droits de
l’homme de 1948 (Οικουμενική Διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων)
Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide of 1948
(Σύμβαση περί της αποτροπής και της τιμωρίας του εγκλήματος της Γενοκτονίας)
Convention relating to the Status of Refugees of 1951 (Σύμβαση περί της νομικής θέσης των Προσφύγων
International Covenant on Civil and Political Rights of 1966, (Διεθνές Σύμφωνο περί
των πολιτικών και αστικών δικαιωμάτων)
271
-International Covenant on Economic,Social and Cultural Rights of 1966 (Διεθνές
Σύμφωνο περί των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων)
Vienna Convention of International Law on Treaties of 1969 (Σύμβαση της Βιέννης
περί του Δικαίου των Συμφωνιών)
Vienna Convention on Succesion of States in respect of Treaties, 1978 (Σύμβαση της
Βιέννης περί της διαδοχής κρατών σε συμφωνίες).
9. Βιβλιογραφία
9.1. Διεθνής Βιβλιογραφία
1. Abdel-Samad. H., Mohammed, Eine Abrechnung, München 2015.
2. Adel-Th.Khury, Der Glaube des Islam, Leipzig 1981.
3. Adrados, F. S., Geschichte der griechischen Sprache. Von den Anfängen bis heute,
Tübingen/Basel 2002.
4. Albrecht, A., Kosmopolitismus, de Gruyter 2005.
5. Anderson, B., Die Erfindung der Nation, Zur Karriere eines folgenreichen Konzepts,
Frankfurt a.M./New York 2005.
6. Andresen, C.et alt.(Edit.), – -Lexikon der Alten Welt, von 3 Bände, Düsseldorf 2001.
(Πληροφορία: Αυτό το Standard-Λεξικό (3500 σελίδες) είναι έργο 236 ειδικών
επιστημόνων από τα πανεπιστήμια όλων των γερμανόφωνων χωρών: Γερμανία,
Αυστρία, και εν μέρει Ελβετία. Ετσι εργάζονται οι Ευρωπαίοι επιστήμονες).
7. Angold, Μ., Byzantine ‘Nationalism’ and the Nicaean Empire, Byzantine and
Modern Greek Studies, 1975.
8. Angold, M., The Byzantine Empire,1025–120, A Political History, London 1997.
9. Appiah, K.A., Der Kosmopolit – Philosophie des Weltbürgertums (Orig.
Cosmopolitanism: Ethics in a world of stangers, N. York/London 2006), München
2007.
10 Arens, P., Die Völkerwanderung der Germanen,Wien 2006.
11. Aristoteles, Politik, Düsseldorf 2006.
12. Aristoteles, Metaphysik, Köln 2015.
13. Aristoteles, Nikomachische Ethik, Köln 2009.
14. Aristoteles, Über Werden und Vergehen, De generatione et corruptione, Deutsch-
Griechisch, Hamburg 2011.
15. Arutjunjan, J.V. (Edit.), Russkiie, Etno-sociologitsheskie otsherki, Moskva 1992.
16. Asmusen J. P. et alt.(Edit.), Die Gnosis, Band 1 (Zeugnisse der Kirchenväter), Band
2 (Koptische und mandäische Quellen), Band 3 (Der Manichäismus), Düsseldorf 2007.
17. Audi, R, (Ed.),The Cambridge dictionary of philosophy, Cambridge University
Press 1999.
18. Averroes, Die entscheidende Abhandlung und die Urteilsfällung über das Verhältnis
von Gesetz und Philosophie, Arabisch-Deutsch, 2009.
19. Bahner, W., Aufklärung als europäisches Phänomen, Leipzig 1985.
272
20. Bancroft, Α., Origins of the Sacred-The Way of the Sacred in Western Tradition,
London, New York 1987.
21. Bardet, J.-P./J.Dupaquier (Edit.), Histoire des populations de l` Europe, Paris 199.
22. Bartoněk, A., Handbuch des mykenischen Griechisch, Heidelberg 2003.
23. Bayle, P.,Verschiedene Gedanken über einen Kometen, Leipzig 1975.
24. Beck, U., Der kosmopolitische Blick, Berlin 2004.
25. Beck, U. /E. Grande, Kosmopolitisches Europa, Frankfurt/Main 2004.
26. Beichelt, T. EU-Skepsis als Aneignung europäischer Politik (PDF; 311 kB), in:
Berliner Debatte Initial, 2/2010.
27. Beltz, W.,Das Tor der Götter, Altvorderasiatische Mythologie, Berlin 1978.
28. Beltz, W., Die Schiffe der Götter, Ägyptische Mythologie, Berlin 1987.
29. Benjamin, D./S. Simon, The Age of Sacred Terror, New York 2002.
30. Bergdolt, K., Leib und Seele, Eine Kulturgeschichte des gesunden Lebens, München
1999.
31. Berlin, I., Das krumme Holz der Humanität, Kapitel der Ideengeschichte,
Frankfurt/M. 1992.
32. Bertram, G.W., Sprachphilosophie zur Einführung, Hamburg 2010.
33. Beyer, W.R., Staatsphilosophie, München 1959.
34. Biedermann, H., Knaurs Lexikon Symbole, Köln 2004.
35. Billinger, G.J., Knaurs Lexikon Mythologie, München 2004.
36. Birnbaum, P., Sur un nouveau moment antisémite, Paris 2015.
37. Birrell, A., Chinese Myths, London 2000.
38. Blume, M., Islam in der Krise, Eine Weltreligion zwischen Radikalisierung und
stillem Rückzug, Ostfildern 2017.
39. Bobbio, N./Cameron, A. (Edit), Left and Right, The Significance of a Political
Distinction. [S.l.]: University of Chicago Press,1997.
40. Bodmer, F., Die Sprachen der Welt, Geschichte, Grammatik, Wortschatz in
vergleichender Darstellung (Orig., The Loom of Language), Köln 1997.
41. Bolz, N. (Edit.), Weltbürgertum und Globalisierung, München 2000.
42. Bongioanni, A., Ägypten – Das Land der Pharaonen, Klagenfurt 2002.
43. Bösch, F., Das konservative Milieu, Göttingen Bossong, G., Die romanischen
Sprachen. Eine vergleichende Einführung, Hamburg 2008.
44. Botheroyd, P. F., Keltische Mythologie von A-Z, Wien 2004.
45. Böttcher, W., Kultur im Alten China, Leipzig 1977.
46. Bowersock, G., Hellenism in late antiquity, The University of Michigan 1996.
47. Brelich, A., Gli eroi greci, Roma 1958.
48. Brentjes, B./S.Brentjes, Ibn Sina (Avicenna), Der fürstliche Meister ausBuchara,
Leipzig 1979.
49. Breton, A., Die Manifeste des Surrealismus („Manifestes du surréalisme“), Reinbek
2004.
50. Briant, P.,Alexander the Great and His Empire, A Short Introduction, Princeton
University Press 2010.
51. Briant, P., Darius in the Shadow of Alexande, Harvard University Press, Cambridge
London 2015.
273
52. Brieskorn, Ν., Sozialphilosophie, Eine Philosophie des gesellschaftlichen Lebens,
Stuttgart/Berlin/Köln 2009.
53. Brockhaus,Weltgeschichte, 6 Bände, Leipzig, Mannheim 1997.
54. Buddha, Die Pfeiler der Einsicht, Reden und Gleichnisse, Köln 2006.
55.Buhr, M., Immanuel Kant, Leipzig 1967.
56. Bürger, P. (Hrsg.), Surrealismus, Darmstadt 1982.
57. Buruma I./ Avishai Margalit, Okzidentalismus, Der Westen in den Augen seiner
Feinde (Orig.: Occidentalism. The West in the Eyes of its Enemies, New York, 2004),
München/ Wien 2005.
58. Cabanes, P., Les Illyriens de Bardylis à Genthios (IVe – IIe siècles avant J.-C.).
(Regards sur l’histoire. 65), Paris 1988.
59. Cabrera, E., Historia de Bizancio, Editorial Ariel, 1998.
60. Capeller, C., Sanskrit-Wörterbuch, Straßburg 1887, Berlin 1966.
61. Carnap, R., Überwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache,
Erkenntnis 2(1931).
62. Cartledge, P., Alexander the Great, The Hunt for a New Pas. New York/London
2004.
63. Cassirer, E. Die Philosophie der Aufklärung, Tübingen 1932.
65. Cassola, F., La Ionia nel mondo miceneo, 1957.
66. Ceming, K./J.Werlitz, Die verbotenen Evangelien, Apokryphe Schriften, Wiesbaden
2006.
67. Cesaretti, P., L’Impero perduto, Una sovrana tra Oriente e Occidente, Milano 2006.
68. Chadwick, J., L. Baumbach, The Mycenaean Greek Vocabulary, in: Glotta 41, 1963,
(Indogermanische Bibliothek Reihe 1).
69. Charanis, P., Ethnic Changes in the Byzantine Empire in the Seventh Century,
Harvard University 1959.
70. Chaunu, P., La civilisation de l`Europe des lumieres, Paris 1971.
71. Childe, G., Prehistoric Migrations in Europe, Oslo 1950.
72. Cognasso, F., Bisanzi,. Storia di una civiltà, dall’ Oglio, Milano 1976.
73. Coulimas, P., Weltbürger-Geschichte einer Menschheitssehnsucht, Rainbeck 1990.
74. Czempiel, E.O., Weltpolitik im Umbruch, Die Pax Americana, der Terrorismus und
die Zukunft der internationalen Beziehungen, München 2002.
75. Dalby, A., Essen und Trinken im Alten Griechenland, Von Homer bis zur
byzantinischen Zeit (Orig. Siren Feasts. A History of Food and Gastronomy in Greece,
London 1996), Stuttgart 1998.
76. Das Evangelium nach Judas, von B. Iskariot, Frankfurt a.Main 2007.
77. Decker, F., Hartleb, F., L’euroscepticisme en Allemagne. Les partis politiques et
l’Union Européenne, in: L. Neumayer/A. Roger/F. Zalewski (Eds.), L’Europe contestée:
‘populisme’ et ‘euroscepticisme’ dans l’Union européenne élargie, Paris 2008.
78. Delacampagne, C., Die Geschichte des Rassismus, Düsseldorf 2005.
79. Demandt, A.,.Alexander der Große, Leben und Legende, München 2009.
80. Der Brockhaus, Geschichte, Band 1: Frühzeit und Altertum, Grundlage der
Geschichte, Band 2: Mittelalterliche Welt und frühe Neuzeit, Leipzig et alt. 2001.
81. Der Brockhaus, Kunst und Literatur, Band 3: Mittelalter, Orient und Okzident,
Leipzig et alt. 1997.
274
82. Deutsch, K. W., Nationenbildung, Nationalstaat, Integration, Düsseldorf 1972.
83. Dictionnaire de la civilisation greque, Paris 1996.
84. Diels, H., Der antike Pessimismus, Berlin 1921.
85. Döbler, M., Die Germanen, Geschichte und Kultur von A-Z, München 1975.
86. Dostojewski, F., Aufzeichnungen aus dem Kellerloch, Stuttgart, 1984.
87. Duden, Das große Fremdwörterbuch, Herkunft und Bedeutung der Fremdwörter,
Leipzig et alt. 2000.
88. Edwin, J., The Cult of the Mother Goddes, London 1959.
89. Eliade, M., Geschichte der religiösen Ideen (Orig. Histoire des croyances et idees
religieuses, Paris 1978, 1992), Breisgau 2002. Πρόκειται για ένα τεράστιο Standard-
έργο (4 τόμοι).
90. Eliade, M., La naissance du monde, Paris 1959.
91. Encyclopedia Britannica, London 1921-1922.
92. Enzensberger, H.M.(Edit.), Die Welt der Encyclopedie, übers. aus dem Franz.,
Frankfurt a.M.,2001 (έχει εκδοθεί από τον Denis Diderot και τον Jean le Rond
d`Alambert).
93. Ess, H., Der Konfuzianismus, München 2016.
94. Essad Bey, „Allah ist gross“, Niedergang und Aufstieg der islamischen Welt,
München 2002.
95. Fiebag, P./E.Gruber/ R. Holbe, Mysterien des Altertums, Gütersloh/München 2002.
96. Kabbala, Eine Textauswahl, hrsg. von H. Werner, Köln 2002.
97. Französische Aufklärung, Akademie der Wissenschaften, Leipzig 1974.
98. Finzi, R., L’antisemitismo, Giunti 1997.
99. Flavius Josephus, Geschichte des Judäischen Krieges, Leipzig 1978.
100. Frauwallner, E., Geschichte der indischen Philosophie, 2 Bände, Salzburg, 1953,
1956.
101. Freydank, R. /T. Scheterlich, Der Alte Orient in Stichworten, Leipzig 1978.
102. Fromm, E., Die Furcht vor der Freiheit, München 1995.
103. Frommer, H., Die Illyrer, 4000 Jahre europäischer Geschichte. Vom 3. Jahrtausend
bis zum Beginn der Neuzeit, Karlsruhe 1988.
104. Fuchs-Heinritz, W. et alt., -Lexikon zur Soziologie (128 Autoren), Opladen 1995.
105. Craig, G., Über die Deutschen, München 1982.
106. Gärtner, H., Kleines Lexikon der griechischen und römischen Mythologie, Leipzig
1989.
107. Geier, M., Aufklärung, Das Europäische Projekt, Hamburg 2012.
108. Gigamesch Epos, Der älteste überlieferte Mythos der Geschichte, Wiesbaden 2006.
109. Gimbutas, M., The Goddeses und Gods of Old Europe, London1974.
110. Gimbutas, M.,The Balts, New York 1963.
111.Gimbutas, M., Die Indoeuropäer: Archäologische Probleme, in: Scherer (Ed.), Die
Urheimat der Indogermanen, Darmstadt 1968.
112. Gimbutas, M.,The Kurgan Culture and the Indo-Europeanization of Europe.
Selected Articles From 1952 to 1993. Institute for the Study of Man, Washington DC
1997.
113. Girshovich, J.,Weltbürgertum, Kosmopolitismus und der Leviathan, Berlin 2015.
275
114. Glasenapp, H., Die fünf Weltreligionen, Hinduismus, Buddhismus, Chinesischer
Universismus, Christentum, Islam, München 2001.
115. Golowin, S. /M. Eliade/J. Campbell, Die Grοßen Mythen der Menschheit, Erfstadt
2007.
116. Golther, W., Germanische Mythologie, Handbuch, Gesamtausgabe, Essen, 2004.
117. Grabner-Haider, Α., Philosophie der Weltkulturen, Die Weltdeutungen und die
Theorien der Wahrheit, Wiesbaden 2006.
118. Craig, G., Über die Deutschen, München 1982.
119. Grand Larousse Encyclopedique, Paris 1960-64.
120. Gregory, T.,A History of Byzantium, Oxford et alt. 2005.
121. Grünbart, Μ., Das Byzantinische Reich (Geschichte kompakt), Darmstadt 2014.
122. Grünert, H. (Edit.), Geschichte der Urgesellschaft, Berlin 1982.
123. Gurjewitsch, A.A., Das Individuum im Europäischen Mittelalter, München 1994.
124. Gustave le Bon, Psychologie der Massen (Übers. Aus dem Französischen),
Hamburg 2009.
125. Guter, J., Das große Lexikon der Völker, Köln 2006.
126. Haarmann, H., Weltgeschishte der Sprachen, Von der Frühzeit des Menschen bis
zur Gegenwart, München 2006.
127. Haarmann, H., Lexikon der untergegangenen Völker, München 2005.
128. Haarmann, H., Kleines Lexikon der Völker, München 2005.
129. Hackemann M. (Übers.), Die Vorsokratiker, Köln 2007.
130. Han Fei, Die Kunst der Staatsführung, hrsg. von W. Mögling, Berlin 1994.
131. Hartmann, K., Politische Philosophie. Handbuch Philosophie, Freiburg 1981.
132. Hartmann, E, Zur Geschichte und Begründung des Pessimismus, Leipzig 1880.
133. Haskell, F., Die Geschichte und ihre Bilder, Die Kunst und die Deutung der
Vergangenheit, München 1995.
134. Haupt Chr., Und der Meister sprach,..Die Darstellung des Konfuzius in Texten der
Zhanguo- und Frühen Han-Zeit, Dissertation, München 2006.
135. Heidegger, M., Sein und Zeit, Halle 1927, Tübingen 1979.
136. Heidegger, M., Kant und das Problem der Metaphysik, Frankfurt 1985.
137. Hegel, Vorlesungen Philosophie Geschichte, Sämtliche Werke, Band XI, Leipzig
1982.
138. Heisenberg, Α,.J. Kromayer, U. v.Wilamowitz-Moellendorff, Staat und
Gesellschaft der 139. Griechen und Römer bis Ausgang des Mittelalters (Vol. 2, Part 4),
Leipzig and Berlin 1923.
140. Hengel, M., Judentum und Hellenismus, Tübingen 1988.
141. Hillen, H-J. (Hrsg.), Titus Livius, Römische Geschichte, Buch I-III, München/
Zürich 1987.
142. Hiller,S., O. Panagl, Die frühgriechischen Texte aus mykenischer Zeit,
Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1986.
143. Hobbes, T., Leviathan, I, II, Leipzig 1978.
144. Hobsbawm, E. J., Nationen und Nationalismus, Mythos und Realität seit 1780,
Frankfurt/ a.M. 2005.
145. Hoffmann, -R., Qiuhua Hu, China, Seine Geschichte von den Anfängen bis zum
Ende der Kaiserzei,. Freiburg 2007.
276
146. Hoffmann,Th. S., Wirtschaftsphilosophie, Ansätse und Perspektiven von der
Antike bis heute,Wiesbaden 2009.
147. Holtus, G. et alt.(Hrsg.), Lexikon der Romanistischen Linguistik,12
Bände,Tübingen 1988–2005.
148. Hösle,V., Praktische Philosophie in der modernen Welt, München 1992.
149. Hrouda, B. (Hrsg.), Der Alte Orient, München 2003.
150. Hübner,J., Einführung in die theoretische Philosophie, Stuttgart/Weimar 2015.
151. Hübner, D., Einführung in die philosophische Ethik, Göttingen 2014.
152. Huntington, S.P., Kampf der Kulturen, Die Neugestaltung der Weltpolitik im
21.Jahrhundert (Übers. aus dem Englischen), München,Wien 1997.
153. Huntington, S.P./L.E. Harrisson, Streit um Werte (Übers. aus dem Englischen),
München 4004.
154. Ions, V., History of Mythology, London 1997.
155. Irmscher J../R.Johne (Edit.), Lexikon der Alten Welt, Leipzig 1987.
156. Jacob, A. (Ed.), Encyclopédie Philosophique Universelle, PUF, Paris 1992-1998.
157. James, E. O., The Cult of the Mother Goddes, London 1959.
158. Janson, T., Latein, Die Erfolgsgeschichte einer Sprache, Hamburg 2006.
159. John Locke, Politisches Denken, Wiesbaden 2015.
160. Jordan, M., Myths of the World, London 1996.
161. Jurt, J., Sprache, Literatur und nationale Identität, Die Debatten über das
Universelle und das Partikuläre in Frankreich und Deutschland, Berlin 2014.
162. Jürss, F. (Hrsg.), Geschichte des wissenschaftliches Denkens im Altertum,
Akademie der Wissenschaften, Berlin 1982 (Standard βιβλίο, 180 ειδικοί επιστήμονες,
700 σελίδες).
Jürss. F. et alt., Griechische Atomisten, Texte und Kommentare, Leipzig 1977.
163. Kaldellis, A., Hellenism in Byzantium, The Transformations of Greek Identity and
the Reception of the Classical Tradition, Cambridge University 2007.
164. Kashdan, A.P., Byzanz und seine Kultur (Übersetzung aus dem Rusischen), Berlin
1968. 165. Kaulbach, F., Einführung in die Metaphysik, Darmstadt 1982.
166. Kaltenmark, M., Lao-Tzu und der Taoismus, Frankfurt am Main 1981.
167. Kant, I., Kritik der reinen Vernunft, Leipzig 1986.
168. Kant, I., Kritik der praktischen Vernunft, Leipzig 1978.
169. Kant, I, Grundlegung der Metaphysik der Sitten, Frankfurt.1986 (Erst-Ausgabe,
Riga 1786).
170. Kant, I., Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik, Leipzig 1979.
171. Kampartel, F., P.Stekeler-Weithofer, Sprachphilosophie, Sprachphilosophische
Probleme und Methoden, Stuttgart 2005.
172. Kenny, A. The Oxford Illustrated History, Illustrierte Geschichte der westlichen
Philosophie, Frankfurt/New York 1995.
173. Kepel, G., Der Prophet und der Pharao, Das Beispiel Ägypten: Entwicklung des
muslimischen Extremismus, München /Zürich 1995.
174. Kiesewetter,C., Die Geheimwissenschaften, Eine Kulturgeschichte der Esoterik,
Wiesbaden 2005.
175. Klaus, G., M. Buhr (Edit.), Philosophisches Wörterbuch, Band 1,2, Leipzig 1969.
277
176. Klein, Th. et alt., Judentum und Antisemitismus von der Antike bis zur Gegenwart,
Düsseldorf 1984.
177. Knapp, G., Der antimetaphysische Mensch, Darvin-Marx—Freud, Stuttgart 1973.
178. Kondylis, P., Konservativismus, Stuttgart 1986.
179. Konersmann, P., Kulturphilosophie zur Einführung, Hamburg 2010.
180. Konfuzius, Gespräche in der Morgenstille, Düsseldorf 2006.
181. Konfuzius, Der gute Weg, Worte des großen chinesischen Weisheitslehrers, Köln
2005.
182. Kootz, A., Der altägyptische Staat. Untersuchung aus politikwissenschaftlicher
Sicht, Wiesbaden 2006.
183. Krampf, W., Die Metaphysik und ihre Gegner, Meisenheim 1973.
184. Kruta, V., Die Anfänge Europas (Orig. L Europe des origines, La Protohistoire
6000-500 avant J..C., Paris), München 1993.
185. Kubisch, S., Das Alte Ägypten. Von 4000 v. Chr. bis 30 v. Chr.,Wiesbaden 2017.
186. Kumlicka, W, Multikultur und Demokratie, Über Minderheiten in Staaten und
Nationen, Hamburg 1999.
187. La Metrie, Der Mensch, Eine Maschine (franz.-deutsch), Leipzig 1984.
188. Lane Fox, R. Alexander der Grosse, Eroberer der Welt, Stuttgart 2005.
189. Larrington, C. (Edit.), The Feminist Companion to Mythology, Pandora Press
1992.
190, Lauer, P., 2000 Jahrte Christentum, Daten, Fakten und Hintergründe zur
Kirchengeschichte, Weyarn 1999.
191. Lauffer, S., Alexander der Große, München 2004.
192. Lenz, C./N. Ruchlak (Edit), Kleines Politik-Lexikon, München / Wien 2001.
193. Müller, R. (Edit), Kulturgeschichte der Antike, Griechenland, Akademie der
Wissenschaften, Berlin 1976.
194. Leicht, I.,Multikulturalismus auf dem Prüfstand, Berlin 2000.
195. Lemerle,P., Le monde de Byzance, Paris 1978.
196. Leonhardt, J., Latein, Geschichte einer Weltsprache, München 2000.
197. Lerner, G., The Creation of Patriarchy, Oxford University Press 1986.
198. Ley,H., Geschichte der Aufklärung und des Atheismus, 3 Bände, Berlin 1966-1971
199. Lillian, F, Antisemitism in the New Testament, University Press of America, 1994.
200. Lips, E. (Ed.), Völkerkunde für jedermann, Leipzig 1967.
Lissner, I., Wir sind das Abendland, Olten 1966.
201. Locke, J., Bürgerliche Gesellschaft und Staatsgewalt, Leipzig 1980.Lotz, J. B.,
Ontologia, Barcelona 1963.
202. Lukrez, Über die Natur der Dinge, Köln 2007.
203. MacCall, H., Mesopotamian Myths, London 1987.
204. Maier, J., Judentum von A-Z, Glauben, Geschichte, Kultur, Erfstadt 2001.
205. Mallory, J.R., In Search of the Indo-Europeans, London 1989.
206. Marc Aurel, Selbstbetrachtungen, Leipzig 1971.
207. Marincola, J. (Edit.), A Companion to Greek and Roman Historiography, 2 tom.,
Oxford et alt. 2007.
208. Markey, T. L. et J. Greppin, When Worlds collide: The Indo-Europeans and the
Pre-Indo-Europeans, Kurona 1990.
278
209. Markow, W., Revolution im Zeugenstand in Frankreich 1789-1799, 2 Bände,
Leipzig 1972.
210. Marsak, L.M., The Enlightenment, New York 1972.
Martinet, A., Des steppes aux oceans: L Indo-europeen et les „Indo-Europeens“, Paris
1994.
211. Masaryk, Th. G., Zur russischen Geschichts- und Religionsphilosophie,
Soziologische Skizzen, Band 2, Jena 1913.
212. Mehl, A., Römische Geschichtsschreibung: Grundlagen und Entwicklungen. Eine
Einführung, Stuttgart et alt. 2001.
213. Mehlig, J., Weisheit des alten Indien, Buddhistische und nicht Texte, 2 Bände,
Leipzig/Weimar 1987.
Meinck, W., Das Ramayana, Berlin 1976.
214. Menke, C./A.Pollmann, Philosophie der Menschenrechte zur Einführung,
Hamburg 2007.
215. Metzeltin, M., Wege zur Europäischen Identität, Individuelle, nationalstaatliche
und supranationale Identitätskonstrukte, Berlin 2010.
216. Melzer, R., Β. Küpper, Wut,Verachtung, Abwertung: Rechtspopulismus in
Deutschland, 2015.
217. Mill, J.S., Über die Freiheit (Orig. On Liberty), Stuttgart 2013.
218. Milton, J., Zur Verteidigung der Freiheit, Leipzig 1987.
219. Mintzel, Α., Multikultererelle Gesellschaften in Europa und Nordamerika, Passau
1997.
220. Mittelstraß, J. (Ed..), Enzyklopädie, Philosophie und Wissenschaftstheorie. 4
Bände. Stuttgart et alt.1980–1996.
Mode, H. / S. Wölffling, Zigeuner, Leipzig 1968.
221. Müller, R. (Edit), Kulturgeschichte der Antike, Griechenland, Akademie der
Wissenschaften, Berlin 1976.
222. Müller, R., Sozialutopien der Antike, Leipzig, 1987.
223. Müller-Kaspar, U., Die Welt der Symbole, Wien 2005.
224. Müller J-W., Was ist Populismus? Ein Essay, 2016.
225. Münkler, H., Imperien, Die Logik der Weltherrschaft -Vom Alten Rom bis zu den
Vereinigten Staaten, Berlin 2005.
226. Μylius, Κ., Geschichte der Literatur im alten Indien, Leipzig 1983.
227. Μylius, K. Sanskrit − Deutsch, Deutsch − Sanskrit, Wiesbaden 2005. Αυτός ήταν
πανεπιστημιακός στο πανεπιστήμιό μας στηΛειψία (Εδρα: Ινδολογία, Σανσκριτική
Γλώσσα). Με βοήθησε πολύ να ασχοληθώ με την δύσκολη φιλοσοφία και την
λογοτεχνία της αρχαίας Ινδίας, λίγο και με την Σανσκριτική.
228. Nadeau, M., Geschichte des Surrealismus („Histoire du surréalisme“), Reinbek
2002.
229. Naveh, J., Early History of the Alphabet, an Introduction to West Semitic
Epigraphy and Palaeography, Jerusalem 1982.
230. Nietzsche F., Also sprach Zarathustra, Köln 2005.
231. Nietzsche, F., Der Antichrist, Versuch einer Kritik des Christentums, Hamburg
2008.
232. Noe C., Les Roumains Koutzo-Valaques, Bucharest 1913.
233. Nohlen, D./F. Groetz, Kleiners Lexikon der Poltik, München 2015 (πρόκειται για
πανεπιστημιακό λεξικό 800 πυκνογραμμένων σελίδων).
234. Nolte, P.,Was ist Demokratie? Geschichte und Gegenwart, München 2012.
235. Noort, E., Die Seevölker in Palästina, Kampen 1994.
279
236. Ohlig, R. (Edit.), DUDEN; Die Philosophie, Ein Sachlexikon der Philosophie,
Leipzig et alt. 1985.
237. Olson, S., Mapping Human History-Discovering the Past Through Our Genes,
Boston, New York 2002.
238. Opermann, M., Thraker zwischen Karpatenbogen und Ägäis, Leipzig, Berlin 1984.
239. Oren, Ε. D., The sea peoples and their world, University Museum, Philadelphia
2000.
240. Osborn, E., Anfänge christlichen Denkens (Orig.The Beginning of christian
Philosophy, Cambridge 1981), Düsseldorf 1987.
241. Ostrofski, G., Die Geschichte des byzantinischen Staates, München 1963.
242. Palmer, D., The Atlas of the Prehistoric World, London 1999.
243. Palmer, L. R., The Greek language, London 1996.
244. Parekh, B., The Futur of Multi-Ethnic Britain, London 2000.
245. Pedersen, -H., Vergleichende Grammatik der keltischen Sprachen, Göttingen 1909.
246. Perednik, G., La Judeofobia, Barcelona 2001.
247. Péronnet, M.,Vocabulario básico de la Revolución Francesa, Barcelona 1985
248. Pichot, A., La naissance de la science (Η γέννηση της επιστήμης), Paris 1991. Σε
μετάφραση στα Γερμανικά: A. Pichot, Die Geburt der Wissenschaft, Von den
Babyloniern zu den frühen Griechen, Frankfurt/Main, New York 1995, (Standard-
βιβλίο σε διεθνή κλίμακα, 600 σελίδες).
249. Pigliucci, M., Die Weisheit der Stoiker, Ein philosophischer Leitfaden für
stürmische Zeiten (Übers. aus dem Amerikanischen), München 2017.
250. Philosophen Lesebuch, Zwei Bände, Berlin 1988.
251. Platons Gastmahl, Leipzig MCMXXXIV.
252. Platon, Der Staat, Akademie der Wissenschaften, Berlin 1987.
253. Platon, Protagoras, Düsseldorf 2005.
254. Platon, Die Meisterdialoge, Düsseldorf 2005.
255. Platon, Frühe Dialoge, Frankfurt am Main 2016.
256. Platon, Von der Unsterblichkeit der Seele (Phädon), Köln 2018.
257. Plümacher, O., Der Pessimismus in Vergangenheit und Gegenwart,
Geschichtliches und Kritisches, Heidelberg 1884.
258. Plutarch, Moralia, Band 2, Bibl. 69 (Über das Fleischessen), Wiesbaden 2012.
259. Poliakov, L., Geschichte des Antisemitismus, in:Von der Antike bis zu den
Kreuzzügen, Worms 1977.
260. Poller, H., Die Philosophen und ihre Kerngedanken, Ein geschichtlicher Überblick,
München 2007.
261. Popper, Karl R., The World of Parmenides- Essays on the Presocratic
Enlightenment, New York 1998.
262. Priester K., Populismus: Historische und aktuelle Erscheinungsformen, 2007.
263. Priester K., Rechter und linker Populismus: Annäherung an ein Chamäleon, 2012.
264. Probst, E., Deutschland in der Steinzeit, Jäger, Fischer und Bauern zwischen
Nordseeküste und Alpenraum, München 1991.
265. Propyläen-Weltgeschichte, Berlin 1929-1933.
266. Rabin, C., Die Entwicklung der hebräischen Sprache, Wiesbaden 1988.
267. Rashid, A.,Taliban, Afganistans Gotteskrieger und der Dschihad, München 2004.
280
268. Ravegnani, G., Introduzione alla storia bizantina, Bologna 2006.
269. Renfrew, C., K. Boyle (Ed.), Archaeogenetics, DNA and the population prehistory
of Europe. McDonald Institute, Cambridge 2000.
270. Rieger, E., S.Leibfried, Frankfurt am Main 2001.
271. Robert, N., Conservatism, Dream and Reality, Minnesota 2001.
272. Rohrmoser, G., Konservatives Denken im Kontext der Moderne,
Bietigheim/Baden 2006.
273. Rousseau, J.J., Der Gesellschaftsvertrag, Leipzig 1984.
274. Roux, J., Freiheit wird die Welt erobern, Leipzig 1985.
275. Ruijgh, C. J., Études sur la grammaire et le vocabulaire du grec mycénien,
Amsterdam 1967.
276. Runciman, S., Byzantine Civilization, London 1933.
Runciman, S., Byzanz, Von der Gründung bis zum Fall Konstantinopels (Übersetzung),
München, 1983.
277. Sáenz-Badillos, A., A History of the Hebrew Languag, Cambridge 1996.
278. Salvadori, M., La Sinistra nella storia italiana, Roma-Bari 2001.
279. Schachermeyr,F., Hethiter und Achäer, 1935.
280. Schafer, P., Judeophobia: Attitudes toward the Jews in the Ancient, Harvard
University Press, 1997.
281. Schmidtbauer, W., Mythos und Psychologie, München 1999.
282. Schmoeckel, R., Die Indoeuropäer, Aufbruch aus der Vorgeschichte, Bergisch-
Gladbach 1999.
283. Schwarz E.(Übers.), So sprach der Weise, Chinesisches Gedankengut aus drei
Jahrtausenden, Berlin 1981.
284. Schwarz, E., Laudse – Daudedsching, Leipzig 1978.
285. Schwarz, E., Germanische Stammeskunde, Wiesbaden 2010.
289. Seesslen G., Trump!: POPulismus als Politik, 2017.
290. Seibert, I., Die Frau im Alten Orient, Leipzig 1973.
291. Seibert, J., Die Eroberung des Perserreiches durch Alexander den Großen auf
kartographischer Grundlage, 2 Bände, Wiesbaden 1985.
292. Seneca, Von der Seelenruhe, Leipzig 1980.
293. Serauky, E., Im Glanze Allahs, Die arabische Kulturwelt und Europa, Berlin 2004.
294. Shaw, Ι./ P. Nicholson, Lexikon des alten Ägypten (Originaltitel: Dictionary of
Ancien Egypt, London 1995), Stuttgart 2010.
295. Späth, T./Wagner-Hasel B.(Hrsg.), Frauenwelten in der Antike,
Geschlechterordnung und weibliche Lebenspraxis, Stuttgart,Weimar 2006.
296. Spies, W., Der Surrealismus. Kanon einer Bewegung, Köln 2003.
297. Stegemann, B., Das Gespenst des Populismus: Ein Essay zur politischen
Dramaturgie, 2017.
298 Steinfeld, E., Die sozialen Lehren der altchinesischen Philosophen, Mo-Tzu, Meng-
Tzu und Hsün-Tzu, Berlin 1971.
299. Steinvorth, U., Was ist Vernunft? Eine philosophische Einführung, München 2002.
300. Steinwede, D. /D. Först, Die Jenseitsmythen der Menschheit, Düsseldorf 2005.
301. Stern, F., Kulturpessimismus als Gefahr, Eine Analyse nationaler Ideologie in
Deutschland, Bern et alt.1963.
281
302. Sternberg-el Htabi, H., Der Kampf der Seevölker gegen Pharao Ramses III.,
Rahden (Westfalen) 2012.
303. Stevenson, L./D.L.Haberman, Zehn Theorien zur Natur des Menschen (Orig. Ten
Theories of Human Nature, Oxford University Press 2004), Stuttgart 2008.
304. Stieler,G. (Edit.), Veränderung und Entwicklung, Studien zur vormarxistischen
Dialektik, Berlin 1974.
305. Stolpe, E., Klassizismus und Krieg, Über den Historienmaler Jacques-Louis David,
Frankfurt am Main/ New York 1985.
306. Storm, R., Die Enzyklopädie der Östlichen Mythologie (Übers. aus dem
Englischen), München,1999.
307. Sun Yat -sen, Drei Grundlehren vom Volk, Dokumente, G.K. Kindermann (Hrsg.),
Freiburg/Br., 1963.
308. Swift, J., Respektlose Schriften, Leipzig 1979.
Taylor, C., Negative Freiheit, Zur Kritik des neuzeitlichen Individualismus, Frankfurt
/M. 1999.
309. Terz., P., Menschenbild und Recht in den alten Hochkulturen, Eine
universalhistorische und komparative Betrachtung, Riga 2019.
310. Terz., P., Völkerrechtswissenschaft: Völkerrechtstheorie, Völkerrechtsphilosophie,
Völkerrechtssoziologie, Völkerrechtsmethodologie, Riga 2019.
311. Terz., P., Gleichgewichtstheorie, Geschichte, Gegenwart, Prognose, Riga 2019.
312. Terz, P., Zur Bedeutung der Norm der grundlegenden Veränderung der Umstände
in den internationalen Vertragsbeziehungen und zu ihrem Verhältnis zum Prinzip Pacta
sunt servanda (Ein Beitrag zur Theorie des völkerrechtlichen Vetrages),
Habilitationsschrift (Υφηγεσία), Universität Leipzig 1975.
313. Terz, P., Interessentheorie, Eine Abhandlung im Koordinatensystem von
Philosophie, Epistemologie und Völkerrechtssoziologie (Theory of Interest. A Study in
the Co-ordinate System of Philosophy, Epistemology and Sociology of International
Public Law, Teoria de los Intereses. Un Estudio en un Sistema Co-ordinado con la
Filosofia, Epistemologia del Derecho Internacional), in: Papel Politico, Vol. 14, No. 1
2009. pp. 223-274), Universidad Pontificia Javeriana.
314. Terz, P., Allgemeinbildung, Erbeproblematik und wissenschaftliche Arbeit, in: Das
Hochschulwesen, 3/1981, Berlin, S.74, το ίδιο πιό εκτενές (4 μέρη) in:
Universitätszeitung Leipzig, Nr. 24, 26, 27, 28, 1981.
315. Terz, P., Universitas Litterarum και ειδικά Demonstratio Scientiae Universitatis
Litterarum, 4 μέρη, in: Universitätszeitung Leipzig Nr. 24, 25, 26, 27, 1990.
316. Terz, P. Μερικές σκέψεις γύρω από την γενική μόρφωση, Ελληνικοί Παλμοί,
Όργανο της Ελληνικής Κοινότητας του Βερολίνου, Νο 12, 2003.
317. Terz, P., Die Völkerrechtsphilosophie,Versuch einer Grundlegung in den
Hauptzügen. Pro scientia ethica iuris inter gentes, in: Archiv für Rechts – und
Sozialphilosophie (Archives for Philosophy of Law and Social Philosophy, Archives de
Philoophie du Droit et de Philosophie Social) 2/86/ 2000.
318. Terz, P., Das Grundprinzip der Vertragstreue, Das Vertragsrecht (Kapitel 4 vom
Grundriss Völkerrecht), Berlin 1988.
282
319. Terz, P., Explicaciones sobre los grados academicos segun criterios
internacionales, en: Al Vuelo de la Gaviota, Periodico de la Universidad Santiago de
Cali. 1998.
320. Thiede, C.-P. / U. Stingelin, Die Wurzeln des Antisemitismus, Judenfeindschaft in
der Antike, im frühen Christentum und im Koran, Basel 2002. Eνα πολύτιμο βιβλίο με
πολυάριθμες αρχαίες πηγές.
321. Thiele, U., Die politischen Ideen, Von der Antike bis zur Gegenwart, Wiesbaden
2014. 322. Thoraval,Y., Lexikon der islamischen Kultur (Orig. Dictionnaire de
civilisation musulmane), Paris 1995), Hamburg 2005.
323. Tibi, B., Europa ohne Identität? Die Krise der multikulturellen Gesellschaft,
München 1998.
324. Thomas von Aquin, Über die Sittlichkeit der Handlung, Summa theologiae I-II,
Berlin 1990.
325. Tokarew, S,A., Die Religion in der Geschichte der Völker (Übers. aus dem
Russischen), Berlin 1968.
326. Toman, R. (Hrsg.), Klassizismus und Romantik. Köln 2000.
327. Tomascheck, W., Die alten Thraker, Eine ethnologische Untersuchung. 3 vol.,
Akademie der Wissenschaften, Vienna:Tempsky 1893–1894.
328. Topitsch, E., Vom Ursprung und Ende der Metaphysik, Studie zur
Weltanschauungskritik, München 1972. Εδώ αναδεικνύεται το τέλος της παραδοσιακής
Σχολαστικής Μεταφυσικής, η οποία επικρατεί ακόμη στην Θεολογία.
329. Toynbee, Α.J., Constantine Porphyrogenitus and His World, Oxford University
1973.
330., A.J, Menschheit und Mutter Erde, Die großen Zivilisationen (Orig. Mankind And
Mother Earth-A Narrativ Of The World, Oxford University Press 1976), Hildesheim
1996.
331. Troeltsch, E., Aufsätze zur Geistesgeschichte und Religionssoziologie, Aalen
1966.
332. Vernant, J.-P.(Edit.), Der Mensch der griechischen Antike (Übers. aus dem
Französischen), Frankfurt/ a.M. 1993.
333. Vogelsang, K., Geschichte Chinas, Stuttgart 2012.
334. Voltaire, Philosophisches Wörterbuch, Leipzig 1967.
335. Voltaire, Über die Toleranz, Berlin 2015.
336. Voltaire, Candide oder der Optimismus (Übersetzung aus dem
Französischen),Wiesbaden 2017.
337. Vorländer, H., Demokratie, Geschichte, Formen, Theorien, München 2010.
338. Warren, T.,.A History of the Byzantine State and Society, Stanford 1997.
339. Weber, M., Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus, Köln 2005.
340. Wehr, G., Europäische Mystik, Wiesbaden, (ohne Jahresangabe).
341. Weinberger O., Grundriss der allgemeinen Wirtschaftsphilosophie, Berlin 1958.
342. Wiemer, H.-U., Alexander der Große, München 2005.
343. Wilhelm, R., Die Lehren des Konfuzius – Die vier konfuzianischen Bücher,
Frankfurt am Main 2008.
344. Wilhelm, R., Chinesische Philosophie, Wiesbaden 2012.
345. Wilkes, J., The Illyrians, Oxford [u.a.] 1995;
283
346. Wilson, P. H.,The Holy Roman Empire,1495–1806, London 1999.
347. Winstanley, G., Gleichheit im Reiche der Freiheit, Leipzig 1983.
348. Winock, M., La Gauche en France, Paris 2006.
349. Wöhler, H.U., Geschichte der mittelalterlichen Philosophie, Lehrbuch, Berlin
1989.
350. Woodthorpe Tarn, W., Alexander der Grosse, 2 Bände, Darmstadt 1948.
351. Xuewu Gu, Konfuzius zur Einführung, Hamburg 2008.
352. Yavetz, Z., Judenfeindschaft in der Antike, München 1997. Πάμπολλες αρχαίες
πηγές.
353. Zamarovsky, V., Am Anfang war Sumer, Leipzig 1968.
354. Zimmer, S., Die keltischen Sprachen, in: Stefan Zimmer (Hrsg.): Die Kelten,
Mythos und Wirklichkeit, Stuttgart 2009.
356. Zingsem, V., Göttinnen großer Kulturen, Köln 2007 (1η έκδοση: Der Himmel ist
mein, die Erde ist mein, Göttinnen großer Kulturen im Wandel der Zeiten, Tübingen
1995).
357. Zippelius, R., Rechtsphilospophie, München 2011.
358. Zocher, R., Die philosophische Grundlehre, Eine Studie zur Kritik der Ontologie,
Tübingen 1939.
9.2. Ελληνική Βιβλιογραφία
1. Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Αρχαίο Κείμενο κατά την έκδοση της Oxford
Clarendon Press του 1894, Βιβλιοθήκη Αρχαίας Ελλάδας.
2. Βακαλόπουλος,Α., Ιστορία της Μακεδονίας, 1354- 1833, Θεσσαλονίκη 1988.
3. Βακαλόπουλος, Α. Ε., Ο Χαρακτήρας των Ελλήνων, Ανιχνεύοντας την Εθνική μας
Ταυτότητα, Θεσσαλονίκη,2003.
4. Γιανναράς, Χ., Το Πρόβλημά μας είναι Πολιτικό, Οχι Οικονομικό, Αθήνα 2012.
5. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Ε., Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα
2012.
6. Γ.Μ., Η Μακεδονία εν λίθοις φθεγγόμενοις και μνημείοις σωζόμενοις, 4 τόμοι,
Ιδρυμα, Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Αθήνησιν 1896, Θεσσαλονίκη 1988.
7. Θουκυδίδου Ιστορίαι, Μετάφραση Ε.Βενιζέλου, 2. τόμοι, Αθήναι (χωρίς έτος).
8. Καστοριάδης, Κ., Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Από τον Ομηρο στον Ηράκλειο,
Σεμινάρια 1982/1983 (Μετάφραση απο τα Γαλλικά), Επιστημονική Βιβλιθήκη 2007.
9. Μητσόπουλος, Θ. Ιστορία και ανθολογία της αρχαίας ελληνικής σκέψης, τόμος Β,
Αθήνα 1984.
10 Μπαμπινιώτη, Γ., Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2010.
11. Νεοελληνική Γραμματική, ΙδρυμαΤριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1991.
12. Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήναι 1948.
13. Νταβούτογλου, Α., Το Στρατηγικό Βάθος, Η διεθνής θέση της Τουρκίας
(Μετάφραση απο την τουρκική γλώσσα), Αθήνα 2010.
14. Νταβούτογλου, Α., Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες, Η επίδραση της ισλαμικής και της
δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία (Μετάφραση από την τουρκική γλώσσα),
Αθήνα 2011.
15. Οικονόμου, Μ., Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Θεσσαλονίκη 1958.
16. Πωλ Φωρ, Η καθημερινή ζωή την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου (Μετάφραση απο την
Γαλλική), Αθήνα 1961.
17. Ράμφος, Σ., Ο Καημός του Ενός, Κεφάλαια της ψυχικής ιστορίας των Ελλήνων,
Αθήνα 2000.
18. Ράμφος, Σ., Το Αδιανόητο τίποτα, Φιλοκαλικά ριζόματα του νεοελληνικού
μηδενισμού, Δοκίμιο της φιλοσοφικής ανθρωπολογίας, Αθήνα 2010.
19. ΡάμφοςΣτέλιος, Η Λογική τηςΠαράνοιας, Αθήνα 2011.
20. Σαμουηλίδης, Χ., Ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού, Αθήναι. (χωρίς έτος).
21. Σβορώνος, Ν., Ο μεσαιωνικός ελληνισμός, Ερανιστής 2017.
22. Σκαλιέρης, Γ.Κ.,Λαοί και Φυλαί της Μικράς Ασίας, Μετά πινάκων και χαρτών,
Αθήναι 1922, Β. έκδ. 1990.
23. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, Αθήνα 1962.
24. Τζαρτζάνου, Α., Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αθήναι 1958.
Μόρφωση, Γενική και Εγκυκλοπαιδική, Παιδεία, Διάλογος με Τάκη Θεοδωρόπουλο
Γενική και Εγκυκλοπαιδική Μόρφωση, Παιδεία
Επιτρέψτε μου να τοποθετηθώ όχι επιπόλαια και ρηχά, αλλά συστηματικά και εμπεριστατωμένα, μια που ασχολούμαι με τέτοια ζητήματα εδώ και μισόν αιώνα. Πρόκειται για την γενική και εγκυκλοπαιδική μόρφωση και παιδεία ειδικά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Πρώτον: Από πότε με ενδιαφέρει η εγκυκλοπαιδική μόρφωση ;
Ακριβώς από την πέμπτη τάξη του Δημοτικού, όταν είχα παρακαλέσει τον διευθυντή κ. Κώστα Μπουροζίκα να μου επιτρέψει όχι μόνο να χρησιμοποιώ το περίφημο Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη, αλλά και να το παίρνω για μία εβδομάδα κάθε φορά έναν τόμο στο σπίτι για να διαβάζω ό,τι με ενδιέφερε. Ακόμη έχω από τότε ( αρχές των 50χρονων ) τετράδια με τις σημειώσεις που έκανα. Στο Γυμνάσιο της Κατερίνης έχει αυτό επαναλειφθεί. Και εκεί ο Διευθυντής μου είχε επιτρέψει ύστερα από παράκλησή μου να χρησιμοποιώ βιβλία περί λογοτεχνίας και φιλοσοφίας από την βιβλιοθήκη των καθηγητών.
Ομως το αποκορύφωμα ήταν η βιβλιοθήκη των Ευαγγελικών , τότε η μόνη στην Κατερίνη. Αυτή η βιβλιοθήκη ήταν για μένα πραγματικός παράδεισος. Εκεί είχα την δυνατότητα να διαβάσω τα πιό σπουδαία βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πολλά βιβλία περί του παγκόσμιου πολιτισμού και να γεμίσω με πολύτιμες σημειώσεις πάνω από δέκα τετράδια.Ακόμη αισθάνομαι απεριόριστη ευγνωμοσύνη απέναντι στους Ευαγγελικούς.
Η τύχη το ήθελε να σπουδάσω σε μία πόλη, η οποία είναι διεθνώς γνωστή ως η “Πόλη του βιβλίου” και της επιστήμης με την πιό μεγάλη, την εθνική βιβλιοθήκη της Γερμανίας και μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου, την Deutsche Bücherei ( τώρα λέγεται Deutsche Bibliothek , υπάρχει στην Leipzig και στην Frankfurt am Main ) καθώς και με μία πλούσια βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου , η οποία υπάρχει εδώ και 600 έτη . Για μένα ήταν και ακόμη είναι και οι δύο βιβλιοθήκες ο επίγειος παράδεισος .
Από βαθειά ευγνωμοσύνη όνόμασα σε ένα άρθρο την Deutsche Bücherei “ιερό ναό της Σοφίας”. Είχα την δυνατότητα να διαπιστώσω, πόσο σωστό είναι το απόφθεγμα κάποιου αρχαίου Έλληνα φιλόσοφου “Υψίστη ευτυχία του ανθρώπου γνώσις εστί” και το απόφθεγμα του Πλάτωνα » Σοφίαν και επιστήμην…κράτιστον εστί των ανθρωπείων πραγμάτων» ( «Από όλα τα ανθρώπινα πράγματα είναι η σοφία και η επιστήμη τα πιό σπουδαία”).
Στις δύο βιβλιοθήκες έχω βαθμιαία διαπιστώσει, ότι στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο μας έχουν διδάξει πολλά σωστά αλλά και πάρα πολλά εσφαλμένα , ιδιαιτέρως υπερεθνικιστικά και σωβινιστικά πράγματα. Στην εθνική βιβλιοθήκη έχω διευρύνει στα παρελθόντα 58 έτη σημαντικά τον μορφωτικό μου ορίζοντα υπό την έννοια της ανώτερης γενικής και εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης .
Στις πανεπιστημιακές μου διαλέξεις έχουν συνδεθεί η διεθνής εγκυκλοπαιδική μόρφωση και ιδιαιτέρως η παγκόσμια λογοτεχνία και η κλασσική μουσική με την πανεπιστημιακή μόρφωση. Η διεύρυνση της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης συνεχίζεται και ως ιδιαίτερη μορφή της ανθρώπινης αυτοπραγμάτωσης και αληθούς ευτυχίας σύμφωνα με το γνωστό αρχαίο ελληνικό ρητό “Γηράσκω αεί διδασκόμενος”.
Η ενασχόληση με την εγκυκλοπαιδική μόρφωση ως αντικείμενο έρευνας άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 70. Έχουν δημοσιευθεί και μερικές μελέτες και άρθρα ( Ιδέ π.χ. στον Ιστότοπό μου : Allgemeinbildung, Erbeproblematik und wissenschaftliche Arbeit, in : Das Hochschulwesen, 3/1981, Berlin, S. 74 , το ίδιο πιό εκτενές ( 4 μέρη ) in : Universitätszeitung Leipzig, Nr. 24, 26, 27, 28, 1981. Ιδέ επίσης τη μελέτη: Universitas Litterarum και ειδικά Demonstratio Scientiae Universitatis Litterarum, 4 μέρη, in : Universitätszeitung Leipzig Nr. 24, 25, 26, 27, 1990 . Ιδέ επίσης Μερικές σκέψεις γύρω από την γενική μόρφωση, Ελληνικοί Παλμοί, Όργανο της Ελληνικής Κοινότητας του Βερολίνου, Νο 12, 2003.
Από το 1960 έως περίπου το 1964 έχω κατορθώσει μέσω της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης να υπερβώ το επικίνδυνο και μαζοχιστικό νεοελληνικό σωβινιστικό δηλητήριο και βαθμιαία να εξελιχθώ σε έναν αμυντικό ανθρωπιστή.
Δεύτερον : Διατί είναι η ενασχόληση με την εγκυκλοπαιδική μόρφωση αναγκαία ;
Αναφέρουμε τους πιό σημαντικούς λόγους :
α ) Διότι η εγκυκλοπαιδική μόρφωση είναι μία ιδιαίτερη μορφή του διανοητικού, πολιτισμικού και αισθητικού ηδονισμού. Μέσω της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης επιτυγχάνει ο άνθρωπος μίαν ισορροπημένη ζωή με χαρά και ευτυχία. Αυτό μπορεί να συμβεί και χωρίς οικονομική ευχέρεια και εξαρτήσεις από άλλους.
β ) Η εγκυκλοπαιδική μόρφωση συμβάλλει στην δημιουργία μίας πολύπλευρης εξέλιξης της προσωπικότητας και έτσι μπορεί να αναβιβάσει την ακτινοβολία και το κοινωνικό της κύρος .
γ ) Η αναγκαιότητα μίας τέτοιας ενασχόλησης απορρέει και από την διαπίστωση ενός εννοιολογικού χάους, το οποίο επικρατεί στην Ελλάδα ειδικά σε ό,τι αφορά την νεοελληνική γλώσσα. Εχουμε επανειλλημμένα διαπιστώσει , ότι ή δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι πειστικοί όροι ή τα λίγα που διαβάζουμε στα ελληνικά λεξικά είναι ανεπαρκή.
Στα ΜΜΕ χρησιμοποιούνται έννοιες , όπως μόρφωση, γενική μόρφωση, κοινωνική μόρφωση , καλλιέργεια, παιδεία αλλά σπάνια εγκυκλοπαιδική μόρφωση. Η ερμηνεία των όρων είναι ούτως ή άλλως ως επί το πλείστον άκρως υποκειμενική και μερικές φορές φτάνει στα όρια της σύγχισης και της λεκτικής απειθαρχίας και ασυδοσίας.
δ ) Είχαμε την ευκαιρία να δούμε, ότι στην εποχή της Μεταπολίτευσης και πρωτίστως ύστερα από το 1981 με το ΠΑΣΟΚ και την επικράτηση ενός πρωτόγονου υλισμού στα πλαίσια της επίπλαστης ευημερίας και ενός τριτοκοσμικού ηδονισμού και νεοπλουτισμού έχουν συστηματικά καταστραφεί σχεδόν σε όλα τα πεδία οι ισχύουσες αξίες. Εδώ ενδιαφέρουν οι πολιτισμικές και οι μορφωτικές αξίες. Η απόλυτη προτεραιότητα της υλιστικής ευημερίας έχει παραγκωνίσει την μόρφωση και το χειρότερο από όλα και την παιδεία.
Επί τη βάσει της κοινωνικής ισοπέδωσης και του μορφωτικού μηδενισμού ξαφνικά όλοι τα ήξεραν όλα. Ο γνωστός νεοελληνικός εξυπνακισμός έχει εξελιχθεί σε κύριο τρόπο ζωής. Η μόρφωση και η παιδεία έχουν απαξιωθεί. Έχουν αντικατασταθεί με ένα απίστευτα χαμηλό μορφωτικό επίπεδο , η γλώσσα έχει εν μέρει αλητοποιηθεί, πράγμα το οποίο ισχύει και για βουλευτές στα πλαίσια ημιπολιτισμένων αντιπαραθέσεων ακόμη και μέσα στην βουλή.
ε ) Η Ελλάδα είναι εδώ και πολλά χρόνια μέλος της ΕΕ, αλλά ο Νεοέλληνας έμεινε εθνοκεντριστής ακόμη και όταν βρίσκεται στο εξωτερικό για πολλά χρόνια. Ο πολιτισμός, η λογοτεχνία, η μουσική, η ιστορία κ.ο.κ. των άλλων ευρωπαϊκών λαών δεν τον ενδιαφέρει ουδόλως. Η ελληνοκεντρική αυτοπεριχαράκωση τον κάνει τυφλό και ανίκανο να καταλάβει τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς με διαφορετικές νοοτροπίες. Σημειώνονται φυσικά και λίγες εξαιρέσεις.
ζ ) Εν τω μεταξύ έχει επικρατήσει η παγκοσμιοποίηση ως ένα αντικειμενικό φαινόμενο και όχι ως έργο “σκοτεινών” δυνάμεων . Σα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και μέσω του διαδικτύου λαμβάνουν χώραν κοσμοϊστορικές εξελίξεις, από τις οποίες απορρέει η αναγκαιότητα να ασχοληθούμε και με λαούς και πολιτισμούς άλλων ηπείρων. Ακόμη και για επαγγελματικούς λόγους είναι μία τέτοια ενασχόληση απαραίτητη και σημαντική.
Τρίτον : Μόρφωση, “Κοινωνική μόρφωση”, Γενική μόρφωση, Εγκυκλοπαιδική μόρφωση, Παιδεία, Καλλιέργεια, Καλοκαγαθία, Εκπαίδευση
1. Μόρφωση
Είναι απίστευτο και όμως αληθινό, πόσο πενιχρά ερμηνεύεται αυτή η έννοια. Το ένα λεξικό την ερμηνεύει απλά ως διάπλαση (Ιδέ Λεξικόν Νέας Ελληνικής Γλώσσης, Πρωίας, 2ος τόμος, σ. 184 ), ενώ στο άλλο επαναλαμβάνεται πολύ επιπόλαια ο ορισμός της γερμανικής λέξης Bildung ( Ιδέ Γ. Μπαμπινιώτης, Ετυμολογικό Λεξικό της νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα, 2010, σ. 875 ) ως “σύνολο των παιδευτικών γνώσεων”. Ήδη στο παρελθόν το θεωρήσαμε απαραίτητο να ασχοληθούμε νηφάλια και εμπεριστατωμένα με τον κορυφαίο Νεοέλληνα γωσσολόγο ( Ιδέ στο Μπλογκ “Μπαμπινιώτης, Διάλογος με το Ετυμολογικό Λεξικό ).
Η κοινωνιολογική επιστήμη της Γερμανίας ερμηνεύει τον όρο Bildung ( Μόρφωση ) ως “εξέλιξη του παιδιού και του νέου υπό το νόημα της ατομικής ικανότητας του πράττειν και της κοινωνικής αρμοδιότητας” στα μορφωτικά ιδρύματα. Οι πολιτικοί και οι νομοθέτες έχουν αναγνωρίσει την ορθότητα αυτού του ορισμού ( Ιδέ Lexikon der Soziologie, W.Fuchs-Heinritz et. alt., Opladen, 1985, S.103 ). Πέραν τούτου αναφέρεται η παλαιότερη παιδαγωγική παράδοση, σύμφωνα με την οποία πρόκειται για την καλλιέργεια των αξιών του ανθρωπισμού, για ιδεώδη και για έναν πολιτισμένο τρόπο ζωής και συμπεριφοράς.
Tον 19ο αι. έχει διατυπωθεί η έκφραση Bildungsbürgertum , η οποία σημαίνει την μορφωμένη αστική τάξη και δή την μεγαλοαστική καθώς και την ανώτερη μεσαία αστική τάξη. Η μόρφωση αφορούσε πρωτίστως το έντονο ενδιαφέρον για την λογoτεχνία και τον πολιτισμό ( κλασσική μουσική, όπερα, θέατρο ) και τους εκλεπτυσμένους τρόπους συμπεριφοράς. Με αυτόν τον τρόπο η αστική τάξη ήθελενα ξεχωρίζει από τον απλό λαό, ο οποίος ενδιαφερόταν μάλλον για τα πρακτικά ζητήματα της ζωής και για τον λαϊκό πολιτισμό.
Αυτή η ελίτ-έκφραση έχει εξαφανισθεί ύστερα από τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά εδώ και μερικά έτη έγινε βαθμιαία της μόδας. Σημείωνεται παραλλήλως και μία πολιτισμική και γλωσσική διαφοροποίηση . Έτσι δείχνει η αστική τάξη, ότι δεν ανήκει στον λαό που έχει στην πλειοψηφία του ήδη αποβλακωθεί μέσω της τηλεοπτικής υποκουλτούρας ( Ιδέ ιδιαιτέρως M. Jürgs, Seichtgebiete, Warum wir hemmungslos verblöden, München 2009 ). Τοιουτοτρόπως έχει δημιουργηθεί ένα κάπως επικίνδυνο κοινωνικοψυχολογικό και πολιτισμικό πρόβλημα.
1. “Κοινωνική μόρφωση”
Έχουμε διαπιστώσει, ότι αυτή η έκφραση χρησιμοποιείται πρωτίστως από αριστερούς και ιδιαιτέρως από οπαδούς του ΚΚΕ, οι οποίοι έχουν τελειώσει κάποτε μόνον το Δημοτικό και το πολύ το Γυμνάσιο και επομένως διαθέτουν πολύ περιορισμένες γνώσεις. Αυτό όμως το μειονέκτημα ισοφαρίζεται με έντονο ενδιαφέρον για κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα και με σποραδικές γνώσεις περί μαρξισμού-λενινισμού ή με την χρησιμοποίηση βαρύγδουπων εννοιών όπως π.χ. “νομοτέλεια” , “πλουτοκρατία” , “κεφάλαιο” , “υπεραξία”, “συμφέρον” κοκ.
Εδώ πρόκειται για ένα μάλλον κοινωνικοψυχολογικό φαινόμενο του αυτοαναβιβασμού ως προσωπικότητα, η οποία θεωρεί τον εαυτό της πολύ πιό έξυπνο, καταρτισμένο και φυσικά ανώτερο από τους κοινωνικά “αμόρφωτους”, μεταξύ των οποίων υπάρχουν και πολλοί περιφρονητέοι “τενεκέδες’ καθηγητές λυκείου, ακόμη και πανεπιστημίου ! Εάν αυτοί ήταν πιό σεμνοί, δεν θα υπήρχε λόγος να σχολιάσουμε εδώ την λίαν γελοία και ενοχλητική συμπεριφορά τους.
Κατά την γνώμη μου είναι αυτό το παράξενο φαινόμενο μία ιδιαίτερη και μάλιστα μία αριστερίστικη έκφανση του γνωστού νεοελληνικού υπερεξυπνακισμού, γιατί ο αριστερός εξυπνάκιας έχει εσαεί καπαρώσει την μοναδική και απόλυτη αλήθεια ( Ιδέ στο Μπλογκ το άρθρο “Αριστερός ανορθολογισμός και εξυπνακισμός” ). Ο αριστερός εξυπνάκιας είναι καθ οδόν να “βάλλει στη θέση ” τους άλλους κατά την γνώμη του ανίδεους. Ήδη στην παιδική μου ηλικία μου έκανε εντύπωση , πως “κατατρόπωναν” λεκτικά οι “κοινωνικά μορφωμένοι” αριστεροί, μεταξύ τους και μερικοί που πήγαν στο σχολείο μόνον τρία χρόνια, τους “αμόρφωτους” δεξιούς. Αυτό το θέατρο του παραλόγου συνεχίζεται.
3. Γενική μόρφωση
Αυτή εστιάζεται πέραν της επαγγελματικής μόρφωσης, η οποία είναι αυτονοήτως μονοδιάστατη . Αυτό ισχύει και για απόφοιτους πανεπιστημίου καθώς και για πανεπιστημιακούς ( Ιδέ P. Terz. Allgemeinbildung …, Ibid ). Η γενική μόρφωση μπορεί να εκφράζεται στο ένδιαφέρον για πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά ( μουσική,θέατρο, όπερα ) , ιστορικά, θεολογικά κλπ. θέματα. Το ενδιαφέρον πάλι είναι δυνατόν να περιορίζεται ως πηγή των πληροφοριών και γνώσεων στο διαδίκτυο, σε εφημερίδες, σε ειδικά περιοδικά ή σε βιβλία. Αλλά και στη περίπτωση αυτή δέον να διαφοροποιούμε, εάν π.χ. πρόκειται για επιστημονικά ή επιστημονικά εκλαϊκευμένα ή δημοσιογραφικά βιβλία. Σημειώνεται, ότι δημοσιεύουν άρθρα, μελέτες και βιβλία όχι μόνον ειδικοί , αλλά και τσαρλατάνοι. Αυτό γίνεται πρωτίστως περί ιστορικών η μυθολογικών θεμάτων.
Συμβαίνει επίσης, να ασχολείται κανείς επί χρόνια και εντατικά δίπλα στο επάγγελμά του με ζητήματα μίας άλλης επιστήμης, όπως π.χ. της Ιστορίας, της Κοινωνιολογίας, της Φιλοσοφίας ή της Ψυχολογίας. Πάντως η γενική μόρφωση δημιουργεί ιδανικές προϋποθέσεις για ουσιώδεις και πολιτισμένες συζητήσεις. Δεν επιτρέπεται όμως κάποιος να θεωρεί τον εαυτό του λόγω των πολλών γνώσεων ανώτερο από τους συνανθρώπους του και να γίνει υπερόπτης η ναρκισσιστής. Ο κάθε άνθρωπος αποφασίζει, πιά στοιχεία της γενικής μόρφωσης προσδίδουν στην ζωή του πολιτισμική χροιά και αυξάνουν την ευδαιμονία του.
Αντιθέτως οδηγεί η μονοδιάστατη επαγγελματική αυτοπεριχαράκωση σε πνευματική , κοινωνική και πολιτιστική πτώχευση και τελικά σε συμπλέγματα κατωτερότητας.
4. Παιδεία, Καλλιέργεια, Καλοκαγαθία
Και σε αυτήν την περίπτωση, είναι οι πληροφορίες των ελληνικών λεξικών πολύ ρηχές και ανεπαρκείς. Το ένα λεξικό ορίζει την παιδεία ως πράξη και αποτέλεσμα της εκπαίδευσης ( Πρωίας, ibid., 2ος τόμος, σ. 1814 ), στο άλλο γίνεται λόγος για “διαδικασία ανατροφής ενός παιδιού, τη διανοητική του καλλιέργεια ” ( Γ. Μπαμπινιώτης, ibid. , σ. 1020 ).
Και όμως λείπει η πολιτισμική και η ηθική ( ήθος ) διάσταση. Ακριβώς το ήθος είναι το κύριο περιεχόμενο της παιδείας, γιατί αυτό εκφράζεται μέσω κανόνων και ιδανικών ως βάση υποκειμενικών σκοπών και εσωτερικών κριτηρίων ( Ιδέ Duden, Das große Fremdwörterbuch, Mannheim, Leipzig et alt., 2000, S.419 ).
Ενα άλλο συστατικό στοιχείο της παιδείας έγκειται στους πολιτισμένους τρόπους συμπεριφοράς. Τοιουτοτρόπως συμπίπτει σχεδόν η παιδεία με την καλλιέργεια ενός ανθρώπου, η οποία σημαίνει κατά τον Κικέρωνα ( Cicero, Tusc.2,13 ) ηθικό εξευγενισμό του ανθρώπου ( Ιδέ K. Georges, Lateinisch-Deutsches Handwörterbuch, Leipzig, 1890, S. 640 ). Αυτό όμως θυμίζει την αρχαία ελληνική καλοκαγαθία ( των τρόπων ), η οποία εμπεριέχει τις ψυχικές αρετές ( Ιδέ Γ. Μπαμπινιώτης, Ibid., σ. 618 και Griechisch Deutsch, Verlag Enzyklopädie, Leipzig, 1989, S. 25).
5. Εκπαίδευση
Ενώ ο Γ. Μπαμπινιώτης (Ibid. , σ.. 42 ) γράφει απλούστατα εκπαίδευση, ανατροφή, είναι η ερμηνεία του Λεξικού της Πρωίας ( 1ος τόμος, σ. 866 ) πιό πειστική : “η δια της διδασκαλίας μόρφωση”, η προετοιμασία για επιτυχή ζωή. Το πρόβλημα έγκειται στο εάν αυτή η προετοιμασία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για περαιτέρω αναβιβασμό της γενικής μόρφωσης, η οποία ύστερα από την φοίτηση στο Λυκείο για τους περισσότερους Νεοέλληνες περατώνεται μάλλον δια παντός και αντικαθίσταται ως επί το πλείστον με αμπελοφιλοσοφίες, πολιτικολογία στα καφενεία ή στο διαδίκτυο και με ασυνάρτητες υπερεθνικιστικές κορώνες. Σχεδόν το ίδιο συμβαίνει και με απόφοιτους πανεπιστημίου, οι οποίοι αυτονομάζονται επιστήμονες, κάτι το πρωτοφανές στην προηγμένη Ευρώπη. Ύστερα από τις σπουδές δεν διαβάζουν, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, κανένα άλλο βιβλίο.
6. Εγκυκλοπαιδική μόρφωση
α ) Εθνική διάσταση
Εχουμε διαπιστώσει πολλάκις, ότι μερικοί Νεοέλληνες αρκούνται στο να ξέρουν μερικά αποφθέγματα των αρχαίων Ελλήνων , τα οποία επαναλαμβάνουν για να κάνουνν επίδειξη γνώσεων περί του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Αυτό είναι παλιμπαιδισμός par excellence. Αλλά οι λιγότεροι έχουν πράγματι διαβάσει τα έργα των φιλόσοφων και έχουν διεισδύσει στο punctum quaestionis (στην ουσία) του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Εκτός τούτου πρέπει ο μορφωμένος Νεοέλληνας να έχει διαβάσει τουλάχιστον τα έργα των νομπελιστών και διεθνώς γνωστών ποιητών Σεφέρη και Ελύτη καθώς και των ποιητών Καβάφη, Βάρναλη και του περίφημου συγγραφέα Καζαντζάκη. Ο αριστερός μορφωμένος πρέπει αυτονοήτως να έχει φυσικά διαβάσει όλα τα ποιήματα του Βάρναλη και του Ρίτσου.
β ) Ευρωπαϊκή διάσταση
Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι όντως αυτονόητο να κατέχουμε γνώσεις περί της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της εθνογένεσης, της παράδοσης και της θρησκείας των άλλων ευρωπαϊκών λαών και ιδιαιτέρως των σπουδαιότερων ( Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία). Οι μορφωμένοι Ευρωπαίοι έχουν φυσικά γνώση ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ των υπέροχων έργων των Ιταλών ( Dante, Petrarca, Moravia), Αγγλων (Shakespeare, Dickens ) και Γερμανών ( Goethe, Schiller, Lessing ) ποιητών των παρελθόντων αιώνων και των αξέχαστων μυθιστορημάτων των Γάλλων ( Balzac, Flaubert, Stendhal, Hugo, Zola, Dumas) και των Ρώσων συγγραφέων και ποιητών του 19ου αι. (Tolstoi, Dostojewski, Puschkin ). Είναι αυτονόητο για τους μορφωμένους Έλληνες , οι οποίοι ζουν πολλά έτη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να ασχοληθούν με τον πολιτισμο και την λογοτεχνία των συστηματικά.
γ ) Παγκόσμια διάσταση
Οποιος θέλει να κατανοήσει τους άλλους Κύκλους πολιτισμού ( Κονφουκιανικός Κύκλος Πολιτισμού, Ισλαμικός Κύκλος Πολιτισμού, Κύκλος Πολιτισμού του Ινδουϊσμού ), πρέπει να διαβάσει τουλάχιστον μερικά σημαντικά βιβλία του Κονφούκιου και του Λάο Τσε, το Κοράνιο των Μωαμεθανών, τις βάσεις του Βουδδισμού και τα διεθνώς περίφημα έπη της Ινδίας Ramayana και Mahabharata ( μάχα : μέγα ), τα οποία είναι ακόμη και σήμερα η καθοριστική βάση της μόρφωσης και της παιδείας των Ινδών. Είναι επίσης αυτονόητο, να διαβάσουμε τουλάχιστον τα έργα των νομπελίστων της λογοτεχνίας των ΗΠΑ και της Λατινικής Αμερικής. Η γνώση των ωραιότατων ποιημάτων του Neruda βοηθά πολύ να κατανοήσουμε καλύτερα τους Λατινοαμερικανούς.
Οποιος έχει μια τέτοια εγκυκλοπαιδική μόρφωση δεν κάνει πεπαλαιομένη εθνοκεντρική ομφαλοσκόπηση και δεν γίνεται ούτε φθηνός υπερεθνικιστής ούτε γελοίος ρατσιστής. Τουναντίον σέβεται τους άλλους λαούς και πολιτισμούς επί τη βάσει του αμυντικού ουμανισμού.
Δημοσιευθέν στην ηλεκτρονική έκδοση της Καθημερινής ( 5.1. 2014 και χωρίς πηγές στις 13.11.14), (5.3.17).